Το εργασιακό νομοσχέδιο που προωθείται προς ψήφιση στη Βουλή έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις, αντιδράσεις και απεργίες, κυρίως γύρω από το λεγόμενο «13ωρο». Η διάταξη που έχει επικεντρώσει τα βλέμματα των εργαζομένων και των συνδικάτων προβλέπει ότι η απασχόληση πέραν των 45 ωρών την εβδομάδα (ή 48 για όσους εργάζονται σε εξαήμερο σύστημα) θεωρείται υπερωριακή, με όλα τα νόμιμα δικαιώματα και προσαυξήσεις. Ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα να αρνηθεί την υπερωριακή εργασία χωρίς να κινδυνεύει η σύμβασή του, και κάθε ώρα υπερωρίας αμείβεται με προσαύξηση 40%.

(ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΕΡΒΕΡΙΔΗΣ/ΜΟΤΙΟΝΤΕΑΜ)

Η πραγματικότητα, λοιπόν, απέχει από τον πανικό που καλλιεργείται γύρω από το «κατάργηση του 8ώρου». Να το γράψω και αλλιώς: το νομοσχέδιο, στην ουσία, αυξάνει κατά μία ώρα το ανώτατο ημερήσιο όριο υπερωρίας, χωρίς να επηρεάζει τα όρια εβδομαδιαίας απασχόλησης (48 ώρες) ή τις 150 ώρες ετήσιας υπερωρίας. Στην πράξη, το νέο καθεστώς επιτρέπει στον εργαζόμενο να δουλέψει έως τέσσερις ώρες υπερωριακά ημερησίως, από τρεις που ήταν προηγουμένως, και να φτάσει σε μέγιστο ημερήσιο χρόνο 13 ώρες, με την προϋπόθεση ότι τηρείται η υποχρεωτική 11ωρη ανάπαυση.

Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί προέκυψε αυτή η αλλαγή. Η προσθήκη της επιπλέον ώρας υπερωρίας δεν αφορά τη μόνιμη αύξηση του ωραρίου, αλλά κυρίως δύο λόγους: πρώτον, για την εργασία σε περισσότερους από έναν εργοδότες και, δεύτερον, για την κάλυψη εποχικών αναγκών σε επιχειρήσεις που δυσκολεύονται να βρουν προσωπικό. Έτσι, το 13ωρο δεν πρόκειται να αποτελέσει καθημερινό φαινόμενο, αλλά λύση σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως και το 6ήμερο -αν θυμάστε- που είχε επικριθεί πριν από έναν χρόνο, το οποίο τελικά εφαρμόστηκε μόνο σε ελάχιστες βιομηχανίες συνεχούς λειτουργίας. Και κάπως έτσι, ο μύθος περί κατάργησης του 8ώρου ή υποχρεωτικού 13ώρου καταρρίπτεται από τα ίδια τα στοιχεία του νομοσχεδίου – το ημερήσιο νόμιμο ωράριο παραμένει στις 8 ώρες, με προαιρετική υπερωριακή μια ώρα με προσαύξηση 20%. Στη συνέχεια, η προσαύξηση 40% ισχύει για έως 4 ώρες υπερωρίας ημερησίως.

Βέβαια, παρά τις αυξημένες αμοιβές και τη νομοθετική θωράκιση των εργαζομένων, οι συνδικαλιστές υποστηρίζουν ότι η 11ωρη ανάπαυση μπορεί να παραβιαστεί στην πράξη – και αυτό είναι αλήθεια. Αντίστοιχα, όμως, οι επιχειρήσεις που θα επιλέξουν να εφαρμόσουν το 13ωρο θα πρέπει να πληρώσουν περισσότερο για υπερωρίες, κάτι που ενδέχεται να τις οδηγήσει στην πρόσληψη προσωπικού μερικής απασχόλησης, αντί να εκμεταλλευτούν υπερωριακά τους ήδη εργαζόμενους.

Στην Ελλάδα, άλλωστε, όλοι γνωρίζουμε την πραγματικότητα: σε αρκετές επιχειρήσεις οι εργαζόμενοι ήδη δουλεύουν 12ωρα και χωρίς να αμείβονται και εδώ θα πρέπει να μιλήσουμε για τους ελέγχους που θα πρέπει να εφαρμόζονται – που δεν εφαρμόζονται. Επίσης, το 13ωρο, με την προσθήκη της νόμιμης επιπλέον ώρας υπερωρίας, σύμφωνα με την αγορά δεν αναμένεται να έχει μεγάλη απήχηση, αφού η οικονομική επιβάρυνση για τους εργοδότες μπορεί να ξεπερνά την επιλογή της πρόσληψης επιπλέον προσωπικού. Και, τελικά, από το πόσες επιχειρήσεις και σε ποιον βαθμό θα εφαρμοστεί το 13ωρο θα φανεί στο άμεσο μέλλον, ανάλογα με τις ανάγκες παραγωγής και την αγορά εργασίας.

Το σημαντικό είναι ότι η διάταξη έρχεται για να προσφέρει σαφή προστασία στον εργαζόμενο, έχει ως στόχο να διατηρεί τα θεσμικά όρια και παρέχει προσαύξηση για την υπερωριακή εργασία, ενώ την ίδια στιγμή στη δημόσια συζήτηση ακούγονται υπερβολές και μύθοι. Προφανώς και πρέπει να δούμε στην πράξη το πώς θα εφαρμοστεί, ποια λαμόγια επιχειρηματίες θα προσπαθήσουν να το εκμεταλλευτούν χωρίς να βάλουν το χέρι στην τσέπη, αλλά ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: ο μύθος ότι «το 13ωρο καταργεί το 8ωρο», πρέπει να σταματήσει.