Οι κυβερνήσεις όμως έχουν αρχίσει να έχουν άλλο ένα εξίσου εφιαλτικό ερώτημα: έστω και αν βρεθεί αυτό το εμβόλιο, ποιο θα είναι το ποσοστό του πληθυσμού σε κάθε χώρα που θα αρνηθεί να εμβολιαστεί; Το ερώτημα αυτό δεν είναι μονοσήμαντο: αντίθετα είναι πολυσήμαντο και θέτει βασικότατα ερωτήματα στις κυβερνήσεις, από την απάντηση των οποίων θα εξαρτηθεί η κυβερνητική πολιτική κάθε χώρας.
Το αντιεμβολιαστικό κίνημα
Πρωτοεμφανίστηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την εμφάνιση των εμβολίων. Στις μέρες μας ο όρος Αντιεμβολιασμός ή Αντιεμβολιαστικός Δισταγμός περιλαμβάνει την συνολική άρνηση εμβολιασμού, την αναβολή του, την αγορά εμβολίων αλλά την μη τελική χρήση τους ή τέλος την χρήση κάποιων εμβολίων αλλά την μη χρήση άλλων. Η σχετική συζήτηση επικεντρώνεται σε θέματα ιατρικά, ηθικά και νομικά. Βασίζεται στην αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητας αυτού καθ’ αυτού του εμβολίου/ων ή του φορέα που τα προσφέρει (κράτους, υγειονομικές υπηρεσίες, εταιρείες παραγωγής τους), στον εφησυχασμό ότι δεν είναι αναγκαίο και τέλος στον βαθμό δυσκολίας της προμηθειας του.
Με τα μέτρα περιορισμού να αίρονται βαθμιαία στις περισσότερες χώρες του κόσμου, έκαναν την εμφάνισή τους σε πολλές χώρες, και στην δική μας, συγκεντρώσεις πολιτών που εκφράζουν έντονα, παράλληλα με την αντίθεσή τους στα μέτρα περιορισμού, την αντίθεσή τους και στο εμβόλιο κατά του κορονοϊού εάν και όποτε αυτό ανακαλυφθεί, καθώς και στην ενδεχόμενη υποχρεωτική του χρήση. Είναι αξιοσημείωτο πως στις συγκεντρώσεις αυτές μπλέκονται και άλλα θέματα όπως περιβαλλοντολογικά, οι φαρμακευτικές εταιρείες αλλά και τεχνολογικά, όπως πχ το 5G.
Οι συγκεντρώσεις αυτές όπως έχει παρατηρηθεί δεν διενεργούνται από μια σχετικά ομοιογενή πολιτικά και κοινωνικά ομάδα. Μπορεί να συναντήσει κανείς βαθιά θρησκευόμενος, μαζί με αριστερούς, περιβαντολογικά ευαίσθητους μαζί με ακραίους υπερσυντηρητικούς. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ πρωτοστατούν οπαδοί του Ντ. Τράμπ που υποστηρίζουν για παράδειγμα πως ο Dr. Anthony Fauci, ο Αμερικανός Σ. Τσιόδρας είναι μέρος μιας συνωμοσία εναντίον του Προέδρου, υπέρμαχοι της οπλοκατοχής αλλά και ο θεωρούμενος ως αριστερός R. F. Kennedy Jr. της γνωστής πολιτικής δυναστείας. Ένα φαινόμενο άξιο προσοχής είναι πως στην Ευρώπη τουλάχιστον, οι συγκεντρώσεις αυτές γίνονται κατά κύριο λόγο σε χώρες που η επίδοσή τους στην αντιμετώπιση του κοροναιού ήταν από αρκετά έως πολύ επιτυχείς και λογικά μιας και οι κάτοικοι των χωρών αυτών δεν βίωσαν τους κολοσσιαίους αριθμούς θανόντων όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Ισπανία για παράδειγμα.
Πως πάει το κίνημα σε διάφορές χώρες
Σε μερικές Ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν μετρήσιμα στοιχεία κυρίως από έρευνες. Στην Ελβετία το 20% των ερωτηθέντων δήλωσε πως δεν θα εμβολιαστεί. Στην Αυστρία το αντίστοιχο ποσοστό ήταν παραπλήσιο στο 18%. Στο πολύπαθο Ηνωμένο Βασίλειο σε έρευνα που διενεργήθηκε στις αρχές Μαΐου το 10% βρέθηκε να είναι αντίθετο.
Τον φετινό Απρίλιο στην Γερμανία το ποσοστό των αρνητών ήταν 9%. Όμως μετά τα επιτυχή αποτελέσματα της χώρας στην αντιμετώπιση του ιού, το ποσοστό αυτό είναι πιθανόν, όπως αναφέρουν σχετικές πηγές, να έχει αυξηθεί. Σε μια παράλληλη έρευνα του Πανεπιστημίου του Eurfurt, το ποσοστό όσων δήλωσαν θετικοί να εμβολιαστούν έπεσε από το 79% τον Απρίλιο, στο 63% την 3η εβδομάδα του Μαΐου.
Ιατρικοί κύκλοι στην Γερμανία δηλώνουν πως ουσιαστικά αυτοί που δομικά αρνούνται κάθε εμβολιασμό δεν ξεπερνούν το 2-4% του συνολικού πληθυσμού. Όμως σε μια τέτοια ετερόκλητη «συμμαχία» στους δρόμους διαπιστώνει κανείς μια εντονότερη διάθεση άρνησης στους πολίτες. Ενώ εμβόλιο δεν υπάρχει ακόμα και όλοι, πολίτες και κυβερνήσεις παγκοσμίως, συζητούν για αυτό, το Αντιεμβολιααστικό Κίνημα βρήκε μια τέλεια ευκαιρία να «ανθίσει». Οι ειδικοί αλλά και οι κυβερνήσεις στο θέμα των εμβολιασμών στέλνουν πολλές φορές αντικρουόμενα μηνύματα πχ κάποιοι συστήνουν υποχρεωτικό εμβολιασμό κάποιοι όχι, δημιουργώντας ένα περιβάλλον αβεβαιότητας το οποίο οι Αντιεμβολιαστες εκμεταλλεύονται στο έπακρο.
Πού είναι ο κίνδυνος λοιπόν;
Είναι γενικά επιστημονικά παραδεκτό πως για να είναι αποτελεσματικός ο εμβολιασμός πρέπει να εμβολιαστεί περίπου το 70% του πληθυσμού ώστε να εξαφανιστεί ο ιός. Τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν ότι το ποσοστό αυτό άνετα θα μπορεί να καλυφθεί προς το συμφέρον όλων των πολιτών. Ο φόβος όμως είναι μήπως θορυβώδεις μειοψηφίες μπορέσουν να κυριαρχήσουν στον δημόσιο διάλογο και επηρεάσουν το κρίσιμο αυτό ποσοστό.
Υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες; Προς ώρας όχι διαπιστώνουν ειδικοί αναλυτές. Όμως αυτή η ετερόκλητη ομάδα υπερδεξιών, υπερ-θρήσκων, αριστερών, περιβαλλοντικά ευαίσθητων που έχουν αρχίσει να γεμίζουν τις πλατείες διαφόρων πόλεων, έχουν αρχίσει να ανησυχούν τις κυβερνήσεις που προσπαθούν αντιμετωπίσουν μακροπρόθεσμα την πανδημία αλλά και να σχεδιάσουν την επανεκκίνηση των οικονομιών των χωρών τους. Και ο μεγάλος κίνδυνος δεν βρίσκεται στους τωρινούς αριθμούς, αλλά στην δυναμική τους. Μια δυναμική που εξελίσσεται πού αλλού; Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις σχετικές συζητήσεις που γίνονται και θα συνεχίσουν να γίνονται σε ολοένα και πιο έντονο βαθμό. Ας δούμε τι λένε τα στοιχεία στον «πόλεμο» αυτό.
Μια νέα ανάλυση, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature, εστιάζει στην πρόσφατης εκρηκτική άνοδο των αντιεμβολιαστικών απόψεων στο Facebook. Συγκρίνοντας έναν μεγάλο όγκο δεδομένων από την περασμένη χρονιά βγάζουν το ανατριχιαστικό συμπέρασμα πως όλα δείχνουν πως στην μάχη του ποιος θα κερδίσει το μυαλό και τις καρδιές των πολιτών οι αντιεμβολιαστές έχουν τέτοια δυναμική που οι απόψεις τους σε μια δεκαετία περίπου θα κυριαρχούν. Δηλαδή, αν αυτό συνέβαινε από τώρα θα μπορούσε η ανθρωπότητα να βιώσει μια κατάσταση στην οποία το εμβόλιο κατά του Covid-19 να έχει ανακαλυφθεί, να είναι αποτελεσματικό και διαθέσιμο και η πλειοψηφία του πληθυσμού να αρνείται να αποκτήσει την αναγκαία αντισώματα!
Οι αντιεμβολιαστές σε αυτήν την διαμάχη εντυπώσεων έχουν ένα τεράστιο πλεονέκτημα. Ενώ όσοι υπερασπίζονται την υπόθεση του εμβολιασμού μένουν προσκολλημένοι και δικαιολογημένα στην επιστήμη και υποστηρίζουν τις απόψεις τους με αποδεικτικά στοιχεία, οι αντιεμβολιαστές έχουν επιτρέψει στους εαυτούς τους να μπορούν να πουν σχεδόν ότι θέλουν. Και αυτό κάνουν: προσφέρουν στο «κοινό» τους μια ευρεία γκάμα «γοητευτικών» απόψεων που αρχίζουν από θέματα ασφάλειας, πηγαίνουν στις εναλλακτικές θεραπείες, σε διάφορες συνομωσιολογικές θεωρίες περί άλλης προέλευσης του Covid-19, στην εμπλοκή του 5G και βεβαίως στον «απαραίτητο» Μπιλ Γκέιτς.
Τι τους επιτρέπει να να κριτικάρουν ένα εμβόλιο που ακόμα δεν έχει ανακαλυφθεί;
Οι αντιεμβολιαστές εκμεταλλεύονται τρία βασικά σημεία:
Πρώτα, ότι είναι τόσο μεγάλη η ανάγκη ενός εμβολίου για τον Covid-19 αυτή την στιγμή, που αν και όταν ανακαλυφθεί, η έγκριση, η παραγωγή του και η χρήση του θα είναι τόσο επείγουσα εκ των πραγμάτων που θα γίνει σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Είναι πολύ πιθανό, ακριβώς λόγω του επείγοντος να μην περάσει πολυετή τεστς και μελέτες πιθανών παρενεργειών όπως άλλα φάρμακα. Αυτό ακριβώς θα εκμεταλλευτούν οι αντιεμβολιαστές προβάλλοντας την άποψη πως το εμβόλιο δεν θα είναι δοκιμασμένο, άρα επικίνδυνο διασπείροντας τον φόβο στο ευρύ κοινό.
Μια δεύτερη αιτία είναι το γεγονός ότι στην παραγωγή του νέου εμβολίου είναι πολύ πιθανόν να εμπλακούν οργανισμοί όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το Ίδρυμα του Μπιλ Γκέιτς, μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες και άλλοι. Οι οργανισμοί αυτοί είναι στο στόχαστρο πολλών ομάδων και το πιθανότερο είναι να υποστηριχθεί πως ο μόνος λόγος παραγωγής του νέου εμβολίου δεν θα είναι άλλος παρά τα κέρδη των οργανισμών αυτών, υποσκάπτοντας έτσι την εμπιστοσύνη του πληθυσμού προς αυτό.
Μια άλλη αιτία είναι πως αν και όταν ανακαλυφθεί το εμβόλιο, πολλοί οργανισμοί, όπως πχ αεροπορικές εταιρείες, εκπαιδευτικά ιδρύματα ή διάφορες επιχειρήσεις μπορεί να απαιτήσουν οι συνεργάτες τους να είναι εμβολιασμένοι, ώστε να μην υπάρχουν πιθανότητες διασποράς του ιού. Από πλευράς δημόσιας υγείας αυτό μπορεί να είναι θετικό. Θα γίνει όμως αντικείμενο κριτικής από τους αντιεμβολιαστες ως μέσο κοινωνικού διάκρισης και αποκλεισμού.
Επομένως;
Ακόμα και πριν την ανακάλυψη του πολυαναμενόμενου εμβολίου, οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο έχουν να απαντήσουν στο εξής δίλημμα: θα πρέπει να έχουν σαν στόχο την προστασία αντισωμάτων ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού όσο το δυνατόν ταχύτερα μέσω ενός υποχρεωτικού εμβολιασμού ή ακριβώς ο υποχρεωτικός χαρακτήρας του, θα μεγιστοποιήσει την αντίδραση πολλών που τείνουν ευήκοα ώτα σε ακραίες συνομωσιολογικές θεωρίες για τις φαρμακευτικές εταιρείες (όχι ότι είναι άγιες βέβαια), την τεχνολογία 5G, ή την τάση προς αυταρχικού χαρακτήρα αποφάσεων των σημερινών κυβερνήσεων; Από την άλλη, ποια κυβέρνηση έχει το δικαίωμα να αφήσει οποίους επιθυμούν έμμεσα να αποτελούν κίνδυνο για τους υπόλοιπους ή και τον εαυτό τους; Παράλληλα, δεν μπορεί να παραγνωρισει κανείς το ενδεχόμενο, μεγάλο μέρος της αντιεμβολιαστικής αντίδρασης να αποτελεί δικαιολογία μιας αντιθεσμικής γενικότερης αντίδρασης που ενδεχομένως να υποβόσκει στις σημερινές κοινωνίας. Αν συμβαίνει αυτό, το ερώτημα είναι απλό: θα έπρεπε να εκφραστεί μέσω αυτοχειρίας;