Υπερεξουσία τον Τούρκο πρόεδρο δίνει η προτεινόμενη από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνταγματική αναθεώρηση, που θα γίνει πράξη μετά την – έστω και οριακή – επικράτηση του «ναι» στο δημοψήφισμα.
Ουσιαστικά, αυτό που θα αλλάξει είναι ότι ο πρόεδρος θα αποφασίζει για όλα, αφού από προεδρευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία, το πολίτευμα θα γίνει προεδρικό, η προεδρική θητεία θα παραταθεί στα πέντε έτη από τέσσερα που ισχύουν τώρα, ενώ οι εκλογές θα γίνονται αντίστοιχα, ανά τετραετία και όχι πενταετία.
Ο πρόεδρος Ερντογάν υποστηρίζει ότι η συνταγματική μεταρρύθμιση είναι αναγκαία, ώστε να αποφευχθούν οι εύθραυστοι κυβερνητικοί συνασπισμοί του παρελθόντος, αλλά και για να δώσει στην Τουρκία τη σταθερότητα που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στην ασφάλεια, αλλά και την οικονομία.
Ωστόσο, η οριακή επικράτηση του «ναι» φαίονεται να αναγκάζει τον πρόεδρο να ρίξει λίγο νερό στο κρασί του, καθώς προφανώς θέλει να πλησιάσει τους ψηφοφόρους που ψήφισαν «όχι». Όπως είπε νωρίτερα στο ιδιαίτερα ενωτικό διάγγελμα που έκανε προς τον τουρκικό λαό, αμέσως μετά τον πρωθυπουργό Γιλντιρίμ, οι αλλαγές δεν θα συντελεστούν άμεσα, αλλά από το 2019 και μετά – κάτι που πιθανότατα θα συνέβαινε αν το «ναι» επικρατούσε με 55-60% όπως προσδοκούσε. Ετσι, δεν αναμένεται να αναλάβει και πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ).
Γιατί έγινε το δημοψήφισμα;
Το δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε, γιατί το κοινοβούλιο της χώρας δεν μπόρεσε να εγκρίνει τις 18 συνταγματικές μεταρρυθμίσεις.
Η κυβέρνηση Ερντογάν επιμένει να χαρακτηρίζει τη μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος εκ των ων ουκ άνευ για να διασφαλιστεί η σταθερότητα της χώρας. Η αντιπολίτευση καταγγέλλει ότι μέσω αυτής της μεταρρύθμισης ο Ερντογάν θα ολοκληρώσει τη «φίμωση» κάθε επικριτικής φωνής, που ξεκίνησε μετά την απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου, με τις χιλιάδες συλλήψεις και απολύσεις κρατικών λειτουργών.
Οι πολιτικές αλλαγές που θα συντελεστούν
Το δημοψήφισμα θα αλλάξει το τουρκικό πολιτικό σύστημα από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό. Θα καταργηθεί το γραφείο του πρωθυπουργού και ο πρόεδρος, ο οποίος θα εκλέγεται απευθείας από τον λαό, θα είναι πλέον ο επικεφαλής του εκτελεστικού βραχίονα της κυβέρνησης καθώς και επικεφαλής του κράτους.
Ο πρόεδρος θα αποκτήσει επιπλέον εξουσίες, περιλαμβανομένου του δικαιώματος να καταρτίζει τον προϋπολογισμό, να διορίζει και να καθαιρεί υπουργούς και να εκδίδει σε κάποιες περιπτώσεις διατάγματα.
Ο πρόεδρος θα επιτρέπεται εξάλλου να διατηρήσει σχέση με κάποιο πολιτικό κόμμα.
Ποιες θα είναι οι σχέσεις με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ
Η προεκλογική περίοδος στην Τουρκία έπληξε ήδη σημαντικά τις σχέσεις ττης Τουρκίας με την υπόλοιπη Ευρώπη. Ας μην ξεχνούμε την πολεμική που ξέσπασε εναάντια σε χώρες όπως η Ολλανδία και η Αυστρία, αλλά και τη Γερμανία, όταν απαγόρευσαν τη διεξαγωγή προεκλογικών συγκεντρώσεων από Τούρκους που ζουν στο έδαφός τους. Ο Ερντογάν κατηγόρησε για «ναζιστικές πρακτικές» τη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ και άλλους Ευρωπαίους ηγέτες.
Νωρίτερα, εξάλλου, ο Γκι Φερχόφσταντ έγραψε σε μήνυμά του ότι το «ναι» στην Τουρκία ισοδυναμεί με πάγωμα των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων, ενώ ο Γερμανός αντικαγκελάριος συνέστησε ψυχραιμία, σε κάθε περίπτωση.
Τώρα, οι επικριτές του Ερντογάν είναι βέβαιο ότι θα υποστηρίξουν πως η Τουρκία δεν ικανοποιεί τα απαιτούμενα κριτήρια ένταξης ως προς τη δημοκρατική σταθερότητα.
Σε ό,τι αφορά το ΝΑΤΟ, παρά τις κάποιες μεμονωμένες εκκλήσεις να εκδιωχθεί η χώρα από τη στρατιωτική συμμαχία, υπάρχουν πολλά κοινά συμφέροντα ώστε να θεωρείται αυτό πιθανό. Επιπλέον, η Δυτική Ευρώπη χρειάζεται τη συνεργασία της Τουρκίας για να ελέγξει την προσφυγική ροή από τη Μέση Ανατολή στην Ευρώπη.
Σημειώνεται ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιδίωκε τη συνταγματική αναθεώρηση για ενίσχυση των εξουσιών του από το 2005, ωστόσο η ευκαιρία δόθηκε με την απόπειρα πραξικοπήματος το περασμένο καλοκαίρι.
Χ.Ρ.