Αρχηγοί υπάρχουν, στελέχη όχι. Τις τελευταίες εβδομάδες ο δημόσιος λόγος γέμισε με συζητήσεις για νέα κόμματα, από την επανεμφάνιση του Αλέξη Τσίπρα μέχρι τις δηλώσεις της Μαρίας Καρυστιανού και τις φήμες για τον Αντώνη Σαμαρά.

Ας ξεκινήσουμε από μια απλή, εμπειρική παραδοχή. Ενα κόμμα εξουσίας δεν είναι μόνο ιδέα, είναι και μηχανή. Χρειάζεται υποψήφιους βουλευτές σε κάθε περιφέρεια, υπεύθυνους τομέων (Οικονομίας, Παιδείας, Υγείας, Προγράμματος), στελέχη για την τοπική οργάνωση, επικοινωνία, δεξαμενές πολιτικής σκέψης και, το κυριότερο, ανθρώπους που εμπιστεύεται η κοινωνία.

Ο αριθμός-στόχος που συχνά αναφέρεται στην πολιτική πράξη για να θεωρηθεί ένα κόμμα «λειτουργικό» είναι της τάξης των 2.000 στελεχών πρώτης γραμμής και αν δεν στοχεύει άμεσα στην εξουσία, χρειάζεσαι περίπου τους μισούς. Χωρίς αυτή τη δεξαμενή, τα ψηφοδέλτια θα γίνουν λίστες προσωπικών επιλογών και τα γραφεία περιφερειακής οργάνωσης απλώς φωτογραφικό φόντο.

Η υπόθεση της κομματικής ανανέωσης δεν είναι απλώς θέμα «ενθουσιώδους προσέλευσης» άσχετων και επικίνδυνων. Οσοι ενδιαφέρονται σήμερα να ξαναμπούν στην πολιτική, συχνά είναι πρόσωπα που η κοινή γνώμη έχει ήδη κρίνει – και δη κατά τρόπο μειωτικό. Αυτοί που προβάλλονται ως «επιστρεφόντες» δεν είναι το νέο αίμα, αλλά οι πολιτικοί των οποίων η εικόνα τους έχει εξαντληθεί. Ο καθένας το βλέπει.

Γύρω από πρώην πρωθυπουργούς και ηγετικά πρόσωπα παρατηρείται ένδεια στελεχών και αν υπήρχε πραγματική δεξαμενή νέων, θα είχε αναδειχθεί νωρίτερα από πρωτοβουλίες όπως αυτή του Σταύρου Θεοδωράκη, ο οποίος έχει αναγνωριστεί ως ο τελευταίος αρχηγός που έβγαλε νέους ανθρώπους στην πολιτική δεξαμενή.

Ο Τσίπρας, όπως γράφεται, έχει αποφασίσει να μη βασιστεί αποκλειστικά στους παλιούς συντρόφους και δικαιολογημένα. Η φθορά κάποιων ονομάτων του ΣΥΡΙΖΑ είναι υπαρκτή, αλλά αυτό γεννά το ερώτημα: με ποιους θα χτίσει το νέο κόμμα; Πού θα βρει τα νέα, άφθαρτα, ικανά στελέχη που θα μπουν στην πολιτική περιπέτεια και θα έχουν τα προσόντα να αντέξουν και να ποροσφέρουν; Η απάντηση δεν φαίνεται στον ορίζοντα, κι αυτό δεν είναι μόνο θεωρητική ανησυχία, αλλά πρακτική στενότητα. Ο Τσίπρας έχει ιστορία, δημόσιο λόγο και αφηγηματική άνεση, αλλά γύρω του καταγράφεται ένδεια νέων στελεχών που να έχουν και την απαιτούμενη αξιοπιστία. Υπό αυτές τις συνθήκες έχει δύο επιλογές. Ή να γίνει κατευθείαν πρωθυπουργός, όπως αποκάλυψε ο μεγάλος του θαυμαστής Σταμάτης Κραουνάκης, ή να ακολουθήσει τον δρόμο του Μπαράκ Ομπάμα (ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ κέρδισε βραβείο Emmy για την αφήγησή του στη σειρά ντοκιμαντέρ του Netflix «Our Oceans» κερδίζοντας τον Τομ Χανκς και τον Ντέιβιντ Ατένμπορο) να κερδίζει κι αυτός ένα βραβείο Emmy ως καλός «αφηγητής» παρά να χτίσει ένα νέο κόμμα.

Ενα άλλο φαινόμενο που αποδεικνύει την έλλειψη στελεχών είναι τα μικρά κόμματα. Αφθονία αρχηγών (Κωνσταντοπούλου, Λατινοπούλου, Βελόπουλος, Βαρουφάκης), αλλά και πλήρη απουσία ικανών ανθρώπων που θα μπορούσαν να τους πλαισιώσουν. Η εικόνα θυμίζει περισσότερο τηλεοπτικό casting παρά μια ζώσα κομματική αναγέννηση. Αλλά και στα κόμματα με μεγάλη ιστορία το πρόβλημα είναι εξίσου έντονο, αλλά όχι τόσο άμεσο. Το ΚΚΕ, για παράδειγμα, παραμένει οργανωμένο, με δομές, τοπικές οργανώσεις και νεολαία που λειτουργούν ως σχολείο στελεχών, όχι απαραίτητα με ευρύ πολιτικό εκτόπισμα, αλλά σαφώς με συνοχή και συνέχεια. Το ΠΑΣΟΚ υπό τον Νίκο Ανδρουλάκη αντιμετωπίζει όλο και περισσότερο εσωτερικές δυσκολίες στην ενοποίηση και στην ανάδειξη νέων στελεχών, ενώ και η κυβερνώσα Νέα Δημοκρατία δείχνει κορεσμό. Πολλά πρόσωπα με πείρα έχουν φθαρεί και λίγοι νέοι εμφανίζονται διατεθειμένοι να μπουν στην πολιτική, υπό το βάρος του δημόσιου κανιβαλισμού και της διαρκούς έκθεσης. Ετσι, το πεδίο μένει ελεύθερο για αναξιόπιστα στελέχη… ελαφρών βαρών, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.

Παλιά η πολιτική ήταν επάγγελμα με διαδρομές ανέλιξης και κοινωνικής αναγνώρισης, σήμερα μοιάζει με ριψοκίνδυνο έργο χωρίς ασφάλεια για τους ικανούς και έντιμους. Λογικό, λοιπόν, κανένας σοβαρός άνθρωπος να μη θέλει να ρισκάρει τη δημόσια φθορά του και τη σταθερότητα της ζωής του για μια δουλειά που υπόσχεται υπεραπασχόληση και δημόσια συκοφάντηση.

Το αποτέλεσμα; Οι λίστες υποψηφιοτήτων γεμίζουν με ονόματα κλειστών κύκλων ή με επιστροφές που ο κόσμος έχει ήδη κρίνει και όχι με πραγματική ανανέωση. Κι αν τα νέα και τα παλιά κόμματα δεν μπορούν να βρουν στελέχη, πώς θα βρουν ψηφοφόρους;