Καθώς οι διασυνοριακές φορολογικές αντιπαραθέσεις αυξάνονται σε αριθμό και πολυπλοκότητα, το ελάχιστο πρότυπο της Δράσης 14 των ΟΟΣΑ/G20 για την BEPS παραμένει το παγκόσμιο σημείο αναφοράς για την άρση της διπλής φορολογίας μέσω της διαδικασίας αμοιβαίας συμφωνίας (MAP).
Η προκαταρκτική επισκόπηση του ΟΟΣΑ για το 2025 (Making Dispute Resolution Mechanisms More Effective – Consolidated Information on Mutual Agreement Procedures – ΜΑΡ – 2025 Preliminary) επιβεβαιώνει τους βασικούς πυλώνες: έγκαιρη πρόσβαση στο MAP με κανόνες ευθυγραμμισμένους με το πρότυπο, διαφανείς δημοσιευμένες οδηγίες, ουσιαστικά στατιστικά υποθέσεων και αυστηρή αξιολόγηση από ομότιμες φορολογικές διοικήσεις (peer reviews). Παγκοσμίως, τα δίκτυα συνθηκών αποφυγής διπλής φορολογίας αναβαθμίζονται μέσω του Πολυμερούς Μηχανισμού (MLI) και διμερών πρωτοκόλλων, ενώ οι αρμόδιες αρχές εκδίδουν εγχειρίδια που διευκρινίζουν πώς κατατίθεται ένα αίτημα, τι να αναμένεται και ποιος αποφασίζει. Η τάση δείχνει σαφής: περισσότερες συνθήκες συμμορφώνονται, περισσότερες αρχές εκδίδουν οδηγίες και η διαχείριση υποθέσεων MAP συστηματοποιείται.
Η Ευρώπη προσθέτει ένα δεύτερο επίπεδο. Παράλληλα με τη Δράση 14, τα κράτη μέλη λειτουργούν σε ένα πυκνό δίκτυο συνθηκών και, κυρίως, σε ένα περιφερειακό πλαίσιο επίλυσης διαφορών σχεδιασμένο να παρέχει αποτελεσματικότητα και οριστικότητα. Το πλαίσιο αυτό απαιτεί συντονισμένα χρονοδιαγράμματα και κλιμάκωση σε δεσμευτικά αποτελέσματα για διαφορές εντός ΕΕ. Οι ευρωπαϊκές φορολογικές αρχές δημιουργούν εξειδικευμένες μονάδες και δημοσιεύουν εγχειρίδια ώστε να έχουμε πλέον δομημένα περιβάλλοντα ελάφρυνσης της διπλής φορολογίας.
Η Ελλάδα ευθυγραμμίζεται σε μεγάλο βαθμό με το παγκόσμιο και ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Το MLI ισχύει για τη χώρα μας ευθυγραμμίζοντας το μεγαλύτερο μέρος του δικτύου συνθηκών διπλής φορολογίας με τη Δράση 14. Σύμφωνα με την επισκόπηση η Ελλάδα διαθέτει 57 τέτοιες συνθήκες με τις πλείστες να πληρούν το ελάχιστο πρότυπο, ενώ μεμονωμένες περιπτώσεις τελούν ακόμα υπό προσαρμογή. Ενδεικτικά, από το 2024 έχουμε νέα σύμβαση με τη Γαλλία και σύντομα με την Ιαπωνία που ενσωματώνουν το πλαίσιο του άρθρου 25 του Μοντέλου ΟΟΣΑ για την πρόσβαση και επίλυση μέσω MAP.
Θεσμικά, η αρμόδια αρχή της Ελλάδας στεγάζεται στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) και είναι επιφορτισμένη με την προέγκριση και επίλυση διασυνοριακών ενδοομιλικών συναλλαγών και κατανομής κερδών αλλά και άλλες διαφορές διμερών συνθηκών. Η ομάδα είναι εξαιρετική και άκρως εξειδικευμένη, παρόλα αυτά χρειάζεται ενίσχυση και περαιτέρω στελέχωση. Να σημειώσουμε πως η ΑΑΔΕ έχει εκδώσει εγχειρίδιο MAP, που διευκρινίζει τα της διαδικασίας υποβολής, παρέχει πληροφορίες για το ελάχιστο περιεχόμενο και την εγκυρότητα των σχετικών αιτήσεων. Τα παραπάνω δηλώνουν μια στάση προσανατολισμένη στις υπηρεσίες, συμβατή με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και ενισχύουν τους λόγους για τους οποίους η αρμόδια διεύθυνση ελέγχου πρέπει να στηριχθεί πρόσθετα, με δεδομένη την αυξανόμενη τάση διασυνοριακών φορολογικών διαφορών και την κοινή παραδοχή πως οι πόροι μπορούν να επηρεάσουν τους χρόνους και το εύρος για ταυτόχρονες διαπραγματεύσεις με άλλες φορολογικές αρχές.
Αν κάπου μπορεί η Ευρώπη να διαφοροποιείται από την Ελλάδα είναι λιγότερο στο νομικό πλαίσιο και περισσότερο στη διαχείριση. Μεγαλύτερες διοικήσεις της ΕΕ διαθέτουν συχνά πολυπληθέστερες ομάδες με διευρυμένα προσόντα και διαχειρίζονται μεγαλύτερο όγκο υποθέσεων, αποκτώντας εμπειρία σε περίπλοκες, πολυετείς διαφορές ενδοομιλικών συναλλαγών. Παρά ταύτα, τα peer reviews δείχνουν ότι η Ελλάδα πληροί τα ελάχιστα πρότυπα.
Συμπερασματικά, η Δράση 14 επεκτείνει σταθερά την ουσιαστική πρόσβαση στο MAP και οι φορολογούμενοι οφείλουν να το λάβουν σοβαρά υπόψη τους. Όμιλοι με πολυεθνική παρουσία πρέπει να εκμεταλλευτούν το πλαίσιο επίλυσης διασυνοριακών διαφορών και προληπτικής συμμόρφωσης με προεγκρίσεις των ενδοομιλικών τιμολογιακών πολιτικών τους.
Το πλαίσιο υπάρχει και ενισχύεται διεθνώς. Η ΑΑΔΕ φαίνεται ότι το ακολουθεί προσυπογράφοντας πως αυτή είναι ίσως η μόνη κατεύθυνση του ταξιδιού προς περισσότερη φορολογική βεβαιότητα και μεγαλύτερη ελάφρυνση από φορολογικά ρίσκα σε μια εποχή που οι δυναμικές αλλάζουν διαρκώς και η διπλή φορολογία θέτει σε κίνδυνο επενδύσεις και εμπόριο.
*Άγις Μοσχοβάκος
Partner, Tax & Legal Services, PwC Greece