Μικρότερος και πολύ πιο κοντά στον Ήλιο απ’ όσο «θα έπρεπε», ο Ερμής έχει εδώ και δεκαετίες μπερδέψει τους αστρονόμους, επειδή αψηφά όσα γνωρίζουμε για τον σχηματισμό των πλανητών. Μια νέα διαστημική αποστολή που θα φτάσει το 2026 ίσως δώσει επιτέλους απαντήσεις.
Με μια πρώτη ματιά, ο Ερμής μοιάζει με τον πιο «βαρετό» πλανήτη του Ηλιακού Συστήματος. Η άγονη επιφάνειά του έχει λίγα εντυπωσιακά χαρακτηριστικά, δεν υπάρχουν ενδείξεις για νερό στο παρελθόν του και η αραιή ατμόσφαιρά του είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Η πιθανότητα ύπαρξης ζωής στα καμένα από τον Ήλιο κρατήρα του είναι μηδενική. Όμως μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει έναν συναρπαστικό και απίθανο κόσμο, γεμάτο μυστήρια.
Οι ειδικοί εξακολουθούν να προβληματίζονται ακόμη και για την ίδια την ύπαρξη του Ερμή. Είναι μικροσκοπικός —περίπου 20 φορές λιγότερο ογκώδης από τη Γη και μόλις λίγο μεγαλύτερος από την Αυστραλία— αλλά ταυτόχρονα ο δεύτερος πιο πυκνός πλανήτης μετά τη Γη, χάρη σε έναν τεράστιο μεταλλικό πυρήνα που αντιστοιχεί στο μεγαλύτερο μέρος της μάζας του.
Γιατί ο Ερμής δεν «ταιριάζει» στα μοντέλα
Η τροχιά του, πολύ κοντά στον Ήλιο, βρίσκεται σε ένα σημείο που οι αστρονόμοι δυσκολεύονται να εξηγήσουν. Όλα αυτά συγκλίνουν σε ένα βασικό ερώτημα: δεν γνωρίζουμε πώς σχηματίστηκε ο Ερμής. Με βάση όσα ξέρουμε, απλώς δεν θα έπρεπε να υπάρχει.
«Είναι κάπως ντροπιαστικό», λέει ο Σον Ρέιμοντ, ειδικός στον σχηματισμό πλανητών στο Πανεπιστήμιο του Μπορντό. «Μας διαφεύγει κάποια κρίσιμη λεπτομέρεια».
Το μυστήριο της προέλευσης, του σχηματισμού και της σημερινής εικόνας του Ερμή θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα του Ηλιακού Συστήματος.
Κάποιες απαντήσεις ίσως βρίσκονται στον ορίζοντα. Η κοινή ευρωπαϊκή και ιαπωνική αποστολή BepiColombo, που εκτοξεύθηκε το 2018, κατευθύνεται προς τον Ερμή. Θα είναι η πρώτη αποστολή που θα επισκεφθεί τον πλανήτη μετά από πάνω από μία δεκαετία. Όταν τεθεί σε τροχιά τον Νοέμβριο του 2026, βασικός της στόχος θα είναι να φωτίσει την προέλευση του Ερμή.
Η κατανόηση του σχηματισμού του δεν αφορά μόνο το δικό μας Ηλιακό Σύστημα, αλλά και τους εξωπλανήτες. «Ο Ερμής είναι ίσως ο πιο κοντινός “εξωπλανήτης” που έχουμε», λέει ο Σαβέριο Καμπιόνι από το MIT.
Οι πρώτες ενδείξεις ότι κάτι «δεν πάει καλά» με τον Ερμή προέκυψαν από τις πτήσεις του Mariner 10 τη δεκαετία του 1970, που αποκάλυψαν έναν πλανήτη με εξαιρετικά μεγάλο πυρήνα.
Ένας πλανήτης με τεράστιο πυρήνα
Σε αντίθεση με τη Γη, την Αφροδίτη και τον Άρη, όπου ο πυρήνας αντιστοιχεί περίπου στο μισό της ακτίνας, στον Ερμή ο πυρήνας καταλαμβάνει περίπου το 85%. Αυτό εξηγεί την πυκνότητά του, όχι όμως το πώς προέκυψε αυτή η δομή.
Η αποστολή MESSENGER (2011–2015) περιέπλεξε ακόμη περισσότερο την εικόνα. Παρά τις ακραίες θερμοκρασίες, εντόπισε πτητικά στοιχεία όπως κάλιο και θόριο, καθώς και ίχνη πάγου σε σκιερούς κρατήρες στους πόλους — στοιχεία που θεωρητικά δεν θα έπρεπε να έχουν επιβιώσει τόσο κοντά στον Ήλιο.
Σενάρια σχηματισμού: σύγκρουση ή μετανάστευση;
Το επικρατέστερο σενάριο θέλει τον Ερμή να ήταν κάποτε πολύ μεγαλύτερος και να έχασε τον μανδύα του έπειτα από μια γιγαντιαία σύγκρουση. Άλλοι επιστήμονες προτείνουν ότι ήταν ο ίδιος το «βλήμα» σε μια σύγκρουση με άλλον πλανήτη, ενώ υπάρχουν και θεωρίες που τον θέλουν να σχηματίστηκε από εξαιρετικά πλούσιο σε σίδηρο υλικό κοντά στον Ήλιο ή να «μετανάστευσε» από άλλη περιοχή του Ηλιακού Συστήματος.
Καμία από αυτές τις θεωρίες δεν απαντά σε όλα τα ερωτήματα.
Όταν τα δύο σκάφη της αποστολής —της ESA και της JAXA— τεθούν σε τροχιά, θα χαρτογραφήσουν τη σύσταση της επιφάνειας, το βαρυτικό πεδίο και το αδύναμο μαγνητικό πεδίο του πλανήτη. Τα δεδομένα ίσως αποκαλύψουν αν υπήρξε κάποτε ωκεανός μάγματος, πώς είναι δομημένος ο πυρήνας και ποια πτητικά στοιχεία υπάρχουν.
Παρά τις πρώτες εικόνες που δείχνουν έναν κόσμο γεμάτο κρατήρες και αρχαίες ροές λάβας, το παζλ παραμένει ανοικτό.
Για να λυθεί οριστικά, οι επιστήμονες ονειρεύονται μια μελλοντική προσεδάφιση ή ακόμη και επιστροφή δειγμάτων στη Γη. Μέχρι τότε, ο Ερμής θα συνεχίσει να μας προκαλεί.
Ίσως, τελικά, να είναι απλώς ένας απίθανος πλανήτης που στις περισσότερες «εκδοχές» του Σύμπαντος δεν θα υπήρχε ποτέ — αλλά στη δική μας υπάρχει.
Διαβάστε ακόμη
Ψηφιακή αναβάθμιση με voucher: Ποιοι παίρνουν €200 και ποιοι €750
OpenAI: Ποια είναι η «αγχωτική» θέση εργασίας με αποδοχές άνω των 500.000 δολαρίων
Κρατικός προϋπολογισμός: Πρωτογενές πλεόνασμα 12,7 δισ. ευρώ στο ενδεκάμηνο
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα