Τους λόγους που η λιτότητα φαίνεται να αποδίδει καρπούς, σε αντίθεση με τα φορολογικά κίνητρα, αναλύει ο Σουηδός οικονομολόγος, Anders Aslund, με άρθρο του στο Bloomberg. Στην επιχειρηματολογία του χρησιμοποιεί τα παραδείγματα της Ελλάδας και της Λετονίας, δύο χωρών που ακολούθησαν εντελώς διαφορετικούς δρόμους στην αντιμετώπιση της κρίσης, με απτά αποτελέσματα.
Όπως αναφέρει, μετά από 5 χρόνια περιδίνησης στην οικονομική κρίση, η αποτίμηση στην Ευρώπη έχει ως εξής: ο Βορράς είναι υγιής, χάρη στη λιτότητα, την ώρα που ο Νότος υποφέρει από τη λιτότητα που εφαρμόζει με μισή καρδιά ή, χειρότερα, από τα φορολογικά κίνητρα. Ο κυρίαρχος κεϋνσιανός τρόπος σκέψης, λέει ο Aslund, έχει εξεταστεί και έχει αποτύχει παταγωδώς.
Τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα είναι αυτά της Λετονίας και της Ελλάδας. Είναι δυο μικρές χώρες που χτυπήθηκαν δραματικά από την κρίση. Ακολούθησαν διαφορετικές πολιτικές: η Λετονία την αυστηρή λιτότητα και η Ελλάδα την περιορισμένη λιτότητα, η οποία μάλιστα ήρθε αργά. Η Λετονία είδε μια οξεία συρρίκνωση 24% στο ΑΕΠ για δύο χρόνια, που προκλήθηκε από ένα σχεδόν ολοκληρωτικό πάγωμα ρευστότητας το 2008. Αυτό ήταν που απαίτησε και την επιβολή της λιτότητας.
Ωστόσο, η οικονομία της Λετονίας παρουσίασε ανάπτυξη της τάξης του 5,5% το 2011, ενώ το 2012 επεκτάθηκε στο 5,3%, τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στην Ευρώπη, με έλλειμμα στο 1,5% του ΑΕΠ. Εν τω μεταξύ, η Ελλάδα θα υποφέρει για τουλάχιστον μια επταετία ακόμη, έχοντας ήδη περάσει πέντε χρόνια ύφεσης. Μέχρι στιγμής, το ΑΕΠ της έχει μειωθεί κατά 18%. Το 2008 και το 2009, η οικονομική κρίση φαινόταν μακράν χειρότερη στη Λετονία, παρά στην Ελλάδα, αλλά στη συνέχεια, οι δύο χώρες επέλεξαν διαφορετικές πολιτικές. Τα μαθήματα που πήραμε από αυτές τις δύο περιπτώσεις είναι σαφή.
Ένα επιτυχημένο πρόγραμμα σταθεροποίησης πρέπει να εμφανίζεται οικονομικά βιώσιμο, ώστε να μπορέσει να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των πιστωτών, των επιχειρήσεων και του λαού. Συνήθως, σημειώνει ο Aslund, ένα αυστηρό πρόγραμμα σταθεροποίησης μπορεί να φέρει την οικονομική ανάκαμψη μέσα σε 2 – 3χρόνια, όπως συνέβη στη Λετονία. Απλά θα πρέπει να ακολουθούνται κάποιοι κανόνες. Η Λετονία τους ακολούθησε, η Ελλάδα όχι όλους.
Το 2009, η Λετονία πραγματοποίησε μια επίπονη δημοσιονομική προσαρμογή της τάξης του 9,5% του ΑΕΠ, ενώ η Ελλάδα προσπάθησε – ανόητα κατά τον αρθρογράφο – να τονώσει την οικονομία της. Κι όπως εξηγεί, σε περιόδους σοβαρής κρίσης, είναι πιο εύκολο να κόψεις δημόσιες δαπάνες, παρά να μαζέψεις έσοδα. Τι έκανε η Ελλάδα; Διατήρησε τις υψηλές δημόσιες δαπάνες στο 50% του ΑΕΠ τόσο το 2010, όσο και το 2011, την ώρα που υποτίθεται ότι εφάρμοζε πολιτική λιτότητας.
Παράλληλα, διατηρήθηκε ο πελατειακός χαρακτήρας του κράτους και η διαφθορά στο δημόσιο τομέα. Ενδεικτικό παράδειγμα, η κίνηση του πρώην πρωθυπουργού, Γ. Παπανδρέου, ο οποίος αύξησε τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων κατά 5.000 από το 2010 έως το 2011, καθώς εκεί στήριζε την πολιτική του επιβίωση, σημειώνει, μεταξύ άλλων, ο Aslund.