Την ώρα που η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός κερδίζουν τις εντυπώσεις στις κορυφαίες επενδυτικές πίστες του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης για τον τρόπο που ανοίγουν τον δρόμο στις επενδύσεις στη χώρα μας, στον κλάδο των κατασκευών που περιμένει να επωφεληθεί από το αναπτυξιακό σπριντ οι αβεβαιότητες πληθαίνουν.

Με τις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί στην αγορά τους τελευταίους μήνες, τόσο με τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας για ζητήματα ανταγωνισμού όσο και με τον ανασχεδιασμό των έργων, κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς τεχνικό αντικείμενο μεγάλες, μεσαίες, αλλά και μικρότερες τεχνικές εταιρείες του κλάδου.

«Η χώρα χρειάζεται παραγωγή έργων και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα», αναφέρει παράγοντας των κατασκευών, χαρακτηρίζοντας επιτακτική ανάγκη την ψήφιση νομοθετικής ρύθμισης από την κυβέρνηση. Όπως σημειώνει, αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, η αγορά θα σέρνεται για το επόμενο 12μηνο μέχρι να αποφανθούν τα δικαστήρια (ΣτΕ και Ευρωπαϊκό) επί των προσφυγών και των προδικαστικών ερωτημάτων που έχουν διαβιβαστεί για ανάλογης φύσης νομικά ζητήματα.

Στο Μέγαρο Μαξίμου έχουν πάει από καιρό τα μηνύματα του κλάδου για τα αδιέξοδα που έχουν δημιουργηθεί στον τεχνικό κόσμο, ζητώντας την παρέμβαση της πολιτείας με νέα νομοθετική πρόταση που θα ξεκαθαρίζει το τοπίο. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η κυβέρνηση έχει επεξεργαστεί ρύθμιση για την αποκατάσταση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κλάδος, η οποία αναμένεται να πάει σύντομα στη Βουλή.

Οι αμφιβολίες και τα σύννεφα

Ωστόσο, η παρέμβαση της Πολιτείας είναι αμφίβολο πόσο ξεκάθαρες λύσεις θα δώσει στη Λερναία Ύδρα των συμβάσεων. Υπάρχει η βεβαιότητα ότι θα μπορούν να προσβληθούν οι διοικητικές πράξεις που θα τη συνοδεύουν, αλλά και σοβαρές αμφιβολίες για το αν θα έχει επανορθωτικό χαρακτήρα για τα έργα που ήδη ταλαιπωρούνται από τις ενστάσεις του ανταγωνισμού (π.χ. Ακτιο-Αμβρακία, μετρό της Αθήνας κ.ά.).

Η άποψη που διατυπώνουν αρμόδιες πηγές της αγοράς με γνώση των διαδικασιών είναι ότι η ρύθμιση «θέλει μεγάλη τέχνη» για να διορθώσει τα κακώς κείμενα του παρελθόντος. Όπως αναφέρουν, το πιθανότερο είναι ότι θα θεραπεύει και θα αποκαθιστά την ομαλότητα στα έργα που θα δημοπρατηθούν από την ψήφισή της και ύστερα. Οπως υπογραμμίζουν, δεν μπορεί να έχει αναδρομικό χαρακτήρα και αυτό θα απαιτήσει γενναίες αποφάσεις από την πλευρά του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και του αρμόδιου υπουργού Κώστα Καραμανλή σχετικά με τα έργα που έχουν βαλτώσει.

Μία ασφαλής διέξοδος θα μπορούσε να είναι η επαναπροκήρυξη ενός διαγωνισμού, όπως για τη Γραμμή 4 ή για το Ακτιο–Αμβρακία, αφού μόνο τότε θα μπορούσε να ξεκινήσει η εργολαβία από μηδενική βάση, σε ένα εντελώς ξεκάθαρο πλαίσιο και απαλλαγμένη από τις αγκυλώσεις και τις προσφυγές. Σε διαφορετική περίπτωση, η εκτίμηση που υπάρχει είναι ότι τα έργα θα σέρνονται επί μακρόν, με τις εταιρείες να συνεχίζουν να τρώνε τις σάρκες τους και να διώχνουν κόσμο.

Η ζοφερή πραγματικότητα

Με μεγάλες καθυστερήσεις και με μελετητική ανωριμότητα που χρεώνεται η προηγούμενη κυβέρνηση, την τελευταία διετία προκηρύχθηκαν τέσσερα μεγάλα έργα: η εργολαβία-«σκούπα» του Ακτιο-Αμβρακία συνολικού ύψους 150 εκατ. ευρώ, ο Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης που έσπασε σε τρία κομμάτια προϋπολογισμού 1,5 δισ., η (ΒΟΑΚ) η Γραμμή 4 του μετρό συνολικού ύψους 1,8 δισ. ευρώ και τα ηλεκτρονικά διόδια προϋπολογισμού 400 εκατ. ευρώ, με προσωρινό μάλιστα ανάδοχο το σχήμα ΑΚΤΩΡ, Intrakat, Intrasoft και την ιταλική Autostrade Tech.

Είχαν προηγηθεί την περασμένη τετραετία οι δημοπρατήσεις του Πάτρα – Πύργος, από τις οποίες ανάδοχοι έχουν αναδειχτεί στις 5 από τις 8. Σήμερα κανένα από τα προγραμματισμένα έργα δεν προχωρεί. Ο ΒΟΑΚ ακυρώνεται λόγω ανωριμότητας και ελλιπούς σχεδιασμού, ο διαγωνισμός για τα δορυφορικά διόδια φαίνεται να ακολουθεί ανάλογη πορεία, την οποία έχουν προεξοφλήσει και με δημόσιες δηλώσεις τους στελέχη ισχυρών ομίλων όπως η Vinci. Ηδη η Ολυμπία Οδός (Κορίνθου – Πατρών) κινείται από τις αρχές του χρόνου στην εφαρμογή ενός υβριδικού συστήματος διοδίου που βασίζεται στην αναλογική χρέωση και στους πομποδέκτες.

Αντίστοιχα, σε έναν κυκεώνα προσφυγών που έχουν ως αφετηρία την έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού για τα δημόσια έργα στις κατασκευές βρίσκεται εγκλωβισμένη η γραμμή 4 του μετρό και τα πρόδρομα έργα της. Αν και ο διαγωνισμός έχει περάσει στο β’ στάδιο, της αξιολόγησης των δεσμευτικών προσφορών από την περασμένη άνοιξη, στην ουσία είναι καθηλωμένος από τις προσφυγές της Μυτιληναίος (αναμένεται η σχετική απόφαση από το ΣτΕ). Η εταιρεία, η οποία έχει αποκλειστεί από τους διαγωνισμούς, έχει στραφεί τόσο κατά της γραμμής 4 όσο και άλλων έργων (π.χ. Κιάτο – Ροδοδάφνη) εστιάζοντας σε θέματα παραβίασης των όρων του ανταγωνισμού και με ισχυρό πλεονέκτημα τη μη συμμετοχή της σε ανάλογες υποθέσεις.

Στο ίδιο καζάνι βράζουν ο διαγωνισμός για το Ακτιο – Αμβρακία, οι πρόδρομες εργασίες του μετρό της Αθήνας με προϋπολογισμό περί τα 40 εκατ. ευρώ, ενώ πρόσφατα στο ίδιο κάδρο μπήκε και το έργο της ηλεκτροκίνησης Κιάτο – Ροδοδάφνη εκτιμώμενου προϋπολογισμού 85 εκατ. ευρώ.

Πώς πάγωσαν τα έργα

Πώς όμως έχει βραχυκυκλώσει τα γρανάζια της μηχανής των δημοσίων έργων η υπόθεση της Επιτροπής Ανταγωνισμού που κόστισε στις τεχνικές εταιρείες συνολικά πρόστιμα άνω των 80 εκατ. ευρώ; Το θέμα είχε επιλυθεί αρχικά με τη διαδικασία του συμβιβασμού που προέβλεπε ως μέτρο διευθέτησης για τις εμπλεκόμενες εταιρείες η Επιτροπή Ανταγωνισμού.

Οι εταιρείες αποδέχονταν τη συμμετοχή τους σε υποθέσεις νόθευσης του ανταγωνισμού, πλήρωναν τα πρόστιμα που τους αναλογούσαν και απαλλάσσονταν από διοικητικές ή άλλες ποινικές κυρώσεις. Παρά τα νομικά κενά που είχαν διαπιστωθεί από την αρχή, η υπόθεση έδειχνε να βρίσκει τον βηματισμό της μέχρι πριν από έναν χρόνο που εκδόθηκε η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, η οποία ουσιαστικά ανέτρεψε όλη την αλληλουχία της διευθέτησης. Το δικαστήριο με αφορμή αντίστοιχη διένεξη γερμανικών εταιρειών εξέδωσε μια νέα απόφαση τον περασμένο Οκτώβριο, με την οποία οι εταιρείες που καταδικάζονται για αθέμιτες πρακτικές αποκλείονται για τρία χρόνια από τους διαγωνισμούς όχι με βάση το χρόνο τέλεσης του αδικήματος αλλά το χρόνο έκδοσης της απόφασης από την αρμόδια αρχή.

Το δικαστήριο έδινε όμως τη δυνατότητα της παραμονής τους στα έργα μόνο εφόσον αποδείκνυαν ότι είχαν πάρει όλα εκείνα τα μέτρα συμμόρφωσης και αυτοκάθαρσης ώστε να ανακτήσουν ξανά την αξιοπιστία τους (αλλαγές σε πρόσωπα-κλειδιά, σε μέλη Δ.Σ., κώδικες δεοντολογίας, εσωτερικούς κανονισμούς κ.ά.).

Η υπόθεση ξέφυγε από τη στιγμή που οι εταιρείες όφειλαν κατά το στάδιο της υποβολής των προσφορών να απαντήσουν με ένα «ναι» ή ένα «όχι» εάν στο παρελθόν είχαν συμμετοχή σε υποθέσεις ανταγωνισμού. Οσες είχαν προχωρήσει σε συμβιβασμό θεωρώντας ότι είναι καθαρές απαντούσαν «όχι». Ωστόσο, η απάντηση αυτή ξεσήκωσε βροχή προσφυγών από όσες εταιρείες δεν είχαν καταδικαστεί, κερδίζοντας αντίστοιχες δικαστικές αποφάσεις, καθώς σε μία περίπτωση (βλ. Ακτιο – Αμβρακία) η αρνητική απάντηση χαρακτηρίστηκε «παραπλανητική», ενώ σε άλλη πολύ πρόσφατα (Κιάτο – Ροδοδάφνη) θεωρήθηκε από το ΣτΕ αιτία αποκλεισμού από τον διαγωνισμό.