Μπορεί να υπάρξει ηθική στις τράπεζες; Έλα τώρα, πού ζεις;

Στη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα, η ηθική συμπεριφορά των τραπεζών απέναντι στους πελάτες τους είναι κάτι περισσότερο από μια απλή κανονιστική απαίτηση. Οκ, μπορεί να σου ακούγεται ως αστείο, αλλά δεν είναι! Είναι εκείνο το θεμελιώδες στοιχείο που διατηρεί την εμπιστοσύνη (την Πίστη), που καλλιεργεί μακροπρόθεσμες σχέσεις συνεργασίας και διασφαλίζει τη σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών συστημάτων.
Η ζωτικής σημασία της ηθικής στον τραπεζικό τομέα αναδεικνύεται όταν αποκαλύπτονται υποθέσεις κακοπιστίας, χειραγώγησης, προστίμων και σκανδάλων τα οποία μπορούν να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη και να προκαλέσουν ζημιά τόσο στη φήμη όσο και στη λειτουργία του χρηματοοικονομικού συστήματος. Και ναι, και στην Ελλάδα (και στον υπόλοιπο κόσμο) υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις όπου τραπεζικά στελέχη ενήργησαν χωρίς τη δέουσα επιμέλεια, προσοχή και ηθική, ζημιώνοντας τόσο τους πελάτες όσο και τις τράπεζές τους.

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι αποτελεί ουσιαστικό προαπαιτούμενο η ύπαρξη των ηθικών τραπεζικών πρακτικών, ώστε να προστατεύονται οι πελάτες από τυχόν οικονομικές ζημίες, να διασφαλίζεται η διαφάνεια και η δίκαιη μεταχείριση τους, κάτι που εν τέλει ωφελεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Καλά εντάξει, και γιατί η ηθική συμπεριφορά είναι τόσο ζωτικής σημασίας στον τραπεζικό τομέα;

Οι τράπεζες λειτουργούν ως θεματοφύλακες των οικονομικών στοιχείων (καταθέσεις, επενδύσεις, δάνεια, ασφάλειες, θυρίδες) των πελατών τους, καθιστώντας την ύπαρξη ηθικών προτύπων απαραίτητη για να διασφαλίζεται ότι τα συμφέροντά τους έχουν προτεραιότητα (έναντι της τράπεζας) ενισχύοντας την εμπιστοσύνη. Όταν λοιπόν οι πελάτες πιστεύουν ότι η τράπεζά τους λειτουργεί με ειλικρίνεια και διαφάνεια, θα διατηρήσουν τις σχέσεις τους συμμετέχοντας ενεργά στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αντίθετα, όταν αποκαλύπτονται γεγονότα με σκάνδαλα, αθέμιτες πρακτικές, χειραγώγηση κτλ. μπορούν να οδηγήσουν σε απώλεια εμπιστοσύνης, κανονιστικές κυρώσεις και γενικότερη χρηματοπιστωτική αστάθεια.
Συνεπώς, η εφαρμογή υψηλών προδιαγραφών ηθικής συμπεριφοράς ενθαρρύνει την υπεύθυνη δανειοδότηση, τη δίκαιη μεταχείριση των δανειοληπτών, την ξεκάθαρη γνωστοποίηση των εξόδων και τυχόν κινδύνων, γεγονός που αποτρέπει τον υπερδανεισμό και τις αθέμιτες πωλήσεις, προστατεύοντας την οικονομική υγεία και ευημερία των πελατών.

Ωραία, πώς προκύπτει και διασφαλίζεται η ηθική συμπεριφορά εντός των τραπεζών;

Οι ίδιες οι τράπεζες μπορούν να λάβουν διάφορα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι οι υπάλληλοί τους τηρούν τον κώδικα ηθικής δεοντολογίας:
Πρώτα η ύπαρξη και μετά η καθιέρωση μιας ισχυρής εταιρικής κουλτούρας με επίκεντρο την ακεραιότητα που περιλαμβάνει ενημερωμένες και σαφείς πολιτικές και διαδικασίες.
Επίσης, η συνεχής εκπαίδευση σε θέματα ηθικής και η ύπαρξη μέσων (κανάλια) αναφοράς τυχόν παραβάσεων που επιτρέπουν στους υπαλλήλους να αναφέρουν ανήθικη συμπεριφορά ή ενέργειες χωρίς το φόβο αντιποίνων είναι απαραίτητη.
Ακόμα, η ανώτερη διοίκηση με τα στελέχη της πρέπει να δίνουν το παράδειγμα αποτελώντας σημείο αναφοράς για την εφαρμογή της ηθικής συμπεριφοράς και επιβάλλοντας τη λογοδοσία και την υπευθυνότητα μέσω τακτικών και έκτακτων ελέγχων καθώς και με ελέγχους συμμόρφωσης.
Τέλος, η ύπαρξη συστημάτων αξιολόγησης από τους πελάτες τους μπορούν να συμβάλουν στην παρακολούθηση της τήρησης αυτών των προτύπων και τον έγκαιρο εντοπισμό ζητημάτων.

Μα όλοι ξέρουμε ότι οι Τράπεζες θέλουν να βγάζουν κέρδη εις βάρος των πελατών τους.

Δεν είναι ακριβές αυτό, είναι άλλος ένας μύθος και θα σου το εξηγήσω. Ας σκεφτούμε απλοϊκά «για ποιον λόγο να επιθυμούν οι τράπεζες να στραγγαλίσουν οικονομικά τους πελάτες τους; Κι αν συμβεί αυτό, δε θα έχουν πεπερασμένα κέρδη και κατεστραμμένη φήμη»;
Άρα οι τράπεζες επιθυμούν μια συνεχή και αδιάλειπτη συνεργασία με την πελατεία τους, προσφέροντάς τους ένα ευρύ φάσμα επενδυτικών ενεργειών για την κάλυψη όλων των χρηματοοικονομικών αναγκών τους. Συνεπώς, η συνεργασία πρέπει να έχει σταθερά, γερά θεμέλια την εμπιστοσύνη και την ηθική. Η τράπεζα οφείλει να αναθέτει στόχους και κίνητρα στο προσωπικό της που ευθυγραμμίζονται πλήρως με τα ηθικά πρότυπα, αποφεύγοντας την επιβράβευση ανήθικων ενεργειών ακόμα κι αν προσβλέπουν σε πιθανή μεγάλη κερδοφορία. Αναφέραμε ήδη κάποιες βασικές πρακτικές όπως τη διαφάνεια στην προσφορά προϊόντων, τη δίκαιη μεταχείριση των πελατών, την υπεύθυνη διαχείριση δεδομένων, την υπεύθυνη δανειοδότηση, τη διαφάνεια αναφορικά με τις τιμές και τους όρους και τους δυνητικούς κινδύνους. Οι ηθικές αυτές αρχές, αποσκοπούν στην πρόληψη του υπερβολικού χρέους, στη διασφάλιση της ιδιωτικής ζωής και περιουσίας και τη θεμελίωση σχέσεων εμπιστοσύνης με τους πελάτες.

Κι αν οι τράπεζες δεν ενδιαφέρονται ή δε θέλουν να είναι ηθικές;

Ακόμα και στην απίθανη περίπτωση που οι ίδιες οι τράπεζες δεν ενδιαφέρονται ή αμελούν την εφαρμογή ηθικών κανόνων στη λειτουργία τους, αυτοί τους επιβάλλονται από τις ρυθμιστικές αρχές -όπως η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA), η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB)- οι κανόνες και οι οδηγίες που ενισχύουν τα δικαιώματα των πελατών. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης επιβάλλονται πρόστιμα, κυρώσεις ακόμα και πιθανή ανάκληση της λειτουργίας τους. Οι αρχές ελέγχουν τακτικά ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πληρούν τα ελάχιστα πρότυπα (ηθικής) συμπεριφοράς εξασφαλίζοντας ότι οι πελάτες δεν θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης, δεν θα παραπλανώνται ή δεν θα αντιμετωπίζονται άδικα (ενδεικτικά: απρόσκοπτη πρόσβαση τους στην πληροφόρηση, την επεξήγηση των δυνητικών κινδύνων που υπάρχουν, την πιθανή απώλεια κεφαλαίου, μέχρι το best execution order σε αγοραπωλησίες επενδυτικών προϊόντων κτλ.).

Εντάξει, κατάλαβα ότι οι τράπεζες πλέον εφαρμόζουν ηθικά πρότυπα λειτουργίας.

Εδώ και πολλά χρόνια η ηθική συμπεριφορά στον τραπεζικό τομέα είναι μονόδρομος και απαραίτητη για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης, της σταθερότητας και ενός δίκαιου χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να καλλιεργούν μια κουλτούρα ακεραιότητας, να εφαρμόζουν ισχυρή διακυβέρνηση και να θεσπίζουν σαφείς πολιτικές για να διασφαλίζουν ότι οι υπάλληλοι ενεργούν με ηθικό τρόπο. Ταυτόχρονα, οι διαφανείς πρακτικές και οι ισχυρές αρχές προστασίας των πελατών είναι ζωτικής σημασίας για τη διαφύλαξη των συμφερόντων των πελατών. Καθώς ο τραπεζικός τομέας συνεχίζει να εξελίσσεται, με νέα κανάλια συνεργασίας όπως το digital, το fintech κτλ. η εφαρμογή της υπεύθυνης και ηθικής συμπεριφοράς στις καθημερινές λειτουργίες όχι μόνο πληροί τα ρυθμιστικά πρότυπα, αλλά και δημιουργεί ένα ανθεκτικό, αξιόπιστο χρηματοπιστωτικό σύστημα ικανό να υποστηρίξει βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.

*Ο Γεράσιμος Παπαλεβέντης, είναι Ανώτερο Τραπεζικό Στέλεχος (First Vice President) στον πολυεθνικό τραπεζικό όμιλο FIMBank plc στη Μάλτα, επικεφαλής της Λειτουργίας «Control and Monitoring» στη Διεύθυνση Διαχείρισης Διαθεσίμων (Treasury).