Σε αντιδιαστολή, λάτρευα τα off-road οχήματα επειδή διακονούσαν ένα συγκεκριμένο αυτοκινητικό «λειτούργημα»: της εξερεύνησης, της περιπέτειας, της αναμέτρησης με το απρόοπτο.

Επρεπε να το είχα ψυλλιαστεί όταν άρχισαν να βγαίνουν τα πρώτα SUV χωρίς τετρακίνηση ότι το πράγμα βαίνει προς εκτροχιασμό, αλλά δεν μπορούσα να φανταστώ αυτή τη σχεδόν συντριπτική επικράτηση αυτοκινήτων που επί της ουσίας αντιβαίνουν στους νόμους της κοινής λογικής σε οτιδήποτε: στην ασφάλεια (ειδικά των πεζών), στην εξοικονόμηση ενέργειας, στον χώρο που καταλαμβάνουν μέσα στα αστικά κέντρα, στην οδική συμπεριφορά.

Αλλά να σταθώ και σε μία ακόμα παράμετρο που άπτεται της αισθητικής. Κάποτε, κάθε αυτοκίνητο έλεγε μια ιστορία. Το σχήμα του, η αποστολή του, ο τρόπος που σε έβαζε να καθίσεις πίσω από το τιμόνι. Ηξερες ότι ένα roadster γεννήθηκε για απογεύματα χωρίς προορισμό, ένα station wagon για να κουβαλά τις ζωές μιας οικογένειας, ένα off-road για να αφήνει σημάδια στη λάσπη.

Σήμερα, σχεδόν όλα δείχνουν να λένε το ίδιο πράγμα: «SUV». Και μάλιστα SUV που μοιάζει λίγο πολύ με το διπλανό του, το πιο μπροστά και το πιο πίσω. Νόμιζα ότι ήμουν απλώς ένας γραφικός γκρινιάρης, αλλά φαίνεται ότι είμαστε πολλοί. Γι’ αυτό και προσφάτως η ορολογία «SUV fatigue», η κόπωση απέναντι σε μια μορφή που έχασε το νόημά της από την υπερβολή, γίνεται ολοένα και πιο διαδεδομένη.

Τόσο που τη λαμβάνουν υπόψη τους πλέον και κάμποσες αυτοκινητοβιομηχανίες. Δεν είναι θέμα γούστου ή σνομπισμού, αλλά αυτή η ιδιαζόντως ενοχλητική αίσθηση ότι η αυτοκίνηση μπήκε σε μια περίεργη μονοκαλλιέργεια, όπου τα πάντα πρέπει να είναι ψηλά, με φουσκωμένους θόλους, έτοιμα για περιπέτεια, μολονότι συνήθως η μεγαλύτερη περιπέτεια είναι να βρεις χώρο για να παρκάρεις.

Προφανώς τα SUV χτύπησαν κάποιου είδους ψυχοσυναισθηματική φλέβα. Ακόμα προφανέστερα, αυτή η επικράτηση μπορεί να εξηγηθεί και με κοινωνιολογικούς όρους. Η ανάγκη κάποιων (κυρίως των γυναικών) να έχουν εποπτική θέση οδήγησης και η ανάγκη κάποιων άλλων (ανδρών και γυναικών) να λάβουν μέρος σε ένα σχεδόν κωμικό κυνήγι κοινωνικής επίδειξης ή ανέλιξης εδραίωσαν μια εικόνα και «υποχρέωσαν» μια κοινωνία να κόβει εισιτήρια σ’ ένα έργο όπου πρωταγωνιστεί η ομοιομορφία.

H συνειδητοποίηση ότι γίναμε ένας αυτοκινητικός χυλός, ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω μας κοστίζει πολύ περισσότερα χρήματα, είναι ενδεχομένως μια μικρή επανάσταση της αισθητικής και του ορθολογισμού. Ο κόσμος αρχίζει να κουράζεται από την επιτήδευση, να ζητά κάτι πιο αληθινό, πιο ανάλαφρο, πιο συνεπές με την εποχή, που μιλά για βιωσιμότητα, αλλά μοιράζει αφειδώς δίτονες (και βάλε), πεντάμετρες λαμαρίνες.

Και αυτή η κούραση έχει κάτι το υγιές και αισιόδοξο γιατί δείχνει ότι, ακόμα κι αν η αυτοκίνηση αλλάζει μορφή, το συναίσθημα παραμένει ο πυρήνας της. Με τη διαφορά ότι, παραδόξως, είναι ακριβώς αυτό το συναίσθημα, αυτή η αισθητική κόπωση, που οδηγεί σε ένα λογικό συμπέρασμα: τα SUV δεν είναι για όλους, ούτε μπορούν να απαντήσουν σε όλες τις ανάγκες.

Αντιθέτως, δημιουργούν πρόσθετες, που κάνουν τα πράγματα ακόμα πιο πολύπλοκα. Προσωπικά δεν τραβάω κανένα ζόρι με την αθεράπευτη παρελθοντολογία. Παραδόξως, όμως, οι σημερινές ανάγκες απαιτούν δόσεις παρελθοντικής απλότητας.

Μια πιο απλή σχέση οδηγού και μηχανής, που δεν χρειάζεται τεράστιες οθόνες, θέση οδήγησης λες και οργώνεις σε τρακτέρ και «προστασία», η οποία επί της ουσίας, με τα σημερινά δεδομένα, ουδεμία διαφορά έχει σε σχέση με άλλου τύπου αμαξώματα.

Σήμερα βλέπεις ένα χάτσμπακ ή μια όμορφη μπερλίνα και σου φαίνεται σχεδόν ρομαντικό γιατί μοιάζει με κάτι που δεν παλεύει να εντυπωσιάσει. Κι αυτό, από μόνο του, είναι αναζωογονητικό.

Η κόπωση από τα SUV δεν είναι απλώς θέμα σχεδίασης. Είναι καθρέφτης μιας κοινωνίας που φοβάται να μην ανήκει. Που θέλει να δείχνει έτοιμη για όλα χωρίς να πηγαίνει πουθενά. Και κάπου ανάμεσα στα προσαρμοζόμενα Cruise Control και τα Drive Modes, χάθηκε το στοιχείο που έκανε το αυτοκίνητο προέκταση του εαυτού μας, όχι μιας ετεροπροσδιορισμένης εικόνας μας.

Πρέπει λοιπόν να εξαφανιστούν SUV; Οχι βέβαια. Αλλά ίσως ήρθε η ώρα να αποκτήσουν ένα πλαίσιο λειτουργίας που να αφήνει χώρο να αναδειχθούν οι αξίες και η αληθινή χρησιμότητα των υπόλοιπων «ειδών», σε ένα αυτοκινητικό οικοσύστημα που δεν θα είναι τόσο τραγικά ομοιόμορφο και τόσο αντιφατικό ως προς τον ρόλο που θέλει να επιτελέσει.