Mε πρωτοβουλία της Γερμανίας στη Σύνοδο Κορυφής, αποφασίστηκε να προχωρήσουν τα «συμβόλαια μεταρρύθμισης» που θα υπογράφει κάθε χώρα με την Κομισιόν
Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου
Δεν πρόλαβε να στεγνώσει το μελάνι από τη συμφωνία για τον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία και η ισχυρότερη οικονομία της ευρωζώνης έσπευσε να δείξει ότι παραμένει το αφεντικό, αναβάλλοντας για δέκα χρόνια το κοινό ταμείο για τις τραπεζικές διασώσεις και ανοίγοντας τον δρόμο για επιβολή μνημονίων αλά καρτ σε όλη την ευρωζώνη. Ετσι, με βάση τις αποφάσεις για την τραπεζική ένωση που εγκρίθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής, η διάσωση των τραπεζών κατά βάση παραμένει ευθύνη της κάθε χώρας, η οποία πρέπει να εφαρμόζει πρώτα το bail in (κούρεμα μετοχικού κεφαλαίου, ομολόγων και καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ), στη συνέχεια να χρησιμοποιήσει το εθνικό ταμείο που θα σχηματιστεί με εισφορές των τραπεζών και, εάν δεν επαρκούν τα χρήματα, να επιβάλει έκτακτη εισφορά στο τραπεζικό σύστημα. Μόνο ύστερα από όλα αυτά θα μπορεί να ζητήσει τη συνδρομή των ταμείων διάσωσης των άλλων χωρών και αυτό για ποσοστό μέχρι 10% των κεφαλαίων. Σταδιακά και σε βάθος δεκαετίας το σύστημα θα εξελιχθεί σε ένα κοινό ευρωπαϊκό ταμείο τραπεζικών διασώσεων, αλλά με όρους που δεν έχουν αποσαφηνιστεί ακόμη. Η εποπτεία των τραπεζών από την ΕΚΤ ξεκινά από την 1η Ιανουαρίου 2014, ενώ οι διαδικασίες εκκαθάρισης από το 2016. Mε πρωτοβουλία της Γερμανίας αποφασίστηκε να προχωρήσουν τα «συμβόλαια μεταρρύθμισης», τα οποία θα πρέπει να υπογράφει κάθε χώρα με την Κομισιόν, αναλαμβάνοντας συγκεκριμένες δεσμεύσεις για μεταρρυθμίσεις και πολιτικές που θα πρέπει να υλοποιήσει.
Πρόκειται στην ουσία για ένα είδος μνημονίων αλά καρτ ανάλογα με την κατάσταση σε κάθε χώρα. Η χρηματοδότηση κάθε χώρας θα εξαρτάται από τον βαθμό συμμόρφωσης στα συμβόλαια αυτά, ενώ η μη εφαρμογή θα επιφέρει κυρώσεις. Οι παραβιάσεις των συμφώνων θα ελέγχονται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ενώ οι προτάσεις προβλέπουν κυρώσεις, ακόμα και πρόστιμα.
Μια παράμετρος που ενδιαφέρει ειδικά την Ελλάδα είναι ότι ορισμένοι στο Βερολίνο και τις Βρυξέλλες θέλουν να συνδέσουν τα «συμβόλαια μεταρρύθμισης» με τη χορήγηση αναπτυξιακών και άλλων πόρων. Δηλαδή να εξαρτάται η παραχώρηση αναπτυξιακών κονδυλίων από την εφαρμογή των συμβολαίων. Με λίγα λόγια, οι υποστηρικτές αυτής της ιδέας λένε αντί για νέο Σχέδιο Μάρσαλ να συναφθούν συμβόλαια με ορισμένα ανταλλάγματα. Για παράδειγμα, εάν γίνουν βήματα για την απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, να αποδεσμεύονται κονδύλια για προγράμματα επιμόρφωσης.
Υπάρχει, όμως, και η άλλη σχολή, η οποία βλέπει τα «συμβόλαια μεταρρύθμισης» ως μέσο επιβολής της δημοσιονομικής πειθαρχίας και, αντί για αναπτυξιακά κίνητρα, προκρίνουν την επιβολή κυρώσεων ως ποινή σε περίπτωση αποκλίσεων.
Η κατάληξη θα εξαρτηθεί από τις πολιτικές ισορροπίες στην ευρωζώνη τους επόμενους μήνες, αφού το ζήτημα θα μελετηθεί ώστε να καταρτιστούν συγκεκριμένες προτάσεις. Η κριτική για τις αποφάσεις της τραπεζικής ένωσης ήδη ξεκίνησε, αφού χωρίς κοινό ταμείο για τις διασώσεις εδώ και τώρα δεν διασφαλίζεται ο βασικός στόχος, που ήταν να αποσυνδεθούν οι μαύρες τρύπες των ευρωπαϊκών τραπεζών από τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Και τούτο για να μην ξαναζήσει η Ευρώπη περιπτώσεις όπως της Ιταλίας ή της Ισπανίας, όπου τα δημόσια οικονομικά κατέρρευσαν για να στηρίξουν τις προβληματικές τράπεζες. Τον Ιούνιο του 2012, μάλιστα, οι υπουργοί Οικονομικών των μεγάλων χωρών είχαν συμφωνήσει η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών να γίνεται απευθείας από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), αλλά οι Γερμανοί έκαναν αμέσως πίσω. Η ανακεφαλαιοποίηση από τον ESM είχε γεννήσει ελπίδες ότι θα μπορούσαν να μεταφερθούν εκεί και τα 50 δισ. ευρώ που έχει δανειστεί η Ελλάδα για τις τράπεζές της.
Διαφορετικό δρόμο
Τώρα πλέον, όμως, η τραπεζική ένωση έχει πάρει διαφορετικό δρόμο και η κριτική προήλθε τόσο από τον κ. Μάρτιν Σουλτς, πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που πρέπει να εγκρίνει τη συμφωνία, όσο και από τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Βίκτορ Κονστάνσιο, ο οποίος είπε ότι η συμφωνία δύσκολα θα πείσει τις αγορές, σε μια περίοδο μάλιστα που αρχίζουν stress tests για όλες τις ευρωπαϊκές τράπεζες από την ΕΚΤ. Είναι αλήθεια ότι ο μηχανισμός αποφάσεων θα είναι εξαιρετικά περίπλοκος, ενώ και τα διαθέσιμα κεφάλαια για τραπεζικές διασώσεις ενδεχομένως να μην αποδειχθούν ικανοποιητικά. Οπως συμφωνήθηκε, η απόφαση για την εκκαθάριση μιας ευρωπαϊκής τράπεζας θα λαμβάνεται από μια ειδική επιτροπή όπου θα μετέχουν εκπρόσωποι όλων των χωρών και η οποία θα παραδίδει εισήγηση στην Κομισιόν, που θα έχει δικαίωμα αντίρρησης. Τον τελικό λόγο, όμως, σε περίπτωση διαφωνιών θα έχει το Συμβούλιο Υπουργών. Θα δημιουργηθεί, επίσης, ένα ειδικό ταμείο που θα χρηματοδοτεί τις εκκαθαρίσεις, στο οποίο οι τράπεζες κάθε χώρας θα εισφέρουν κάθε χρόνο ποσό ίσο με το 0,1% των συνολικών καταθέσεων. Τα κεφάλαια θα κατατίθενται σε ξεχωριστό για κάθε χώρα κομμάτι, στο κοινό ταμείο διασώσεων, και κάθε κυβέρνηση θα χρησιμοποιεί κατά προτεραιότητα τα δικά της κεφάλαια εφόσον χρειαστούν για τραπεζική διάσωση.
Σημειωτέον ότι στην Ελλάδα οι τράπεζες έχουν ήδη ανακεφα-λαιοποιηθεί, ενώ υπάρχουν ακόμα διαθέσιμα περισσότερα από 8 δισ. ευρώ στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για τον ίδιο σκοπό, σε περίπτωση που παραστεί ανάγκη στο μέλλον.
Πως θα γίνονται οι διασώσεις
Σε περίπτωση εκκαθάρισης κάθε χώρα θα εφαρµόζει πρώτα το bail in, δηλαδή τη διάσωση µε χρήµατα που βρίσκονται µέσα στην τράπεζα (µετοχικό κεφάλαιο, οµόλογα και καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ), στη συνέχεια θα χρησιµοποιεί τα δικά της εθνικά διαθέσιµα του ταµείου και µόνο το 10% από τα διαθέσιµα των άλλων χωρών. Εφόσον τα χρήµατα δεν επαρκούν, θα επιβάλλεται έκτακτη εισφορά στο τραπεζικό σύστηµα και µετά κρατικές ενισχύσεις. Εάν και πάλι τα χρήµατα δεν επαρκούν, τότε η χώρα θα µπορεί να δανείζεται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας. Κάθε χρόνο το ποσοστό συµµετοχής των άλλων χωρών θα αυξάνεται έως ότου το ταµείο γίνει κοινό για όλους.