Η συμμετοχή μου στην εν λόγω διάσκεψη εκ μέρους του ΕΛΙΑΜΕΠ θεωρώ ότι μου επιβάλει να δημοσιοποιήσω κάποια συμπεράσματά μου που βασίζονται στις τοποθετήσεις των ισχυρών στο τομέα των πυρηνικών εξοπλισμών.
Καταρχήν η Αναπληρώτρια ΓΓ του ΟΗΕ επικεφαλής των Αφοπλισμών IzumiNakamitzuαναφέρθηκε στο μέγεθος της παγκόσμιας πυρηνικής απειλής και υπογράμμισε την αδήριτη ανάγκη αντιμετώπισής της:
• Η πυρηνική απειλή βρίσκεται στην κορυφή του πίνακα παγκόσμιων απειλών του ΟΗΕ και οι κίνδυνοι που εμπεριέχει είναι σήμερα περισσότεροι παρά ποτέ, λόγω της σύνθετης γεωπολιτικής πολύ-πολικότητας που επικρατεί.
• Απαιτείται νέα προσέγγισητης πρόκλησης των πυρηνικών αφοπλισμών και πρωτίστως ειλικρινής διεθνής συνεργασία για την πλήρηεφαρμογή της διεθνούς Συνθήκης Μη-Διασποράς των πυρηνικών όπλων (ΝΡΤ).
Στο πλαίσιο αυτό, ο ΎπατοςΕκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕJosepBorrellεπεσήμανε ότι:
• Ηενίσχυση της παγκόσμιας συνεργασίας υπό τον ΟΗΕ σε θέματα αφοπλισμών είναι επιτακτική και παρότρυνε τις ΗΠΑ και Ρωσία να προχωρήσουν στην ανανέωση της διμερούς συμφωνίας τους NewSTART για μείωση των στρατηγικών πυρηνικών όπλων, που λήγει στις αρχές Φεβρουαρίου 2021.
• Επίσης, η ΕΕ είναι υπέρ της πλήρους τήρησης της πυρηνικής συμφωνίας JCPOAμε το Ιράν.
Εκ μέρους του οργανωτή του συνεδρίου εκφράστηκε πικρίαγια την άρνηση της Ρωσίας να συμμετάσχει στο κεντρικό πάνελ της συζήτησης. Οδιάλογοςτουαντιπροσώπου των ΗΠΑ Dr. ChristopherFord, AssistantSecretaryforInternationalSecurityandNon-proliferation με τον αντίστοιχο της Κίνας AmbassadorCongFu, Director-General, DepartmentofArmsControl,υπήρξεαρκετά έντονοςκαικαθόλα πολιτικός. Ενδεικτικά παραθέτω κάποιες θέσεις και αντιπαραθέσεις τους.
ΗΠΑ:
• Επανέλαβε την προτεραιότητα που δίνουν οι ΗΠΑ στην αντιμετώπιση των πυρηνικών κρίσεων μέσω διμερή διαλόγου, έναντι των πολυμερών διεθνών συνεργασιών, και στηνεπιλογή ξεχωριστήςκατά περίπτωση προσέγγισης σε αντίθεση με την αντιμετώπιση των κρίσεωνμέσω καθολικών (universal) κανόνων στο πλαίσιο διεθνών θεσμών.
• Κατηγόρησε την Κίνα ότι δεν είναι ανοικτή στον διάλογο περί πυρηνικού αφοπλισμού και ισχυρίστηκε ότι ΗΠΑ και Ρωσία προχώρησαν ήδη σε σημαντικούς αφοπλισμούς που έκαναν την πυρηνική απειλή κατά της Κίνας να καταρρεύσει(!).
Κίνα:
• Κατέκρινε την μη-καθολικότητατηςαναφερθείσας αμερικανικής πολιτικής και την αβασιμότητα των επιχειρημάτωντης αναφέροντας ότι οι ΗΠΑ δαπανούν 1,2 τρις US$ για την βελτίωση και διατήρησητων πυρηνικών τους συστημάτωνκαι υπογράμμισε ότι το πυρηνικό οπλοστάσιο της Κίνας υστερεί κατά πολύ των αντίστοιχων των ΗΠΑ και Ρωσίας.
• Ζήτησε από τις ΗΠΑ να μην εμποδίσουν την πρόοδο της επικείμενης αναθεωρητικής διάσκεψης της NΡΤ, να αντιμετωπίσουν το πυρηνικό ζήτημα της Βόρειας Κορέας με κατανόηση στις ευαισθησίες εθνικής ασφάλειας της χώρας,και τέλος παρατήρησε ότι το ζήτημα του Ιράν μπορεί να λυθεί μέσω της JointCommissionτου JCPOAκαι όχι μέσω κυρώσεων.
Συμπερασματικά σημειώνεται ότι, οι αντιπαραθέσεις των μεγάλων και οι διάλογοι των συνέδρων κατέδειξαν μιαεπικίνδυνη πόλωση στο περιβάλλον ελέγχου των πυρηνικών όπλων με άμεσο αποτέλεσμα την έντονη ανησυχία και το έλλειμα εμπιστοσύνηςτης παγκόσμιας κοινωνίας προς τους ισχυρούς της γης και τους διεθνείς θεσμούς.
Έμπειροι παρατηρητές των γεωπολιτικών εξελίξεων διαπιστώνουν γενικότερα τα τελευταία δύο περίπου χρόνια μια εντυπωσιακή αλλαγή στη στάση της Κίνας σε θέματα αντιμετώπισης των παγκόσμιων πυρηνικών κρίσεων. Την επί μακρόν ήπια γλώσσα και τις προσεκτικές τοποθετήσεις της Κινεζικής διπλωματίας διαδέχτηκε μια ρητορική οξείας αντιπαλότητας και σκλήρυνσης των θέσεων της απέναντι στις ΗΠΑ. Στην ίδια περίοδο, οι ΗΠΑ έχουν υιοθετήσει μια στρατηγική ηγεμονικής μονομέρειας (unilateralism) που προσπαθούν να την επιβάλουν με αλαζονική συμπεριφορά μονάρχη. Παράλληλα η Ρωσία, χωρίς να παρεκκλίνει από τις στρατηγικές της προτεραιότητες δίνει περισσότερη βαρύτητα στηνεπί του πεδίου εφαρμογή τους, παρά σε έντονες ρητορικές αντιπαραθέσεις.
Στο κλίμα της γεωπολιτικής πόλωσης πουεπικράτησεκαι στο εν λόγω διεθνές συνέδριο του δικτύου EUNDP,οι ελπίδες για εποικοδομητικό διάλογο των ισχυρών προς επιτυχή αντιμετώπιση των παγκόσμιων πυρηνικών προκλήσεων είναι πενιχρές. Απαιτείται σημαντική στροφή στην τροχιά των εξελίξεων η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με θαρραλέες πρωτοβουλίες μεγάλων ηγετών μέσα σε περιβάλλον παγκόσμιας κοινωνικής υποστήριξης. Στηνπροαπαιτούμενη διαδικασία ενημέρωσης και αφύπνισης των κοινωνιών – κοινής γνώμης, κυβερνήσεων και κέντρων αποφάσεων – οι δεξαμενές σκέψεις, όπως το δίκτυοEUNDP, διαδραματίζουν ένα σημαντικότατο και ελπιδοφόρο ρόλο.
*O κ. Παντελής Οικονόμου ήταν επιθεωρητής στην Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας