Ευκλείδης Τσακαλώτος: Ο συμπατριώτης του… Γερούν που με εντολή Τσίπρα βγαίνει από την σκιά του Βαρουφάκη

Του Κώστα Τσαούση

Αν και με αναστολή καθηκόντων από το Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) ο Ευκλείδης Τσακαλώτος – καθηγητής πρώτης βαθμίδας- ανήκει σε έναν από τους επτά τομείς που είναι «χωρισμένο» το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών. Ο Τομέας του – όπως διαβάζουμε στη σχετική ενότητα του site του ΕΚΠΑ- «προσφέρει ένα σημαντικό αριθμό μαθημάτων οικονομικής ιστορίας που αποβλέπουν στη ζεύξη της οικονομικής θεωρίας με την εμπειρική πραγματικότητα και στη διερεύνηση των ορίων κατανόησης των οικονομικών φαινομένων στο παρελθόν αλλά και στο παρόν». Μάλιστα, «στη ζεύξη της οικονομικής θεωρίας με την εμπειρική πραγματικότητα». Πολύ χρήσιμο πράγμα. Αρκεί ο ίδιος και οι συνάδελφοι του να διαμορφώσουν ένα ειδικό πρόγραμμα επιμόρφωσης των κυβερνητικών αλλά και κομματικών στελεχών.

Καλώς ή κακώς, ο 55χρονος καθηγητής που με εντολή Τσίπρα βγαίνει από την σκιά του συναδέλφου του Γιάνη Βαρουφάκη βρίσκεται σταθερά τοποθετημένος στην πλευρά της …θεωρίας και πολύ περισσότερο, της ιδεολογίας. Το πώς και το γιατί θα μπορούσε κανείς να το σκεφθεί διαβάζοντας ένας από τα βιβλία του που συνυπογράφει με τον οικονομολόγο – εκπαιδευτικό σε Λύκειο της Θεσσαλονίκης την εποχή της συγγραφής- Χρήστο Λάσκο. Το βιβλίο του κυκλοφόρησε το 2011 από τις εκδόσεις ΚΨΜ έχει ως τίτλο: «Χωρίς Επιστροφή». Με υπέρτιτλο «Από τον Κέυνς στη Θάτσερ» και υπότιτλο: «Καπιταλιστικές Κρίσεις, Κοινωνικές Ανάγκες, Σοσιαλισμός» (σ.σ. το βιβλίο δεν έχει μεταφρασθεί ακόμη στα αγγλικά και δεν έχει περιέλθει σε γνώση του αγαπητού Γερούν Ντάισελμπλουμ).

Από σημείωμα των εκδόσεων ΚΨΜ – με μότο «Αναγνώσεις Υψηλού Ρίσκου»- διαβάζουμε: «Ζούμε ενδιαφέροντες καιρούς. Είναι έντονη η αίσθηση του μεγάλου μετασχηματισμού ακόμη και σε όσους ανθρώπους αφήνονται στις εντυπώσεις της δικής τους και μόνο καθημερινότητας. Από το 2008 μέχρι σήμερα, βέβαια, η αίσθηση αυτή παράγεται από εικόνες κατάρρευσης και από την αγωνία για την έλευση ακόμη μεγαλύτερων καταστροφών.

Ο παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος δεν έχει ακόμη γεννηθεί.Τι είναι, ωστόσο, αυτό που καταρρέει; Και τι είναι αυτό το νέο του οποίου τη δημιουργία μπορούμε να επιδιώξουμε βάσιμα; Για να το θέσουμε με τους όρους του Γκράμσι, μπορεί αυτός ο καιρός των τεράτων να παραγάγει κι ελπίδα; Γιατί αυτό είναι το κύριο ερώτημα, στο οποίο οι αριστεροί καλούνται να απαντήσουν. Δεν είναι η αναλυτική ανάδειξη του ζόφου το καθήκον σήμερα –αυτό οι άνθρωποι το βιώνουν άμεσα. Το ζητούμενο είναι η ελπίδα και η πίστη σε έναν πολύ καλύτερο κόσμο». Και το σημείωμα του εκδοτικού οίκου καταλήγει πως το βιβλίο των Τσακαλώτου – Λάσκου «αναλύοντας τη σημερινή περίοδο του καπιταλισμού, αφού την εντάξει στη μεγάλη ιστορική φάση, που ανοίγει με την κρίση της δεκαετίας του 1970· επαναφέροντας, κυρίως, τα μεγάλα θέματα της κομμουνιστικής και ελευθεριακής παράδοσης. Για να αρχίσουμε να δημιουργούμε ξανά το δρόμο της χειραφέτησης».

Δεν είναι κακό – καθόλου κακό- να είναι ένας ενεργός πολιτικός τοποθετημένος στην μεριά της θεωρίας και της ιδεολογίας και πολύ περισσότερο σταθερά στρατευμένος στην υπόθεση της κοινωνικής χειραφέτησης αλλά από την στιγμή που αναλαμβάνει την βαριά ευθύνη να διαχειρισθεί τις τύχες μιας χώρας ενταγμένης σε μια πολυεθνική οικονομική ένωση με συγκεκριμένους κανόνες παιχνιδιού αλλά και δοσμένη παράδοση και κουλτούρα λειτουργίας και συμπεριφοράς οφείλει να βρει πλατφόρμες επικοινωνίας για την υπεράσπιση των μακροπρόθεσμων συμφερόντων της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών.

Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος γεννήθηκε στην ίδια χώρα με τον Γερούν Ντάισελμπλουμ, τον άρχοντα της Ευρωζώνης. Η διαφορά τους είναι 6 χρόνια. Το 1960 ο Ελληνας υπουργός, το 1966 ο Ντάισελμπλουμ – στο Ρότερνταμ ο πρώτος, στο Αϊντχόφεν ο δεύτερος.

Αν ο Τσακαλώτος έμενε στην Ολλανδία – έφυγε σε ηλικία 5 ετών- και δεν επέστρεφε μέσω Μεγ. Βρεττανίας στην Ελλάδα θα ήταν για τα εκεί πολιτικά δεδομένα ένα μείγμα πασιφιστή αριστερού και ακτιβιστή εναντίον της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή σε κάθε περίπτωση στα αριστερά της πολιτικής τοποθέτησης του καθολικού Ντάισελμπλουμ που επέλεξε να ενταχθεί στους συστημικούς Σοσιαλιστές ( το κόμμα του στα ολλανδικά ονομάζεται Partij van de Arbeid- PvdA). Στην Ελλάδα ο Τσακαλώτος – βουλευτής Β΄ Αθηνών, 8ος στη σειρά εκλογής με 30 και κάτι χιλιάδες σταυρούς έναντι των 142 χιλιάδων σταυρών του πρωταθλητή Βαρουφάκη- βρήκε φιλόξενη στέγη στον ΣΥΡΙΖΑ προερχόμενος από μια αντικαπιταλιστική διεθνιστική αριστερά των κινημάτων που δεν έχει σχέση με την σταλινική κομμουνιστική παράδοση της «αριστερής πλατφόρμας», ούτε με τις εκδοχές του αριστερού λαϊκισμού των Πασοκογενών.

Ο Τσακαλώτος μια ευγενική μορφή θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηρισθεί ως ένας αριστοκράτης της Αριστεράς- αν και με μια καλή οικογενειακή οικονομική βάση. Ετσι κι αλλιώς, κοσμοπολίτης από τα γεννοφάσκια του εκπλήσσει τις περισσότερες φορές με την απλότητα του στα όρια της αντισυμβατικότητας και σε πλήρη αντίθεση με τον καθωσπρεπισμό. Η εμφάνιση του στην Βουλή με τα κίτρινα ακουστικά να κρέμονται ανέμελα και η αγάπη τους για τα χρώματα των παντελονιών του στις συναντήσεις με Ευρωπαίους συναδέλφους επιβεβαιώνουν την αντισυμβατική συμπεριφορά. Ο ίδιος από το 1965 μέχρι το 1993 έζησε στη Μεγάλη Βρετανία όπου σπούδασε Οικονομικές και Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και του Sussex. Δίδαξε επί τέσσερα χρόνια στο Πανεπιστήμιο του Kent. Γύρισε στην Ελλάδα το 1993 και από το 2010 βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εξη χρόνια νωρίτερα – ανένταχτος κομματικά- επέλεξε να εκτεθεί με το ΣΥΡΙΖΑ. Στις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου 2004 ήταν υποψήφιος στο νομό Πρεβέζης. Τότε, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν ακόμη μεγάλο κόμμα.