Ένα λιγότερο ορατό μέτωπο του πολέμου που ακολούθησε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία εξελίσσεται πλέον σε δικαστικές αίθουσες και διαιτητικά κέντρα ανά την Ευρώπη. Εκεί, μακριά από το δημόσιο βλέμμα, Ρώσοι επενδυτές αξιοποιούν νομικά εργαλεία που προβλέπονται στις διεθνείς επενδυτικές συνθήκες, επιχειρώντας να αποδομήσουν ή να παρακάμψουν τις κυρώσεις που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2022 και μετά. Αυτή τη διάσταση φωτίζει η εφημερίδα Le Soir, παρουσιάζοντας τα συμπεράσματα μιας νέας έρευνας του Ευρωπαϊκού Συνασπισμού Εμπορικής Δικαιοσύνης (ETJC), όπως αναφέρει η ΕΡΤ.

Η έκθεση καταγράφει 24 γνωστές υποθέσεις που στρέφονται άμεσα κατά των κυρώσεων, από σύνολο 28 ενεργών ή υπό διαμόρφωση διαιτησιών στο πλαίσιο του μηχανισμού ISDS (Investor-State Dispute Settlement). Εντυπωσιακό είναι ότι οι 13 κατατέθηκαν μόνο μέσα στο 2025, χρονιά που καταγράφεται ως ιστορικό ρεκόρ νέων προσφυγών από ρωσικής πλευράς. Το οικονομικό βάρος που συνδέεται με τις διεκδικήσεις είναι τεράστιο: τουλάχιστον 53 δισ. ευρώ, ποσό σχεδόν αντίστοιχο με τη συνολική ευρωπαϊκή στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία από το 2022. Οι συντάκτες, ωστόσο, σημειώνουν πως το πραγματικό ποσό πιθανότατα υπερβαίνει κατά πολύ αυτό το νούμερο, καθώς για πολλές υποθέσεις δεν έχουν δημοσιοποιηθεί τα αιτούμενα.

Το σύστημα ISDS, ενσωματωμένο σε δεκάδες διμερείς επενδυτικές συνθήκες, προσφέρει στους επενδυτές τη δυνατότητα να κινηθούν νομικά κατά κρατών όταν θεωρούν ότι παραβιάζονται τα επενδυτικά τους δικαιώματα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ύπαρξη επενδυτικής συμφωνίας μεταξύ Ρωσίας και Βελγίου έχει βρεθεί στο επίκεντρο των συζητήσεων. Ο πρωθυπουργός Μπαρτ ντε Βέβερ έχει επανειλημμένα επισημάνει ότι οι σχετικές ρήτρες καθιστούν ιδιαίτερα περίπλοκη οποιαδήποτε μονομερή κίνηση σχετικά με τη χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων ιδίως εκείνων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, τα οποία φυλάσσονται στο βελγικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα Euroclear.

Τον Σεπτέμβριο του 2025, τέσσερις Ρώσοι επενδυτές, των οποίων τα περιουσιακά στοιχεία βρίσκονται δεσμευμένα στην Euroclear, υπέβαλαν επίσημες ειδοποιήσεις διαφορών κατά του βελγικού κράτους. Στις προσφυγές τους υποστηρίζουν ότι οι δεσμεύσεις παραβιάζουν τις διμερείς επενδυτικές συνθήκες και ότι η βελγική κυβέρνηση οφείλει αποζημίωση. Η έκθεση του ETJC προειδοποιεί ότι τέτοιου είδους διαιτησίες «αποκαλύπτουν τους κινδύνους ενός συστήματος που επιτρέπει στους επενδυτές να προσβάλλουν πολιτικές αποφάσεις εθνικής ασφάλειας και να διεκδικούν αποζημιώσεις για κυρώσεις που σχετίζονται με γεωπολιτικές κρίσεις».

Η δημοσιοποίηση των στοιχείων από τη Le Soir προκάλεσε έντονη ανησυχία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ιδιαίτερα στις Βρυξέλλες, όπου η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία των κυρώσεων θεωρούνται ζωτικής σημασίας. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αναγνωρίζουν ότι οι προσφυγές αυτές μπορούν να περιορίσουν τις δυνατότητες των κρατών-μελών να διαχειριστούν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ασκεί κυρώσεις χωρίς νομικά εμπόδια. Διπλωματικές πηγές τονίζουν πως «οι Ρώσοι επενδυτές αξιοποιούν το διεθνές επενδυτικό δίκαιο ως όπλο αντιποίνων απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση».

Σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει ήδη πιθανές παρεμβάσεις, όπως την αναθεώρηση ή ακόμη και την καταγγελία επενδυτικών συνθηκών που περιλαμβάνουν ρήτρες ISDS με χώρες όπως η Ρωσία και η Λευκορωσία. Στόχος είναι να διασφαλιστεί η «ευρωπαϊκή νομική κυριαρχία» απέναντι σε μηχανισμούς που μπορούν να ανατραπούν ή να εργαλειοποιηθούν σε περιόδους κρίσης.

Την ίδια στιγμή, οργανώσεις ζητούν πιο δραστικά μέτρα, προτείνοντας την πλήρη κατάργηση του συστήματος ISDS, το οποίο θεωρούν «κερκόπορτα» που επιτρέπει σε ιδιώτες επενδυτές να αμφισβητούν δημοκρατικά ληφθείσες πολιτικές αποφάσεις.

Διαβάστε ακόμη 

Οι αγορές ποντάρουν στο τέλος των μειώσεων επιτοκίων στην Ευρώπη (γράφημα)

Αυτό είναι το ακριβότερο κλαμπ ευεξίας με ετήσια συνδρομή 85.000 ευρώ

Ford: Ακύρωσε deal 6,5 δισ. δολαρίων με την LG Energy Solution για μπαταρίες EV

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα