Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν καταστρέφει μόνο υποδομές και ζωές, αλλά υπονομεύει αθόρυβα και τον θεμέλιο λίθο της οικονομίας της: τη γη. Τα εύφορα ουκρανικά εδάφη, που για δεκαετίες τροφοδοτούσαν την Ευρώπη και πέρα από αυτήν, χάνουν σταδιακά τη γονιμότητά τους και, μαζί της, τη δυνατότητα της χώρας να παραμείνει ο «Σιτοβολώνας της Ευρώπης».

Σύμφωνα με νέα έρευνα επιστημόνων από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ουκρανία και την Ολλανδία, η ισορροπία των βασικών συστατικών του εδάφους έχει διαταραχθεί. Οι ερευνητές εντοπίζουν ότι κάθε χρόνο απομακρύνονται μέσω της συγκομιδής μεγαλύτερες ποσότητες αζώτου, φωσφόρου και καλίου απ’ όσες επιστρέφουν με τη λίπανση. Η κατάσταση αυτή οφείλεται στη μειωμένη πρόσβαση σε λιπάσματα λόγω του πολέμου, σε αναποτελεσματικές αγροτικές πρακτικές, αλλά και στις στρατιωτικές δραστηριότητες που εντείνουν τη διάβρωση και την υποβάθμιση των εδαφών.

Η μελέτη τονίζει ότι για να ανακτηθεί η γονιμότητα της γης απαιτείται βελτιωμένη διαχείριση των συστατικών. Προτείνονται πρακτικές όπως:

  • αξιοποίηση της κοπριάς ως φυσικού λιπάσματος,
  • αποδοτικότερη εφαρμογή συνθετικών λιπασμάτων,
  • και ενσωμάτωση ψυχανθών (φασόλια, φακές, μπιζέλια) στην εναλλαγή των καλλιεργειών.

Αυτές οι τεχνικές, σύμφωνα με τους ειδικούς, μπορούν να διασφαλίσουν τη σταθερότητα της παραγωγής τροφίμων και να περιορίσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η υπερβολική χρήση χημικών λιπασμάτων προκαλεί ρύπανση του εδάφους και των υδάτων, ενώ η συσσώρευση αζώτου συμβάλλει στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και στην εμφάνιση τοξικών ανθίσεων φυκιών.

«Αν δεν αποκατασταθούν τα χαμένα θρεπτικά στοιχεία, η Ουκρανία θα δει δραματική μείωση της αγροτικής της παραγωγικότητας», προειδοποιεί ο Δρ. Σεργί Μενέτς, επικεφαλής της μελέτης από το Κέντρο Οικολογίας και Υδρολογίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKCEH). «Οι συνέπειες δεν θα περιοριστούν εντός των συνόρων. Η παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια –ιδίως στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, που εξαρτώνται από ουκρανικές εισαγωγές– θα δεχθεί σοβαρό πλήγμα».

Η μείωση της παραγωγής, τονίζει, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών τροφίμων και σε επέκταση της πείνας στις πιο ευάλωτες περιοχές του πλανήτη.

Ο Δρ. Μενέτς και η ομάδα του υπογραμμίζουν την ανάγκη για ένα εθνικό σχέδιο διαχείρισης στοιχείων που θα μειώσει τη σπατάλη και την εξάρτηση από τα συνθετικά λιπάσματα. Το σχέδιο αυτό προβλέπει:

  • στοχευμένη χρήση οργανικών και χημικών λιπασμάτων,
  • επέκταση των καλλιεργειών ψυχανθών και φυτών κάλυψης που δεσμεύουν άζωτο από την ατμόσφαιρα,
  • καθώς και ανακύκλωση φυσικών πόρων μέσα στις ίδιες τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις.

Η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Οδησσού I.I. Mechnikov και το Πανεπιστήμιο Wageningen, ανέλυσε δεδομένα τεσσάρων δεκαετιών για τη χρήση λιπασμάτων και τις αποδόσεις σε σιτάρι, καλαμπόκι και ηλίανθο – τρεις καλλιέργειες που καλύπτουν περίπου τα δύο τρίτα της ουκρανικής αγροτικής γης.

Από την ανεξαρτησία της, η Ουκρανία εξελίχθηκε σε κορυφαία δύναμη εξαγωγών: πρώτη παγκοσμίως σε ηλιέλαιο και σπόρους ηλίανθου, και μέσα στις πέντε μεγαλύτερες εξαγωγείς καλαμποκιού και σιταριού. Όμως, ο πόλεμος έχει μειώσει δραματικά την εισροή θρεπτικών συστατικών, απειλώντας τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της παραγωγής.

Η μελέτη επισημαίνει επίσης ότι ο διαχωρισμός μεταξύ φυτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής έχει οδηγήσει σε σπατάλη του 90% της κοπριάς, ισοδύναμης με απώλεια λιπασμάτων αξίας 2,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η επανασύνδεση αυτών των δύο τομέων θεωρείται κρίσιμη για την κυκλική αναγέννηση των εδαφών.

Πρακτικά βήματα για βιώσιμη γεωργία

Οι ερευνητές προτείνουν τη δημιουργία τοπικών συστημάτων συλλογής και διανομής κοπριάς, την ανάπτυξη πιο αποδοτικών τύπων λιπασμάτων, καθώς και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας μεταξύ αγροτών που εφαρμόζουν ήδη βιώσιμες μεθόδους.

Ζητούν επίσης μια εθνική απογραφή των ποσοτήτων αζώτου, φωσφόρου και καλίου που αφαιρούνται από τα εδάφη, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας «έξυπνος σχεδιαστής λιπασμάτων», ένα ψηφιακό εργαλείο που θα βοηθά τους αγρότες να χρησιμοποιούν ακριβώς τις ποσότητες που χρειάζονται.

Τέλος, οι συντάκτες της μελέτης καλούν την ουκρανική κυβέρνηση και τη διεθνή κοινότητα να στηρίξουν οικονομικά αυτή τη μετάβαση μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανασυγκρότησης της Ουκρανίας, χρηματοδοτώντας σύγχρονο εξοπλισμό και υποδομές για αποθήκευση και επεξεργασία οργανικών λιπασμάτων.

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, πολλές από τις προτεινόμενες λύσεις δεν απαιτούν υψηλό κόστος και μπορούν να εφαρμοστούν ακόμη και εν μέσω πολέμου. Μια τέτοια μετάβαση θα μείωνε τα έξοδα, θα διατηρούσε την παραγωγικότητα και θα προστάτευε το περιβάλλον, εξασφαλίζοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα του ουκρανικού αγροτικού τομέα για τις επόμενες γενιές.

Η μελέτη, υπό την καθοδήγηση του Κέντρου Οικολογίας και Υδρολογίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKCEH), δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications Earth & Environment.

Διαβάστε ακόμη

Η ΕΕ ετοιμάζει νέο σχέδιο για να εφαρμοστεί η εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ (γράφημα)

Τράπεζες: Ζημιές έως και €750 εκατ. από τις ρυθμίσεις στα δάνεια σε ελβετικό φράγκο

Το πρώτο εμπορικό κέντρο αποκλειστικά με μεταχειρισμένα είδη αλλάζει το εμπόριο

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα