Του Παναγιώτη Γκρουμούτη

Η Κύπρος και η ταραχώδης διαχείριση της κρίσης της, ένα πραγματικό… case study για το πώς μπορούν οι πολιτικοί να τινάξουν στον αέρα τις αγορές, έχουν δημιουργήσει ήδη ένα δυσάρεστο προηγούμενο για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες-μέλη της ζώνης του ευρώ, και όχι μόνο. Ακόμα και μετά την παρέλευση ημερών από την τελική (;) συμφωνία στο Eurogroup που επιτάσσει το «κούρεμα» τραπεζικών καταθέσεων, και δη σε δυσθεώρητα ποσοστά, ακόμα και του 40%, οι αναλυτές παραμένουν σοκαρισμένοι από την επιλογή των Ευρωπαίων να θίξουν ακόμα και τη βάση της τραπεζικής εγγύησης, ενώ ουδείς μπορεί να προβλέψει τι μέλλει γενέσθαι στο μέλλον, καθώς την ώρα που ο επικεφαλής του Eurogroup δεν απέκλειε νέα «κουρέματα» καταθέσεων στο μέλλον και όπου αυτά χρειαστούν, τα στελέχη της ΕΚΤ διαχώριζαν τη θέση τους αλλά ο επίτροπος Μισέλ Μπαρνιέ άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο να βρεθεί μια φόρμουλα για να συμμετάσχουν οι μεγάλοι επενδυτές / καταθέτες σε μελλοντικές διασώσεις τραπεζών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Η διαφορά έγκειται στο ότι το πλήγμα στην ψυχολογία των επενδυτών δεν γιατρεύεται με δηλώσεις. Για του λόγου το αληθές, έρευνα καταδεικνύει πως πλέον δεν εμπιστεύονται τα λεφτά και τις καταθέσεις τους στις εγγυήσεις των πολιτικών ούτε καν οι Γερμανοί της Μέρκελ!

Το εξόχως ανησυχητικό στην όλη υπόθεση είναι το γεγονός πως οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, με πρώτους τους Γερμανούς, από την πρώτη ώρα διατράνωναν τις ενστάσεις τους για το οικονομικό-τραπεζικό μοντέλο της Κύπρου, με τον χερ Σόιμπλε να δηλώνει πως «το οικονομικό μοντέλο του υπερτροφικού τραπεζικού κλάδου έχει πεθάνει».

Το πόσο καταστροφικό μπορεί να γίνει το μοντέλο της ανάπτυξης που βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη γιγάντωση του τομέα τραπεζικών υπηρεσιών το γνωρίζουν πλέον καλά οι Κύπριοι. Πριν από αυτούς το είχαν μάθει με τον ίδιο σκληρό τρόπο οι Ισλανδοί και οι Ιρλανδοί. Αν λοιπόν οι Γερμανοί είναι διατεθειμένοι να συνεχίσουν στον δρόμο της… ομογενοποίησης των ευρωπαϊκών οικονομιών, τότε η Κύπρος δεν ήταν η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας για τη συνέχεια στην επιχείρηση στήριξης και ενίσχυσης της ευρωζώνης.

Κι αυτό γιατί στην Ευρώπη, κι ακόμα χειρότερα στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ενωση και στην ευρωζώνη, υπάρχουν κι άλλες χώρες, κατά πολύ μεγαλύτερες και συστημικά πιο επικίνδυνες από την Κύπρο, που εξαρτούν την οικονομική τους ευημερία από τον τραπεζικό τους τομέα – ενδεχομένως στον ίδιο βαθμό με την κυπριακή οικονομία, η οποία επισήμως είχε έναν τραπεζικό κλάδο επταπλάσιο σε ισχύ σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας. Τέτοια νούμερα δεν παίζουν σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν σοβαρά ανοίγματα, ικανά να ανησυχήσουν σφόδρα το Βερολίνο της Μέρκελ και του Σόιμπλε και τη Φρανκφούρτη της ΕΚΤ και του Ντράγκι…

Το μυαλό όλων πρώτα τρέχει σε χώρες όπως η Ελβετία ή το Λουξεμβούργο. Μια πιο προσεκτική ανάγνωση οδηγεί και στο Μονακό ή στο Λιχτενστάιν. Και δεν είναι μόνον αυτές…
Η τελευταία λίστα που κυκλοφόρησε στο Διαδίκτυο με αφορμή τα γεγονότα στην Κύπρο, βασισμένη στα στοιχεία ΑΕΠ του 2012, δείχνει το ακριβές ποσοστιαίο άνοιγμα ορισμένων από τις μεγαλύτερες διεθνείς οικονομίες σε σχέση με τον τραπεζικό τους κλάδο. Δείχνει δηλαδή ποιες χώρες μπορούν να γίνουν η νέα Κύπρος. Δυστυχώς για το Βερολίνο, επτά στις δέκα πιο επίφοβες χώρες είναι μέλη της Ε.Ε.!

Ελβετία: 458% – Η βαριά βιομηχανία της χώρας

Η Ελβετία είναι παγκοσμίως γνωστή για τις τράπεζες και τα ρολόγια της. Παρότι τα τελευταία δύο χρόνια το θρυλικό τραπεζικό της απόρρητο δέχτηκε καίρια πλήγματα, ιδίως μετά τις συμφωνίες της για δημοσιοποίηση των στοιχείων ξένων καταθετών στις εκάστοτε κυβερνήσεις τρίτων χωρών, ο τραπεζικός τομέας είναι κατά βάση η βαριά βιομηχανία της Ελβετίας, σε τέτοιο βαθμό που να θεωρείται πως αν μόνο η UBS ή η Credit Suisse χρειαστούν διάσωση, ήδη είναι «πολύ μεγάλες για να σωθούν» και ακόμα μεγαλύτερες για να αφεθούν να καταρρεύσουν. Συνολικά το ελβετικό τραπεζικό σύστημα είναι εξαιρετικά διογκωμένο ώστε να μπορεί στοιχειωδώς να τεθεί υπό έλεγχο, ενώ εκ της φύσης του -εδώ και δεκαετίες λειτουργεί ως θησαυροφυλάκιο κεφαλαίων από κάθε γωνιά της Γης- προσελκύει το ενδιαφέρον όλων. Μια κατάρρευσή του δεν θα είναι διαχειρίσιμη από κανένα θεσμικό όργανο, ενώ οι πιθανές επιπτώσεις θα είναι οδυνηρές για την ευρωζώνη. Κι ας μην είναι η Ελβετία καν μέλος της Ε.Ε.

Βρετανία: 390% – Πολύπαθες τραπεζικές σχέσεις

Η Βρετανία διατηρεί εδώ και αιώνες μια πολύπαθη σχέση με τις τράπεζές της. Κάθε φορά που μια βρετανική τράπεζα ανακοινώνει κέρδη, μπαίνει στο στόχαστρο των βρετανικών μίντια και δη των ταμπλόιντ. Επίσης η προσπάθεια της βρετανικής κυβέρνησης να διατηρήσει την ανεξαρτησία του Σίτι του Λονδίνου, του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού της κέντρου, μακριά από κάθε περιορισμό της ευρωζώνης έχει φέρει πάμπολλες φορές σε ρήξη το Λονδίνο με τις Βρυξέλλες. Πέραν αυτού η Βρετανία έχει ήδη γνωρίσει από πρώτο χέρι τις δραματικές επιπτώσεις της τραπεζικής κρίσης, αφού μέχρι στιγμής έχει υποχρεωθεί να διασώσει -μέσω κρατικοποίησης και με τη χρήση χρημάτων των φορολογουμένων της- τη Royal Bank of Scotland και αρκετές μικρότερες τράπεζες με μεγάλη έκθεση στην Ιρλανδία, η οποία με τη σειρά της μπήκε στο μνημόνιο νωρίς… Οσο παράδοξο κι αν είναι ένα ευρωπαϊκό κράτος που διαθέτει το δικό του νόμισμα να αντιμετωπίζει τον κίνδυνο ολικής κατάρρευσης της οικονομίας του λόγω της υπερέκθεσής του στον τραπεζικό τομέα, όμως αυτό συμβαίνει. Ακόμα, λοιπόν, και μια τόσο προηγμένη τεχνολογικά χώρα έχει σήμερα τετραπλάσια έκθεση στις τράπεζές της σε σχέση με το σύνολο του παραγόμενου προϊόντος της οικονομίας της!

Σουηδία: 360% – Το μοντέλο της είναι πλέον επισφαλές

Για πολλούς είναι έκπληξη η παρουσία της Σουηδίας στην τρίτη θέση της λίστας με τις πλέον εκτεθειμένες στον τραπεζικό τους τομέα οικονομίες. Η Σουηδία είναι γνωστή τοις πάσι για την πειθαρχία της σε μακροοικονομικά ζητήματα και για το εξαιρετικά αποδοτικό φορολογικό της σύστημα. Κι όμως, όχι μόνο είναι εκτεθειμένη στις τράπεζές της, αλλά επί της ουσίας ως οικονομία είναι πιο μοχλευμένη αναλογικά ακόμα και από τη Wall Street, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Μάλιστα η Σουηδία έζησε τη δική της τραπεζική κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και έκτοτε το τραπεζικό της σύστημα, μετά τις αναγκαίες αναδιαρθρώσεις τότε, θεωρούνταν υπόδειγμα για τις δυτικές οικονομίες. Μερικές δεκαετίες μετά κι αυτό το μοντέλο δείχνει πλέον επισφαλές…

Γαλλία: 280% – Εξαιρετικά επίφοβες οι τράπεζές της

Η BNP Paribas και η Societe Generale έχουν ήδη πρωταγωνιστήσει στο πρόσφατο παρελθόν στην εξάπλωση της κρίσης. Η BNP ήταν η πρώτη ξένη τράπεζα που είχε επισήμως παραδεχτεί τον ρόλο της στο ξέσπασμα της κρίσης των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ. Ολος ο κόσμος θυμάται το σκάνδαλο με τον trader της Societe Generale, τον περιβόητο Ζερόμ Κερβιέλ, ο οποίος το 2008 κατάφερε χωρίς να γίνει αντιληπτός να χτίσει μια τόσο μεγάλη θέση στην αγορά παραγώγων ώστε όταν αποκαλύφθηκε και η τράπεζα ξεκίνησε την εκποίηση της θέσης, η Αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα εξαναγκάστηκε σε έκτακτη μείωση των επιτοκίων του δολαρίου για να μην γκρεμιστεί η χρηματαγορά των ΗΠΑ! Οι γαλλικές τράπεζες θεωρούνται εξαιρετικά επίφοβες και λόγω της μεγάλης παρουσίας τους τόσο στην αμερικανική και καναδική αγορά όσο και σε αυτές της ευρωπαϊκής περιφέρειας, με πρώτη την Ισπανία.

Σιγκαπούρη: 259% – Δεν αποτελεί άμεσο κίνδυνο για την Ε.Ε.

Η Σιγκαπούρη προφανέστατα δεν μπορεί να αποτελέσει άμεσο συστημικό κίνδυνο για την ευρωζώνη. Δεν παύει όμως να είναι ένα διεθνές χρηματοπιστωτικό κέντρο και κάθε τριγμός σε αυτήν έχει παγκόσμιο αντίκτυπο.

Ισπανία: 259% – Η φούσκα της αγοράς ακινήτων

Υπάρχουν καλά και κακά νέα. Τα καλά πρώτα: ακριβώς επειδή διαγνώστηκε νωρίς το πρόβλημα στο τραπεζικό σύστημα και ήδη είχαν «σκάσει» οι τράπεζες σε Ισλανδία και Ιρλανδία, η ισπανική κυβέρνηση κατάφερε να περάσει μια εξαιρετικά αυστηρή νομοθεσία που πρακτικά απέτρεψε στα εγχώρια τραπεζικά δικτυά της να εμπλακούν ενεργά στην αμερικανική κρίση του real estate, αλλά και να «φορτώσουν» ομόλογα κρατών ή επιχειρήσεων. Τα κακά νέα; Ηταν ήδη αργά για τις ισπανικές τράπεζες να γλιτώσουν από την εγχώρια, ισπανική φούσκα της αγοράς ακινήτων. Σήμερα οι μεγάλες ισπανικές τράπεζες αντιμετωπίζουν ίσως τις μεγαλύτερες -τόσο σε ποσοστό όσο και σε απόλυτα ποσά- επισφάλειες σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη τρίτης ευρωπαϊκής χώρας! Οι δε τιμές των ακινήτων στην Ισπανία έχουν υποχωρήσει σήμερα σχεδόν κατά 30% σε σχέση με το ιστορικό υψηλό του 2007.

Ταϊβάν: 232% – Πολύ μακριά από την Ευρώπη

Ο,τι ισχύει για τη Σιγκαπούρη ισχύει και για την Ταϊβάν: είναι πολύ μακριά από την Ευρώπη για να έρθει άμεσα ένα «χτύπημα» από ενδεχόμενη κατάρρευση του τραπεζικού της κλάδου. Αλλά και πάλι κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει τις όποιες επιπτώσεις από μια αναταραχή σε ένα μεγάλο ασιατικό χρηματοπιστωτικό κέντρο.

Ολλανδία: 231% – Έσπρωξαν τον μεγάλο τους «ασθενή» στη Βρετανία

Κανείς δεν θα περίμενε πως οι αυστηροί Ολλανδοί, αυτοί που ενίοτε εμφανίζονται πιο σκληροί κι από τους Γερμανούς στις διαπραγματεύσεις με τις αδύναμες χώρες της ευρωζώνης, θα επέτρεπαν στον τραπεζικό τους κλάδο να ανδρωθεί τόσο πολύ που να ελλοχεύει κινδύνους για το σύνολο της οικονομίας. Οταν το κατάλαβαν ήταν αργά, τουλάχιστον όμως πρόλαβαν να σπρώξουν τον μεγαλύτερο «ασθενή» τους, την τράπεζα ABN Amro, στη βρετανική Royal Bank of Scotland. Λίγο μετά η τελευταία εξαναγκάστηκε να στραφεί στο Βρετανικό Δημόσιο για να διασωθεί.

Δανία: 218% – Διατήρησε τον έλεγχο στην αγορά

Κι εδώ το μείζον πρόβλημα ήταν -και είναι- η φούσκα στην αγορά ακινήτων και η μεγάλη έκθεση των εγχώριων τραπεζών στα στεγαστικά και κατασκευαστικά δάνεια. Μέχρι στιγμής η κυβέρνηση της Δανίας καταφέρνει να διατηρήσει υπό έλεγχο την αγορά, όμως εξαναγκάστηκε να στηρίξει -ουσιαστικά να αναλάβει τον έλεγχο- αρκετών τοπικών, περιφερειακών τραπεζών.

Ιαπωνία: 209% – Κολοσσιαία βιομηχανία, κολοσσιαίες τράπεζες

Η χώρα με τις κολοσσιαίες αυτοκινητοβιομηχανίες, τα τεράστια ναυπηγεία και τους κολοσσούς των ηλεκτρονικών κατάφερε να έχει και μερικές από τις μεγαλύτερες τράπεζες στον πλανήτη. Σε μια πλήρως βιομηχανοποιημένη οικονομία όπως η Ιαπωνία, οι τράπεζες ακόμα και τώρα αναλογούν σε δύο φορές το ετήσιο ΑΕΠ της χώρας – και αντιμετωπίζουν ανάλογου μεγέθους κινδύνους!