Από μόνη της η επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα έχει την ιστορική της σημασία. Μην την υποτιμάμε
Πρόκειται για το αποχαιρετιστήριο ταξίδι ενός πλανητάρχη, που άφησε το στίγμα του στα σύγχρονα πράγματα και μόνο με το γεγονός ότι υπήρξε ο πρώτος έγχρωμος πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ. Τα όσα έκανε ή θέλησε να κάνει έχουν το ενδιαφέρον τους, ανεξάρτητα από το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας μαζί του. Η διακηρυγμένη θέση του για την ανάγκη κεϋνσιανών πολιτικών έχει επίσης τη σημασία της, όπως και ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκε την οικονομική κρίση στη χώρα του, μετά το ξέσπασμα του 2008. Πιθανόν να μην ήταν η καλύτερη, ωστόσο ήταν σαφώς πιο αποτελεσματική από το πώς οι Ευρωπαίοι διαχειρίστηκαν τη δική τους. Αυτό είναι ίσως η σημαντικότερη παρακαταθήκη της θητείας του.
Το πρόβλημα είναι όμως ότι στις αμερικανικές εκλογές νίκησε ο Τραμπ. Και τα πράγματα πια αρχίζουν να καθορίζονται από αυτή την εξέλιξη και όχι από τις προθέσεις του Ομπάμα, όσο κι αν τις θεωρήσει κανείς αγαθές. Και ο Τραμπ τρομάζει τους Ευρωπαίους για ένα λόγο: ότι φουσκώνει τα πανιά των ακροδεξιών, εθνικιστικών και ξενοφοβικών κομμάτων της Ευρώπης, σε μία χρονική περίοδο που αναμένονται τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις: το δημοψήφισμα στην Ιταλία και οι εκλογές σε Γαλλία, Ολλανδία και κυρίως Γερμανία.
Ο φόβος είναι ότι η νίκη του Τραμπ μπορεί να αλλάξει τις πολιτικές ισορροπίες στην Ευρώπη και να προκαλέσει ένα ντόμινο, που θα φέρει ανισορροπία και αστάθεια. Κάθε χώρα και κάθε πολιτική δύναμη από αυτές που καθορίζουν τις τύχες της Ευρώπης κοιτάζει πώς θα αντιμετωπίσει ένα πιθανό «τσουνάμι Τραμπ» στο εσωτερικό της, παρά πώς θα συζητήσει και θα ακούσει τον Ομπάμα για πώς λύνονται τα προβλήματα. Ο Ομπάμα δεν κατάφερε, παρά την υψηλή δημοφιλία του, να αποτρέψει την ήττα της Χίλαρι Κλίντον στις εκλογές των ΗΠΑ, θα συμβουλεύσει τώρα τους Ευρωπαίους ηγέτες για το πώς να αντιμετωπίσουν τους δικούς τους Τραμπ; Το πρόβλημά τους δηλαδή είναι πώς θα αποφύγουν το πάθημα των Αμερικανών στο εσωτερικό των δικών τους χωρών, όχι πώς μπορεί να λύσουν το πρόβλημα της Ελλάδας. Φοβάμαι ότι στη λογική των περισσοτέρων αυτά τα δύο είναι αντίθετα, (βλέπε τι λένε στη Γερμανία) ή στην καλύτερη περίπτωση εντελώς αδιάφορα.
Το μομέντουμ της επίσκεψης Ομπάμα ήταν εξ αρχής προβληματικό. Έτσι κι αλλιώς είναι άλλο να έλθει στην κορύφωση της ισχύος του και άλλο ενώ αποχωρεί από την προεδρία. Η εκλογή Τραμπ αποδυνάμωσε ακόμη περισσότερο το νόημα της επίσκεψης.
Και επιπλέον υπάρχει και το άλλο, που αφορά την περίφημη παραίνεσή του για την επίλυση του χρέους: όταν οι Αμερικανοί (και του Ομπάμα φυσικά) μιλούν για ελάφρυνση του χρέους, τη συνδέουν με συγκεκριμένες δεσμεύσεις και υποχρεώσεις εκείνου του μέρους που δέχεται την ελάφρυνση, δηλαδή της Ελλάδας στην προκειμένου περίπτωση. Αυτή είναι μία συζήτηση, που μπορεί να χαλάσει τα πανηγύρια, τα οποία έχουμε τόσο ανάγκη μάλλον, αλλά είναι υπαρκτή και θα τη βρούμε μπροστά μας – πιθανόν με τη μορφή αξιώσεων από μέρους του ΔΝΤ.