Το μόνο όπλο που υπάρχει σήμερα κατά της εξάπλωσης του κορωνοϊού είναι το «κλείσιμο» της αγοράς, το lockdown, η αποτελεσματικότητά του οποίου αποδείχθηκε στις αρχές της πανδημίας.
Ομως το όπλο αυτό είναι «δηλητηριώδες» για την οικονομία καθώς προκαλεί τεράστιες ζημίες στους πολίτες και τις επιχειρήσεις και για τον λόγο αυτό οι πολιτικές ηγεσίες της Ε.Ε. είχαν αποφασίσει από το καλοκαίρι να αποφύγουν με κάθε τρόπο ένα δεύτερο γενικευμένο lockdown. Η πορεία όμως του κορωνοϊού ίσως ανατρέψει τα σχέδια αυτά, εξαναγκάζοντας ορισμένες χώρες να επανέλθουν στους γενικούς περιορισμούς. Τα αυστηρά μέτρα στη Γαλλία και τη Γερμανία δεν προοιωνίζονται καλές εξελίξεις.
Σε κάθε περίπτωση, η πορεία της πανδημίας θέτει τις κοινωνίες και τις πολιτικές ηγεσίες προ δραματικών διλημμάτων και αναδεικνύει τεράστιες ανισορροπίες και ανισότητες.
Ποιος θα αποφασίσει και με ποια κριτήρια ποια είναι η σχέση μεταξύ ανθρώπινου κόστους και οικονομικών επιπτώσεων;
Γίνεται πολύς λόγος για δραματικές αλλαγές στον κύκλο της παραγωγής και της εργασίας, με την τηλεργασία να κερδίζει ραγδαία έδαφος. Κάποια επαγγέλματα μπορούν να λειτουργήσουν από απόσταση, κάποιοι εργαζόμενοι όμως πρέπει να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για να κερδίσουν τον επιούσιο.
Οι οικονομικές επιπτώσεις του πρώτου «κλεισίματος» ήταν γενικευμένες και μεγάλες. Η ύφεση στην Ευρωζώνη έφτασε το 11,2% στο β’ τρίμηνο της χρονιάς και παρά την ανάκαμψη που σημειώθηκε στο γ’ τρίμηνο, είναι βέβαιο ότι μέχρι το τέλος του χρόνου η οικονομία θα «φρενάρει» και πάλι.
Ολα αυτά συμβαίνουν παρά το γεγονός ότι δαπανήθηκαν παγκοσμίως περί τα 12 τρισ. δολάρια κρατικού χρήματος και 7,5 τρισ. δολάρια σε νέο χρήμα που «τύπωσαν» και έριξαν στην αγορά οι νομισματικές αρχές.
Ομως αυτά τα τεράστια ποσά κατανέμονται κατά κύριο λόγο προς όφελος των ισχυρών και των εύπορων. Τα στοιχεία δείχνουν ότι την ώρα που η παγκόσμια οικονομία συρρικνώνεται κατά 4,4% οι περιουσίες των δισεκατομμυριούχων αυξάνονται σε όλες τις περιοχές του πλανήτη, σύμφωνα με έρευνα της ελβετικής επενδυτικής τράπεζας UBS που δημοσίευσαν οι «Financial Times».
Οι τιμές των μετοχών και άλλων στοιχείων ενεργητικού βρίσκονται στα ύψη παρά τις κατά καιρούς διορθώσεις προς τα κάτω, καθώς εκεί ανακυκλώνονται μεγάλα ποσά από τη ρευστότητα που παρέχεται για τη στήριξη των οικονομιών.
Την ίδια ώρα, όμως, η ανερwγία καλπάζει και οι μικρές επιχειρήσεις γονατίζουν. Εισοδηματικές ενισχύσεις παρέχονται σε κάποιο βαθμό στην Ευρώπη, αλλά σε χώρες όπως η Ελλάδα είναι ελάχιστες σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες και το χαμένο εισόδημα.
Μέχρι στιγμής οι πολιτικές ηγεσίες διαχειρίζονται την κρίση βασιζόμενες στην ελπίδα ότι πρόκειται για μια έκτακτη κατάσταση που σύντομα θα παρέλθει με την ανακάλυψη κάποιου εμβολίου, το οποίο θα επιτρέψει στις κοινωνίες να επανέλθουν στην κανονικότητα. Αυτή είναι η επίσημη ρητορική που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο.
Φαίνεται όμως, τουλάχιστον σύμφωνα με όσα λένε οι ειδικοί, ότι μια τέτοια εξέλιξη δεν θα έρθει σύντομα, ούτε θα φέρει την απόλυτη λύση και επομένως το πρόβλημα θα είναι μαζί μας μάλλον για χρόνια και όχι για κάποιους μήνες.
Επομένως, η επίσημη ρητορική ίσως να έχει στόχο τη διαχείριση του φόβου και τη δημιουργία καθησυχαστικών προσδοκιών, καθώς οι ηγεσίες δεν αντέχουν να παραδεχτούν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο το οποίο δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν ούτε υγειονομικά, αλλά ούτε και οικονομικά. Επομένως, προβάλλεται η εκδοχή ότι η κατάσταση είναι προσωρινή και αντιμετωπίσιμη.
Ουδείς μπορεί να προβλέψει τις εξελίξεις και η αβεβαιότητα αυτή είναι ένα σημαντικό μέρος του προβλήματος. Ωστόσο, είναι φανερό ότι ήδη ο κορωνοϊός έχει δρομολογήσει τεκτονικές αλλαγές που απαιτούν δραστικές παρεμβάσεις για τη στήριξη των εργαζομένων και της κοινωνίας για μεγάλο χρονικό διάστημα.