Η τεχνητή νοημοσύνη αναδιαμορφώνει τους χώρους εργασίας και βρίσκει όλο και περισσότερο τη θέση της στα χέρια πολλών εφήβων και παιδιών.

Από την υποστήριξη στα μαθήματα μέχρι και τις συνομιλίες με «ψηφιακούς φίλους», εργαλεία όπως το ChatGPT είναι εύκολα προσβάσιμα στο διαδίκτυο, χωρίς κόστος. Τα συστήματα αυτά, που βασίζονται σε μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, μπορούν να απαντούν με τρόπο που μοιάζει ανθρώπινος. Αυτό έχει προκαλέσει ανησυχία σε γονείς, εκπαιδευτικούς και ερευνητές, σύμφωνα με το CNBC Make It.

Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center το 2024, το 26% των εφήβων ηλικίας 13 έως 17 ετών στις Ηνωμένες Πολιτείες δήλωσε ότι έχει χρησιμοποιήσει το ChatGPT για σχολικές εργασίες. Το ποσοστό αυτό είναι διπλάσιο σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Παράλληλα, η αναγνωρισιμότητα του ChatGPT αυξήθηκε σημαντικά, από 67% το 2023 σε 79% το 2024.

Το θέμα έχει ήδη τραβήξει την προσοχή των αρμόδιων αρχών. Τον Σεπτέμβριο, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου κάλεσε επτά μεγάλες εταιρείες, ανάμεσά τους η OpenAI, η Alphabet και η Meta, να δώσουν εξηγήσεις για το πώς τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης τους ενδέχεται να επηρεάζουν παιδιά και εφήβους.

Αντιμέτωπη με τις ολοένα και περισσότερες ανησυχίες, η OpenAI ανακοίνωσε ότι θα κυκλοφορήσει μια ειδική εκδοχή του ChatGPT για ανηλίκους, με δυνατότητες γονικού ελέγχου. Παράλληλα, σχεδιάζει να αναπτύξει τεχνολογίες που θα μπορούν να εκτιμούν με μεγαλύτερη ακρίβεια την ηλικία κάθε χρήστη. Όπως ανέφερε η εταιρεία, «οι ανήλικοι θα οδηγούνται αυτόματα σε μια έκδοση της πλατφόρμας προσαρμοσμένη στις ανάγκες και την ηλικία τους, με κατάλληλες ρυθμίσεις και πολιτικές».

 

Κίνδυνοι από τη χρήση chatbot από παιδιά

Ωστόσο, αρκετοί ειδικοί εκφράζουν μεγαλύτερες ανησυχίες για το τι θα μπορούσε να φέρει στο μέλλον, αυτή η πρώιμη επαφή με την τεχνητή νοημοσύνη. Καθώς οι νεότερες γενιές μεγαλώνουν στην εποχή της τεχνολογίας, υπάρχει ο φόβος ότι ενδέχεται να επηρεαστεί αρνητικά ο τρόπος που σκέφτονται, μαθαίνουν και επεξεργάζονται πληροφορίες.

Μια πρόσφατη μελέτη του 2025, από το Media Lab του MIT, προσπάθησε να δώσει την απάντηση στο ποιο θα μπορούσε να είναι το γνωστικό κόστος που θα φέρει η χρήση εργαλείων όπως το ChatGPT. Οι ερευνητές ζήτησαν από 54 άτομα, ηλικίας 18 έως 39 ετών, να γράψουν μια έκθεση, τις οποίες ύστερα χώρισαν σε τρεις ομάδες. Η πρώτη μπορούσε να χρησιμοποιήσει chatbot τεχνητής νοημοσύνης, η δεύτερη είχε πρόσβαση μόνο σε μηχανή αναζήτησης, ενώ η τρίτη βασίστηκε αποκλειστικά στις δικές της γνώσεις.

Το συμπέρασμα ήταν ξεκάθαρο. Η ευκολία που προσφέρουν σήμερα τέτοια εργαλεία μπορεί να έχει κόστος αργότερα. Όχι απαραίτητα άμεσο, αλλά συσσωρευμένο εις βάθος χρόνου.

Η Νατάλια Κοσμίνα, ερευνήτρια στο MIT, που ηγήθηκε της μελέτης, εξηγεί πως τα αποτελέσματα δείχνουν πως όσο περισσότερο στηρίζεται κανείς σε εξωτερική βοήθεια, τόσο μειώνεται η δραστηριότητα του εγκεφάλου. Με απλά λόγια, ο εγκέφαλος δουλεύει λιγότερο δυναμικά.

Συγκεκριμένα, η ομάδα που βασίστηκε αποκλειστικά στις δικές της σκέψεις είχε τα πιο ισχυρά και ενεργά νευρωνικά δίκτυα. Όσοι χρησιμοποίησαν μηχανή αναζήτησης παρουσίασαν μέτριο επίπεδο εγκεφαλικής δραστηριότητας, ενώ η ομάδα που χρησιμοποίησε τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, όπως το ChatGPT, είχε συνολικά χαμηλότερη εγκεφαλική λειτουργία.

Η μελέτη υποδεικνύει ότι η συνεχής εξάρτηση από τα chatbots μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν λιγότερη ευθύνη για τη δική τους δουλειά. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένα φαινόμενο που οι ερευνητές ονομάζουν «γνωστικό χρέος», δηλαδή μια τάση να αποφεύγει κανείς τις πνευματικές προσπάθειες στο άμεσο μέλλον, κάτι που με τη σειρά του μπορεί να περιορίσει τη δημιουργικότητα ή να τους καταστήσει πιο ευάλωτους σε επιρροές και χειραγώγηση μακροπρόθεσμα.

«Η ευκολία που προσφέρουν σήμερα αυτά τα εργαλεία θα έχει ένα κόστος στο μέλλον, και το πιο πιθανό είναι αυτό το κόστος να συσσωρευτεί με τον χρόνο», εξήγησε η Κοσμίνα. «Η εξάρτηση από τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα μπορεί επίσης να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην κριτική σκέψη», πρόσθεσε.

Τα παιδιά, ειδικά, κινδυνεύουν να υποστούν αρνητικές συνέπειες στη γνωστική τους λειτουργία και στην ανάπτυξή τους, εξαιτίας της πρόωρης έκθεσης σε chatbots τεχνητής νοημοσύνης. Οι ειδικοί τονίζουν πόσο σημαντικό είναι, πριν βασιστούν σε αυτά τα εργαλεία για την ολοκλήρωση των εργασιών τους, οι νέοι να έχουν πρώτα αποκτήσει τις απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις.

«Είναι κρίσιμο να αναπτύξετε πρώτα τις δικές σας ικανότητες», επισημαίνει η Κοσμίνα.

Η μελέτη δείχνει πως με αυτόν τον τρόπο γίνεται πιο εύκολο να αναγνωρίζονται τα λάθη και οι ανακρίβειες που μπορεί να παράγει η τεχνητή νοημοσύνη, ενώ παράλληλα βοηθάει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.

«Είναι κρίσιμο να περιοριστεί η χρήση της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης για τα μικρότερα παιδιά, αφού χρειάζονται περισσότερες ευκαιρίες να μάθουν να σκέφτονται κριτικά και να λειτουργούν ανεξάρτητα», τόνισε η Πίλιουνγκ Κιμ, καθηγήτρια και ειδική στην παιδική ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ.

«Υπάρχουν επίσης κίνδυνοι για την ιδιωτικότητα, τους οποίους τα παιδιά ίσως δεν αντιλαμβάνονται, γι’ αυτό και είναι σημαντικό να χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία με υπευθυνότητα και ασφάλεια», εξηγεί η Κοσμίνα. «Δεν πρέπει να περιοριστούμε μόνο στο να μαθαίνουμε στα παιδιά την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά και πληροφορική γενικότερα. Απαιτείται ξεκάθαρη τεχνολογική παιδεία», προσθέτει.

«Επιπλέον, τα παιδιά τείνουν περισσότερο να «ανθρωποποιούν» τις μηχανές, δηλαδή να τους αποδίδουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές», επισημαίνει η Κιμ.

«Σήμερα, έχουμε μηχανές που μιλούν ακριβώς όπως οι άνθρωποι», εξηγεί η Κιμ. «Λόγω αυτού, τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα. Μάλιστα, ένα απλό κομπλιμέντο από αυτά τα κοινωνικά ρομπότ μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη συμπεριφορά τους», προσθέτει.

Προστασία των παιδιών στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης

Οι νεότερες γενιές που μεγαλώνουν με αυτά τα εργαλεία έχουν πλέον εύκολη πρόσβαση σε αυτά. Για αυτόν το λόγο, οι ειδικοί αναρωτιούνται τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η ευρεία χρήση τους.

«Είναι πολύ νωρίς για να έχουμε σαφή εικόνα», λέει η Κοσμίνα. «Φυσικά, δεν γίνονται μελέτες σε πολύ μικρά παιδιά, όπως τριών ετών, αλλά είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όσων χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία από πολύ μικρή ηλικία».

«Έχουμε δει περιπτώσεις ψύχωσης που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη. Υπάρχουν επίσης περιστατικά όπου τα άτομα φαίνεται να χάνουν την επαφή με την πραγματικότητα, καθώς και περιπτώσεις βαθιάς κατάθλιψης, κάτι που είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, θλιβερό και επικίνδυνο», σημείωσε η Κοσμίνα.

Η ίδια, μαζί με την Πίλιουνγκ Κιμ, τονίζουν πως τόσο οι ρυθμιστικές αρχές, όσο και οι εταιρείες τεχνολογίας «έχουν κοινή ευθύνη να προστατεύουν την κοινωνία και τους νέους, λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα».

Για τους γονείς, η συμβουλή της Κιμ είναι ξεκάθαρη: να διατηρούν ανοιχτή επικοινωνία με τα παιδιά τους και να παρακολουθούν τη χρήση των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και τα δεδομένα που εισάγουν σε αυτά.

Διαβάστε ακόμη 

Κιράν Γκανές (UBS) στο newmoney: Πού θα κριθεί το παγκόσμιο επενδυτικό στοίχημα του 2026

Μαστίχα Χίου: Το παγκόσμιο brand που περνά από γενιά σε γενιά

Το «Botox της φύσης» : Μάσκες, social media και λιναρόσπορος

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα