της Στεφανίας Σούκη
Στην Κέρκυρα η ανησυχία των φορέων του τουρισμού για το μείζον ζήτημα των απορριμμάτων είναι παραπάνω από έκδηλη εν όψει της νέας τουριστικής σεζόν, η οποία μάλιστα προβλέπεται και φέτος θερμή, με δεδομένη συνολικά τη ζήτηση των νησιών του Ιονίου.
Στη Ρόδο οι ξενοδόχοι διερωτώνται αν πράγματι υπάρχουν οι ασφαλιστικές δικλίδες για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών το φετινό καλοκαίρι. Ο εν λόγω προορισμός πρόκειται για έναν από τους πλέον δημοφιλείς στην Ελλάδα, με αφίξεις από το εξωτερικό αυξημένες κατά 6,9% το 2018, σε επίπεδα άνω των 4,7 εκατομμυρίων με βάση τα στοιχεία του αεροδρομίου του νησιού. Στη Σαντορίνη το θέμα της φέρουσας ικανότητας των υποδομών κάθε καλοκαίρι έχει γίνει πλέον κλισέ, ενώ πριν από λίγους μήνες το νησί πρωταγωνίστησε μαζί με άλλους δημοφιλείς ευρωπαϊκούς προορισμούς στη μελέτη της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον υπερτουρισμό.
Κι αν η εκλογική διαδικασία, αυτή καθαυτή, κατά την τουριστική περίοδο δεν φαίνεται να προβληματίζει ιδιαίτερα τους τουριστικούς φορείς, όπως άλλωστε έχει αποδείξει η μέχρι σήμερα εμπειρία, η πολιτική ατζέντα για τον τουρισμό μετά την κάλπη φαίνεται ότι είναι αυτό που καίει περισσότερο. Μετά τα ρεκόρ της τελευταίας εξαετίας, στα πρώτα θέματα της ατζέντας είναι η αποτελεσματική διαχείριση προορισμών και ο εκσυγχρονισμός υποδομών «με επενδύσεις και αλλαγή νοοτροπίας που θα καθορίσουν το μελλοντικό πρόσημο του τομέα», όπως χαρακτηριστικά είπε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Γιάννης Ρέτσος.
Το κρίσιμο ζήτημα που θα κληθεί να διαχειριστεί το νέο κυβερνητικό επιτελείο είναι η στρατηγική της ωριμότητας, η οποία θα εξασφαλίσει μελλοντικά επιτυχημένη πορεία όχι μόνο στον τουρισμό, αλλά και στην οικονομία γενικότερα: και αυτό με το σκεπτικό ότι μια ελαφρά υστέρηση της τάξης των 500-600 εκατ. στα τουριστικά έσοδα (από τo περσινό ρεκόρ των 16 δισ. ευρώ άμεσων ταξιδιωτικών εισπράξεων) «σίγουρα δεν θα είναι καταστροφή, η επίπτωση όμως στο σύνολο της οικονομίας θα ήταν ιδιαίτερα αρνητική, αφού τα 1.250 δισ. υστέρηση (συμπεριλαμβανομένων των έμμεσων εσόδων, όπως υπολογίζονται με τους πολλαπλασιαστές του Ινστιτούτου Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών και του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών) αντιστοιχεί σε 0,6 της μονάδας του ΑΕΠ», όπως χαρακτηριστικά επισημαίνουν οι τουριστικοί φορείς.
Ο δεκάλογος μετά την κάλπη
Μετά την κάλπη, τα δέκα σημεία του προβληματισμού του κλάδου που στηρίζει την ελληνική οικονομία και την απασχόληση -αν ληφθεί υπόψη ότι στην αιχμή του απασχολεί περίπου το 17% του συνόλου των εργαζομένων και πάνω από το 40% των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, με άμεση (μόνο) συνεισφορά στο ΑΕΠ 11,7% το 2018, με βάση τις πρώτες εκτιμήσεις του ΣΕΤΕ (περίπου 21,6 δισ. ευρώ)- σχετίζονται, κατ’ αρχάς, με τις ανάγκες των ίδιων των προορισμών για κατοίκους και επισκέπτες:
Επάρκεια σε ενέργεια και νερό, διαχείριση απορριμμάτων και συνολικά καθαριότητα των δημόσιων χώρων, εκσυγχρονισμός των υποδομών στα λιμάνια, διαχείριση κυκλοφοριακών ζητημάτων, εξασφάλιση ξεκάθαρου πλαισίου λειτουργίας μουσείων και αρχαιολογικών χώρων, αστυνόμευση, επαρκείς υπηρεσίες υγείας και ειδικά για τον οδικό τουρισμό (που αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό κομμάτι πλέον του εισερχόμενου τουρισμού), ενίσχυση των τοπικών οδικών δικτύων και συνοριακών σταθμών. Σε επίπεδο γενικότερου πλαισίου, σε πρώτο πλάνο παραμένουν σταθερά τα θέματα της φορολογίας με ξεκάθαρο και ανταγωνιστικό, έναντι των υπόλοιπων αγορών της Μεσογείου, πλαίσιο, αλλά και το χωροταξικό για τις νέες επενδύσεις, δύο θέματα τα οποία έχει χαρακτηρίσει «αιχμή του δόρατος» και η Νέα Δημοκρατία όσον αφορά τη στρατηγική της στον τουριστικό τομέα.
Γενικότερα, όσον αφορά τις υποδομές, «είναι ένα τεράστιο ζήτημα το θέμα των οδικών δικτύων και των λιμενικών υποδομών που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του μεγάλου αριθμού των τουριστών, με τα πλάνα που κατά καιρούς έχουν ανακοινωθεί να μετατίθενται συνεχώς προς τα πίσω». Oι τουριστικοί φορείς ζητούν συγκεκριμένο, μεσομακροπρόθεσμο προγραμματισμό για τις λιμενικές υποδομές. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρουν, «υπάρχει ήδη ένα μοντέλο διαχείρισης (βλ. παραχώρηση σε Fraport για τα 14 περιφερειακά αεροδρόμια), το οποίο θα μπορούσε να προσαρμοστεί ανάλογα για τα λιμάνια, όπου οι ανάγκες βαίνουν αυξανόμενες τα τελευταία χρόνια». Χαρακτηριστικά, η πρωταθλήτρια Σαντορίνη το 2018 είχε 474 αφίξεις κρουαζιερόπλοιων και πάνω από 749.000 επιβάτες, από 406 αφίξεις και 621.000 επιβάτες το 2017, όπερ σημαίνει πάνω από 2.000 επισκέπτες κρουαζιερόπλοιων σε ημερήσια βάση, που μπορεί να αντιστοιχούν ακόμα και σε 18.000 επισκέπτες ημερησίως στο peak της σεζόν.
Στο κομμάτι των οδικών υποδομών και με το δεδομένο ότι πλέον 1 στους 3 τουρίστες έρχονται οδικώς, εκ των ων ουκ άνευ είναι τόσο οι μεγαλύτερες παρεμβάσεις στα δίκτυα (στις πρόσφατες εξελίξεις, ειδικά για τον προορισμό της Πελοποννήσου, προσμετράται το νέο μεγάλο οδικό έργο ΣΔΙΤ για την αναβάθμιση του οδικού άξονα Καλαμάτα – Πύλος – Μεθώνη) όσο και οι μικρότερες σε τοπικό επίπεδο, σε νησιά κ.τ.λ., για τη διάνοιξη και συντήρηση του δικτύου. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι στην Κρήτη, τον πλέον δημοφιλή προορισμό της Ελλάδας με τουριστικές εισπράξεις άνω των 3,1 δισ. ευρώ το 2018 (το δεύτερο υψηλότερο νούμερο στην Ελλάδα μετά την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου), η κακή κατάσταση του οδικού δικτύου και η απουσία σήμανσης αποτελούν από τα πρώτα αρνητικά στοιχεία που υποδεικνύουν οι τουρίστες από την ταξιδιωτική εμπειρία τους στο νησί, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης και την Ενωση Ξενοδόχων Χανίων, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Κρήτης. Επιπλέον, ειδικά για τον οδικό τουρισμό που ξεπέρασε πέρυσι τα 12,5 εκατομμύρια επισκέπτες, οι τουριστικοί φορείς προσθέτουν και το θέμα των συνοριακών σταθμών που χρήζουν άμεσων βελτιώσεων, λόγω έλλειψης πολλαπλών εισόδων, μη επάνδρωσης και απαρχαιωμένων υποδομών.
Οσον αφορά τα αεροδρόμια, πέραν αυτών που έχουν παραχωρηθεί στη Fraport, ο τουριστικός κλάδος αναμένει με ενδιαφέρον το τι μέλλει γενέσθαι με τα υπόλοιπα 23 περιφερειακά αεροδρόμια, για τα οποία, με πρόσφατη απόφαση του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, ανατέθηκαν στη ΛΑΜΔΑ Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι καθήκοντα χρηματοοικονομικού συμβούλου, με σκοπό να συνδράμει τη Διεύθυνση Συγκοινωνιακών Υποδομών του υπουργείου για την αξιοποίησή τους μέσω ΣΔΙΤ ή συμβάσεων παραχώρησης.
Απορρίμματα, νερό και ρεύμα
Θέμα συλλογικής βούλησης και σταθερής οργάνωσης της διοίκησης είναι το κομμάτι της καθαριότητας και της διαχείρισης των απορριμμάτων. «Το παράδειγμα της Κέρκυρας είναι μια κλασική περίπτωση που δείχνει πώς η ευθύνη διαχέεται σε όλους, κατ’ αρχάς στον δήμο, στους πολίτες, στην Πολιτεία (καθυστερήσεις για τις εγκρίσεις κονδυλίων), στην Περιφέρεια (καθυστερήσεις σε περιβαλλοντικές μελέτες, περιβαλλοντικών επιπτώσεων)», αναφέρουν οι τουριστικοί φορείς.
Το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων στο νησί, δεδομένης της δυσλειτουργίας στην υποδοχή αποβλήτων από τον ΧΥΤΑ, είναι σταθερά στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια, εξ ου και η Ενωση Ξενοδόχων Κέρκυρας έχει εκφράσει επανειλημμένα την ανησυχία της προειδοποιώντας μάλιστα για τη φετινή σεζόν ότι οι τουριστικοί οργανισμοί που δραστηριοποιούνται εκεί δεν είναι απλώς προβληματισμένοι, αλλά αποφασισμένοι να αποχωρήσουν εφόσον δημιουργηθούν τα ίδια ζητήματα όπως τα προηγούμενα χρόνια. Θετικό για φέτος είναι ότι μειώνεται σταθερά ανά μήνα το υπόλειμμα που οδηγείται στον ΧΥΤΑ (μείωση 8% από Ιανουάριο έως Απρίλιο), γεγονός που δείχνει, κατά τους ιθύνοντες, τη συνειδητή διαλογή στην πηγή, ενώ έχει αυξηθεί σημαντικά ο όγκος των ανακυκλώσιμων σε υψηλά, διψήφια, ποσοστά για το α’ τετράμηνο του 2019 έναντι του 2018: από 19% τον Ιανουάριο στο 32% και 35% το δίμηνο Φεβρουαρίου – Μαρτίου αντίστοιχα, για να φτάσει στο 52% (πάνω από 592 τόνοι) τον Απρίλιο.
Αμεσης προτεραιότητας και σχεδιασμού είναι η ενεργειακή επάρκεια και η επάρκεια σε νερό, που έχουν να κάνουν επίσης με μακροπρόθεσμες ενισχύσεις των υποδομών. «Σε πολλούς προορισμούς έχουμε μεγάλες διακοπές σε ρεύμα και υδροδότηση. Επιπλέον, υπάρχουν περιοχές όπου η υδροδότηση γίνεται επιλεκτικά ανά ώρες, κόβοντας το νερό στους κατοίκους για να εξυπηρετηθούν τα ξενοδοχεία, γεγονός το οποίο επηρεάζει την ποιότητα της ζωής των κατοίκων», σχολιάζουν οι τουριστικοί φορείς. Τα προβλήματα αφορούν τη συντριπτική πλειονότητα της νησιωτικής Ελλάδας, είτε τα πιο μεγάλα νησιά που δέχονται τον μεγαλύτερο όγκο τουριστών, όπως η Ρόδος, όπου τίθεται θέμα ενεργειακής επάρκειας, είτε μικρότερους προορισμούς, όπως η Νάξος, όπου είναι πάγιο το αίτημα των φορέων της για εγκατάσταση μόνιμου συστήματος αφαλάτωσης, με δυνατότητα εξασφάλισης της ποσότητας νερού που να καλύπτει τις ανάγκες του νησιού ιδιαίτερα την τουριστική περίοδο, καθώς και για εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα του νησιού με το νερό των βιολογικών καθαρισμών μετά από δευτερογενή επεξεργασία.
Μαζί με το θέμα της επάρκειας σε νερό και ρεύμα, προστίθενται και οι ήδη προβληματικές υποδομές υγείας -κατ’ αρχάς για τους κατοίκους- που ειδικά στους νησιωτικούς προορισμούς υφίστανται μεγάλη καταπόνηση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. «Το θέμα των υποδομών υγείας είναι επίσης πολύ κρίσιμο ώστε να μπει στην πολιτική κουβέντα αλλά να έχει και πρακτικές λύσεις», σύμφωνα με τους φορείς του τουρισμού.
Ενα από τα μεγάλα ατού της Ελλάδας, που έχει την εικόνα ενός από τους πλέον ασφαλείς τουριστικούς προορισμούς της Μεσογείου, είναι η ασφάλεια και η αστυνόμευση. Το εν λόγω θέμα είναι επίσης πολύ κρίσιμο και δεν αφορά μόνο τα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά όλους ανεξαιρέτως τους τουριστικούς προορισμούς, όπου οι ανάγκες αυξάνονται στο peak της τουριστικής περιόδου. «Είναι κάτι στο οποίο δεν έχουμε δώσει μεγάλη σημασία», επισημαίνει ο τουριστικός κλάδος, αναφέροντας ως ενδεικτικό το παράδειγμα των Κυκλάδων, όπου το θέμα της υποστελέχωσης των αστυνομικών δυνάμεων σε όλα τα νησιά, ξεκινώντας από τη Σαντορίνη, εν όψει της νέας τουριστικής σεζόν, ήταν το αντικείμενο συζήτησης των τοπικών φορέων, των Αρχών της Περιφέρειας και της υπουργού Προστασίας του Πολίτη Ολγας Γεροβασίλη.