Κρυπτονομίσματα: «Επανάσταση» του χρήματος, φούσκα ή άλλο ένα επενδυτικό αγαθό;

Μπορεί το bitcoin να ξεκίνησε ως μια ψηφιακή εναλλακτική στο επίσημο χρηματοπιστωτικό σύστημα που καταρρέει και οι περισσότεροι συστημικοί οικονομολόγοι να το θεωρούν ως τη φούσκα του αιώνα, αλλά πλέον είναι γεγονός ότι οι επίσημες αρχές ετοιμάζονται να το εντάξουν στα επίσημα επενδυτικά προϊόντα που εποπτεύουν.

Οι Αμερικανοί, μάλιστα, ετοιμάζονται να το φορολογήσουν.

Το ενδιαφέρον που συγκεντρώνουν τα κρυπτονομίσματα είναι κατά βάση κερδοσκοπικό και για τον λόγο αυτό οι περισσότερες εποπτικές αρχές τα αντιμετωπίζουν ως ένα είδος επενδυτικού αγαθού και όχι ως νομίσματα.

Είναι ενδεικτικό ότι στην Αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχουν υποβληθεί πολλές αιτήσεις για τη δημιουργία αμοιβαίων κεφαλαίων ETF (Exchange Traded Funds) με κρυπτονομίσματα, οι οποίες βέβαια δεν έχουν εγκριθεί γιατί δεν υπάρχει το σχετικό πλαίσιο.

Το bitcoin συγκέντρωσε το ενδιαφέρον ήδη από την περασμένη δεκαετία, ιδίως όταν η τιμή του απογειώθηκε και από το… μηδέν έφτασε στα 300 δολάρια το 2013, κάνοντας κάποιους πολυεκατομμυριούχους, δημιουργώντας μια πραγματική φρενίτιδα. Στη συνέχεια πλησίασε τα 20.000 δολάρια το 2018, για να ξαναπέσει στα 3.500 έναν χρόνο αργότερα, μέχρι που «χτύπησε» τα 60.000 δολάρια τον περασμένο Απρίλιο. Εκτοτε έχει χάσει περί το 50%.

Υπολογίζεται ότι υπάρχουν σήμερα περί τα 7.000 έως 10.000 κρυπτονομίσματα, με συνολική αξία η οποία είχε φτάσει τα 2,5 τρισ. δολάρια πέρυσι τον Απρίλιο και σήμερα ανέρχεται σε περίπου 1,5 τρισ. δολάρια.

Οι διακυμάνσεις αυτές έχουν όλα τα χαρακτηριστικά της φούσκας αλλά, παρ’ʼ όλα αυτά, αρχίζει και σχηματίζεται μια επενδυτική αγορά την οποία πλέον ουδείς μπορεί να αγνοήσει.

Το αμερικανικό Κογκρέσο, με συμφωνία Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων, προωθεί νομοθεσία για τη φορολόγηση των κερδών από κρυπτονομίσματα, ώστε να χρηματοδοτηθεί ένα μέρος από τις επενδύσεις σε υποδομές. Από τα κρυπτονομίσματα υπολογίζεται ότι θα έχουν έσοδα 28 δισ. δολάρια και ήδη οι εποπτικές αρχές σχεδιάζουν πλαίσιο ρύθμισης της αγοράς αυτής, έτσι ώστε αφενός να προστατεύονται οι επενδυτές από τις απάτες, αλλά να υπάρξει και ένα πλαίσιο καταγραφής ώστε να μπορούν να φορολογηθούν τα κέρδη.

Μάλιστα ο νέος πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (SEC – Security and Exchange Commision), Γκάρι Γκένσλερ, είπε χαρακτηριστικά: «Αν κάποιος θέλει να κερδοσκοπήσει, αυτό είναι επιλογή του, αλλά ο ρόλος μας ως κράτους είναι να προστατεύουμε τους επενδυτές από απάτες».

Αντίστοιχα, κάποιοι θεσμικοί επενδυτές αρχίζουν να «δοκιμάζουν» το bitcoin, παρέχοντας στους πελάτες τους τη δυνατότητα να το αποκτήσουν, εάν το επιθυμούν, ενώ χώρες όπως η Γερμανία ετοιμάζουν νομοθεσία που θα επιτρέπει στις επενδυτικές εταιρείες να τοποθετούν χρήματα των πελατών τους και σε κρυπτονομίσματα.

Η μεγάλη ανησυχία, βέβαια, των Αρχών είναι ότι από τη φύση τους τα κρυπτονομίσματα χρησιμοποιούνται για «μαύρες» συναλλαγές, με ναρκωτικά, όπλα και άλλες εγκληματικές δραστηριότητες, καθώς και για ξέπλυμα χρήματος.

O μυστηριώδης Σατόσι Νακαμότο

Υποτίθεται ότι η φιλοδοξία του ή των δημιουργών του bitcoin ήταν να φτιάξουν ένα αποκεντρωμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα που δεν θα εμπίπτει στον έλεγχο των κυβερνήσεων και των τραπεζών.

Ωστόσο, οι υποστηρικτές των κρυπτονομισμάτων καλωσορίζουν την παρέμβαση των εποπτικών αρχών, καθώς τείνουν να τη θεωρήσουν ως ένα είδος «αποδοχής» και εδραίωσης. Μια ένδειξη ότι η αγορά αυτή έχει μέλλον αφού, όπως χαρακτηριστικά λένε, «δεν πρόκειται να καταργήσεις κάτι για το οποίο ετοιμάζεις εποπτικό πλαίσιο».

Ετσι, αντί για επανάσταση απέναντι στο χρηματοπιστωτικό κατεστημένο, ίσως το bitcoin γίνει τμήμα του τελευταίου…

Είναι ενδεικτικό ότι στον κώδικα του πρώτου «πακέτου» bitcoin που δημιούργησε ο Σατόσι Νακαμότο το 2009, περιέλαβε και έναν τίτλο από αγγλική εφημερίδα που λέει: «Ο υπουργός Οικονομικών Αλιστερ Ντάρλινγκ ετοιμάζει το δεύτερο πακέτο διάσωσης των τραπεζών».

Η ερμηνεία της κίνησης αυτής είναι ότι ο Νακαμότο ήθελε να καταδείξει ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα καταρρέει και οι άνθρωποι ψάχνουν εναλλακτικές, μία από τις οποίες είναι το bitcoin.

Ουδείς γνωρίζει ποιος είναι ο Σατόσι Νακαμότο. Είναι ένα ψευδώνυμο που χρησιμοποίησε ο προγραμματιστής που δημιούργησε το λογισμικό για το bitcoin και δεν έχει εμφανιστεί ποτέ.

Επίσης, τα bitcoin που δημιούργησε αρχικά δεν έχουν «κουνηθεί» και υπολογίζεται ότι ο Νακαμότο (ή η ομάδα που μπορεί να κρύβεται πίσω από αυτόν) έχει περί το 1 εκατ. bitcoin, με αξία γύρω στα 40 δισ. δολάρια.

Το 2009, που ο Νακαμότο δημιούργησε το bitcoin, ο μέσος πολίτης είχε κάθε λόγο να αναρωτιέται εάν μπορεί να εμπιστεύεται το επίσημο χρηματοπιστωτικό σύστημα και το bitcoin θα μπορούσε να είναι μια απάντηση.

Κλειδί η εμπιστοσύνη

Το κλειδί της υπόθεσης είναι η εμπιστοσύνη. Η λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος βασίζεται στην εμπιστοσύνη που δείχνει ο κόσμος στις τράπεζες προκειμένου αυτές να διακινούν τα χρήματά του.

Οπως είναι λογικό, περιμένουμε από τις τράπεζες ότι τα αρχεία συναλλαγών που διακρατούν είναι ακριβή. Εάν η τράπεζα παρουσιάζει ένα ποσό ως κατάθεση ή οφειλή, πρέπει να μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι το ποσό αυτό είναι σωστό.

Στην πραγματικότητα όλες οι συναλλαγές βασίζονται στην εμπιστοσύνη. Το ευρώ έχει αξία επειδή έχουμε τη βεβαιότητα ότι θα το δεχθούν ως μέσο πληρωμής και, σε τελική ανάλυση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεσμεύεται να το εξαργυρώσει ανά πάσα ώρα και στιγμή στην ονομαστική του αξία. Επομένως, σε τελική ανάλυση η αξιοπιστία του «κανονικού» χρήματος βασίζεται στην εμπιστοσύνη που δείχνουμε στην κεντρική τράπεζα που εκδίδει το νόμισμα ή στις τράπεζες και τους άλλους οργανισμούς που διεκπεραιώνουν τις συναλλαγές μας.

Αυτό που ανάμεσα σε άλλα κάνει το bitcoin είναι ότι διασφαλίζει αξιοπιστία στις συναλλαγές, χωρίς να χρειάζεται κάποιος φορέας ο οποίος να παρέχει εγγύηση.

Η εγγύηση παρέχεται από ένα ανεξάρτητο σύστημα καταγραφής όλων των συναλλαγών που γίνονται με bitcoin, σε ένα αρχείο που ονομάζεται blockchain.

Το αρχείο αυτό δεν συντηρείται από κάποιον κεντρικό φορέα, αλλά από ένα δίκτυο ανεξάρτητων ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι οποίοι για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούν το λογισμικό ανοιχτού κώδικα που δημιούργησε ο Nakamoto. Η διαδικασία συντήρησης του blockchain ονομάζεται «εξόρυξη» (mining) επειδή οι υπολογιστές που την πραγματοποιούν ανταμείβονται γι’ αυτό με καινούρια bitcoin, τα οποία δημιουργούνται από το σύστημα με ένα προκαθορισμένο μοτίβο και συχνότητα, μέχρι να συμπληρωθεί ο ανώτατος αριθμός bitcoin που θα κυκλοφορήσουν ποτέ, ήτοι 21 εκατ bitcoin.

Το πλαφόν στον αριθμό των bitcoin έχει τεθεί προφανώς με σκοπό να δημιουργείται μια σπανιότητα στο συγκεκριμένο κρυπτονόμισμα, έτσι ώστε να διατηρείται η αξία του.

Μέχρι σήμερα έχουν δημιουργηθεί περί τα 18,7 εκατ. bitcoin.

Κάθε συναλλαγή γνωστοποιείται σε όλο το δίκτυο και οι «εξορύκτες» την επιβεβαιώνουν, ενώ ανταγωνίζονται μεταξύ τους επιλύοντας σύνθετες μαθηματικές εξισώσεις προκειμένου να καταχωρίσουν ένα «πακέτο» επιβεβαιώσεων στο blockchain και η διαδικασία αυτή απαιτεί υπερυπολογιστές οι οποίοι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Υπολογίζεται ότι σε ετήσια βάση όλο το σύστημα του blockchain για το bitcoin καταναλώνει τόσο ηλεκτρικό όσο και η Ολλανδία.

Η μεγάλη κατανάλωση ρεύματος εντοπίζεται ως μια μεγάλη αδυναμία του bitcoin, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που η ανθρωπότητα εστιάζει στον περιορισμό της ρύπανσης και της μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας.

Ωστόσο, οι υποστηρικτές του bitcoin αντιτείνουν ότι στην πραγματικότητα το σύστημα καταναλώνει λιγότερη ενέργεια σε σχέση με εκείνη που δαπανά το παραδοσιακό χρηματιστηριακό σύστημα για αντίστοιχες συναλλαγές.

Το blockchain είναι ένα δημόσιο αρχείο που περιλαμβάνει όλες τις συναλλαγές σε bitcoin, αλλά μέχρι στιγμής έχει αποδειχτεί αδιάβλητο, καθώς είναι αδύνατον να πλαστογραφήσει κάποιος μια συναλλαγή ή να τροποποιήσει μια ήδη υπάρχουσα. Βέβαια, διατηρείται η ανωνυμία των συναλλασσομένων.

Θεωρητικά μπορεί κάποιος να πραγματοποιήσει συναλλαγές μόνος του, αλλά επειδή κάτι τέτοιο απαιτεί γνώσεις προγραμματισμού, οι περισσότερες συναλλαγές διεκπεραιώνονται από ανταλλακτήρια κρυπτονομισμάτων, ενδιάμεσες εταιρείες που εισπράττουν χρήματα από τους χρήστες και διεκπεραιώνουν τις αγοραπωλησίες στο δίκτυο.

Ο κάτοχος του bitcoin έχει στα χέρια του κάποιες γραμμές κώδικα ηλεκτρονικού υπολογιστή που αντιστοιχεί σε κάποια bitcoin στο blockchain (ή στην περίπτωση που κάνει την αγορά μέσα από ανταλλακτήριο, μια υποσχετική από το ανταλλακτήριο).

Το σύστημα αυτό προσφέρει ανωνυμία και μέχρι στιγμής έχει αποδειχθεί αδιάβλητο. Μπορεί κάποιοι απατεώνες να εξαφανίστηκαν παίρνοντας μαζί τους και πολλά εκατομμύρια επενδυτών που είχαν αγοράσει κρυπτονομίσματα μέσω ανταλλακτηρίων, αλλά το blockchain λειτουργεί χωρίς το παραμικρό ψεγάδι.

Υπήρξαν, δηλαδή, υποθέσεις παλιάς καλής απάτης, αλλά όχι τεχνικά προβλήματα.

Υπήρξαν και κάποιες παροιμιώδεις περιπτώσεις ανθρώπων που έχασαν τον κώδικα για τα bitcoin τους και μαζί μια τεράστια περιουσία, όπως κάποιος στην Αγγλία που πέταξε κατά λάθος στα σκουπίδια τον σκληρό δίσκο που είχε αποθηκεύσει των κώδικα για τα bitcoin του.

Χρήμα ή φούσκα;

Ενα μεγάλο ερώτημα που έχει τεθεί είναι κατά πόσο το bitcoin ή άλλα κρυπτονομίσματα είναι χρήμα. Για να θεωρηθεί χρήμα, λένε οι οικονομολόγοι, θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσο συναλλαγής, ως μέσο αποθήκευσης αξίας και ως μέσο λογιστικής καταγραφής.

Το bitcoin, αλλά και άλλα κρυπτονομίσματα, έχουν το μειονέκτημα της μεγάλης αστάθειας, η οποία μια μέρα μπορεί να απογειώσει τις τιμές και την άλλη να τις καταβυθίσει.

Η αστάθεια αυτή εμποδίζει το bitcoin να εξελιχθεί ως μέσο συναλλαγών, όσο κι αν προκαλεί μεγάλες συγκινήσεις στους επενδυτές που το βλέπουν κερδοσκοπικά.

Οσο μεγαλύτερη είναι η αστάθεια στην τιμή τόσο λιγότερο χρήσιμο είναι ως μέσο συναλλαγής. Ποιος θέλει να πληρωθεί σε bitcoin ή σε οποιαδήποτε άλλη μονάδα, εάν υπάρχει ο κίνδυνος την επόμενη μέρα η αξία της να είναι σημαντικά χαμηλότερη.

Επιπλέον, πολλοί αμφισβητούν και την αποτελεσματικότητά του ως μέσο συναλλαγών. Σύμφωνα με τον Economist, το bitcoin μπορεί να διεκπεραιώσει 10 συναλλαγές το δευτερόλεπτο, ενώ η visa μπορεί να κάνει 24.000 συναλλαγές το δευτερόλεπτο.

Η τιμή του bitcoin εξαρτάται από την προσφορά και τη ζήτηση, χωρίς να υπάρχει από πίσω κάποιος εγγυητής, όπως για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για το ευρώ, η οποία έχει ως αποστολή να υποστηρίζει τη σταθερότητα και την αξία του στην αγορά, μέσα από τη νομισματική πολιτική.

Πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν το bitcoin και τα άλλα κρυπτονομίσματα κάτι σαν «καζίνο» και σίγουρα μια κερδοσκοπική φούσκα, η οποία τροφοδοτείται από τη ζήτηση.

Με άλλα λόγια, κάποιοι αγοράζουν bitcoin ή άλλα κρυπτονομίσματα επειδή πιστεύουν ότι η τιμή τους θα ανέβει και θα τα πουλήσουν ακριβότερα σε κάποιους άλλους που θα τα αγοράσουν επειδή θα πιστεύουν ότι η τιμή τους θα ανέβει και θα τα πουλήσουν κι εκείνοι ακριβότερα σε κάποιους άλλους κ.ο.κ.

Τέτοια συμπεριφορά είναι ο ορισμός της φούσκας και αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θεωρητικά η τιμή του bitcoin μπορεί να μηδενιστεί εάν για οποιονδήποτε λόγο πάψει να υπάρχει ζήτηση.

Υπάρχει, βέβαια, ο αντίλογος σε αυτό, που προέρχεται από τους υποστηρικτές του bitcoin, οι οποίοι καλύπτουν μια τεράστια γκάμα: από «φανατικούς» που πιστεύουν ότι έρχεται το τέλος της παγκόσμιας οικονομίας και των επίσημων «παραστατικών» (fiat) νομισμάτων, τα οποία καθημερινά χάνουν αξία λόγω του «τυπώματος χρήματος» από τις κεντρικές τράπεζες. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι τα κρυπτονομίσματα είναι ένας νέος τρόπος αποθήκευσης αξίας, κάτι αντίστοιχο με το χρυσό. Το πολύτιμο μέταλλο ασφαλώς έχει σημαντικές εφαρμογές ως υλικό σε συσκευές τεχνολογίας και στην Ιατρική, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της αξίας τους προκύπτει από το γεγονός ότι ο κόσμος το θεωρεί ως καταφύγιο ασφαλείας που δεν χάνει την αξία του. Κάτι τέτοιο είναι και το bitcoin, λένε.

Βέβαια, γεγονός είναι ότι ο χρυσός χρησιμοποιείται ως μέσο αποθήκευσης αξίας για κάποιες χιλιάδες χρόνια, ενώ το bitcoin μπορεί να αποδειχτεί η μεγαλύτερη φούσκα της ιστορίας. Βασικός κινητήρας της τιμής του bitcoin είναι οι προσδοκίες σχετικά με την τιμή.

Με απλά λόγια, το βασικό κίνητρο για όσους το αγοράζουν είναι η αύξηση της τιμής, η απόδοση δηλαδή ως επένδυση.

Γι’ αυτό και δεν θεωρείται χρήμα, αλλά οι περισσότερες εποπτικές αρχές ανά τον κόσμο το προσεγγίζουν ως επενδυτικό αγαθό. Κάτι σαν μετοχή, με τη μόνη διαφορά ότι πίσω από το bitcoin δεν υπάρχει εταιρεία με κάποιο αντικείμενο δραστηριότητας, όπως συμβαίνει με τις μετοχές που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο.

Διαβάστε ακόμη

Γιατί οι κολοσσοί της κρουαζιέρας επιλέγουν Ελλάδα

Στο σφυρί το πρώτο ξενοδοχείο της Αθήνας (pics)

4+1 ρυθμίσεις για τα χρέη στην Εφορία