Σε προηγούμενο άρθρο στο «Πρώτο Θέμα» (14.7.2019) διατυπώσαμε την άποψη ότι η αγροτική πολιτική της χώρας πρέπει να επανασχεδιαστεί εκ του μηδενός, με στόχο τη δημιουργία ενός αγροτικού τομέα που θα βασίζεται στις προδιαγραφές της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.
Αν, όμως, η 4η Β.Ε. είναι η αναγκαία συνθήκη για την αναγέννηση του αγροτικού τομέα, η επαρκής οργάνωση των αγροτικών ασφαλίσεων αποτελεί την ικανή συνθήκη, διότι μόνο μέσω της ασφάλισης θα μειωθεί σημαντικά η ετήσια μεταβλητότητα των εισοδημάτων των αγροτών.
Η ποικιλία των εθνικών συστημάτων οργάνωσης των αγροτικών ασφαλίσεων κυμαίνεται από τις περιπτώσεις των κρατικών μονοπωλιακών ασφαλιστικών οργανισμών μέχρι τις διάφορες μορφές Συμπράξεων Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).
Κρατικούς μονοπωλιακούς οργανισμούς διαθέτουν οι εξής χώρες: Καναδάς, Ελλάδα, Κύπρος, Ινδία και Ιράν. Στις περιπτώσεις αυτές ουσιαστικός ασφαλιστής και αντασφαλιστής είναι το κράτος.
Πλήρως ελεύθερη οργάνωση των αγροτικών ασφαλίσεων διαθέτουν οι εξής χώρες: Αργεντινή, Νότια Αφρική, Αυστραλία, Γερμανία, Ολλανδία, Σουηδία και Νέα Ζηλανδία. Στις περιπτώσεις αυτές οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες λειτουργούν χωρίς περιορισμούς στην αξιολόγηση και τιμολόγηση των κινδύνων και αντασφαλίζονται στη διεθνή αγορά.
Επίσης, υπάρχουν τρεις κατηγορίες ΣΔΙΤ.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι χώρες που έχουν οργανώσει συνασφαλιστικά σχήματα στα οποία τον κύριο λόγο έχει συνήθως ένας κρατικός ασφαλιστικός οργανισμός και συμμετέχουν ελεύθερα όσες ιδιωτικές
ασφαλιστικές εταιρείες το επιθυμούν. Τα ασφαλιστήρια και η τιμολόγηση των κινδύνων είναι ενιαία. Το κράτος επιδοτεί το μεγαλύτερο μέρος του ασφαλίστρου. Τέτοια σχήματα διαθέτουν η Ισπανία, η Τουρκία και η Κίνα. Η δεύτερη κατηγορία ΣΔΙΤ έχει αναπτυχθεί στις ΗΠΑ και την Πορτογαλία, όπου οι ασφαλιστικές εταιρείες ανταγωνίζονται ελεύθερα μεταξύ τους, αλλά τα ασφαλιστήρια και τα ασφάλιστρα ελέγχονται από το κράτος. Η επιδότηση του ασφαλίστρου προϋποθέτει ότι η ασφαλιστική εταιρεία δεν κάνει διάκριση (risk selection) των κινδύνων.
Η τρίτη κατηγορία ΣΔΙΤ βασίζεται σε ευέλικτη συνεργασία του κράτους με τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες έχουν την ευχέρεια να επιλέγουν τους κινδύνους χωρίς περιορισμούς και να ορίζουν τα ασφάλιστρα. Το κράτος διατηρεί το δικαίωμα να εγκρίνει την επιδότηση των ασφαλίστρων. Τέτοια σχήματα έχουν οργανωθεί στις εξής χώρες: Βραζιλία, Χιλή, Γαλλία, Ιταλία, Πολωνία, Ρωσία και Μεξικό.
Η διεθνής εμπειρία έχει αποδείξει ότι τα μονοπωλιακά κρατικά συστήματα αγροτικών ασφαλίσεων (όπως ο ΕΛΓΑ) που αναπτύχθηκαν τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 απέτυχαν. Τα επιτυχημένα παραδείγματα των ΣΔΙΤ, τα οποία δημιουργήθηκαν σε πολλές χώρες μετά τη δεκαετία του ’90 αποτελούν τη βάση για τον επανασχεδιασμό των σύγχρονων συστημάτων αγροτικών ασφαλίσεων.
Το μοντέλο που προτείνεται για την Ελλάδα βασίζεται στο σχήμα ΣΔΙΤ της Ισπανίας, στο οποίο συμπράττουν η κυβέρνηση, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί και οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Ο κρατικός οργανισμός αγροτικών ασφαλίσεων ENESA συντονίζει εκ μέρους της κυβέρνησης το συνολικό σχήμα ΣΔΙΤ, στο οποίο συμμετέχουν προαιρετικά περίπου 20 ασφαλιστικές εταιρείες. Η ασφάλιση είναι προαιρετική, ενώ υπάρχει ενιαίο ασφαλιστήριο για όλους τους τύπους ασφαλίσεων και για όλους τους κινδύνους. Τα κίνητρα για ασφάλιση ενισχύονται μέσω των σημαντικών επιδοτήσεων των ασφαλίστρων από την κεντρική κυβέρνηση και τις περιφέρειες, που κυμαίνονται μεταξύ 40% και 55% των συνολικών ασφαλίστρων. Αντασφάλιση προσφέρεται από τον κρατικό αντασφαλιστικό οργανισμό CCS.
Στην Ελλάδα οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες διαθέτουν τόσο την εξειδικευμένη τεχνογνωσία για την οργάνωση και διαχείριση των κινδύνων όσο και τα δίκτυα πωλήσεων για την επέκταση των ασφαλίσεων σε μεγαλύτερα τμήματα του αγροτικού πληθυσμού, αλλά δεν θα προχωρούσαν στην ασφάλιση αγροτικών κινδύνων χωρίς τη συνεργασία με το κράτος. Η σύμπραξη αυτή θα πρέπει να βασίζεται στη συνεργασία του ΕΛΓΑ με την κοινοπραξία των ασφαλιστικών εταιρειών που επιθυμούν να συμμετάσχουν στις αγροτικές ασφαλίσεις.
Τα ασφαλιστικά προϊόντα πρέπει να σχεδιαστούν με τέτοιον τρόπο που να καλύπτουν τις ανάγκες των μεγάλων, των μεσαίων και των οικογενειακών αγροτικών επιχειρήσεων.
Τα ασφάλιστρα πρέπει σε όλες τις περιπτώσεις να έχουν υπολογιστεί στην κατάλληλη αναλογιστική βάση και να αντιπροσωπεύουν τη σωστή αποτίμηση του κινδύνου. Τα αναλογιστικά ασφάλιστρα θα επιτρέψουν σε όλους -αγρότες, ασφαλιστές, κυβέρνηση- να συνειδητοποιήσουν τις πραγματικές διαστάσεις των κινδύνων και την ένταση των ενδεχόμενων ζημιών. Η κυβέρνηση χρειάζεται αυτή την πληροφόρηση για να σχεδιάσει τα προγράμματα επιδοτήσεων των ασφαλίστρων. Ο σχεδιασμός των επιδομάτων πρέπει να έχει πολύ συγκεκριμένους στόχους και να εκτελείται με προσοχή, ούτως ώστε να μην καταλήγει σε αδικαιολόγητες μεταβιβάσεις εισοδημάτων μεταξύ των ασφαλισμένων. Επιπλέον, η ευρύτερη συνειδητοποίηση των ενδεχόμενων ζημιών θα οδηγήσει στην υιοθέτηση των κατάλληλων δράσεων περιορισμού των ζημιών (mitigation) από τους ιδιώτες και την Πολιτεία.
Οι ασφαλιστικές εταιρείες που θα συμμετέχουν στην κοινοπραξία θα είναι υπεύθυνες για τους κινδύνους που έχουν αναλάβει, ενώ θα πρέπει να αναζητούν αντασφαλιστικές καλύψεις για τις υπερβάλλουσες ζημίες. Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει αντασφαλιστική κάλυψη ή είναι πολύ ακριβή, η κυβέρνηση πρέπει να αναλαμβάνει τον ρόλο του αντασφαλιστή.
Ο ΕΛΓΑ πρέπει να μετατραπεί σε έναν από τους πιο σύγχρονους οργανισμούς αγροτικών ασφαλίσεων στην Ευρώπη. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή αναδόμηση και ανασυγκρότηση του ΕΛΓΑ αποτελεί η αποπολιτικοποίηση του οργανισμού. Χωρίς να δεσμεύεται πλήρως από τις διατάξεις περί Solvency II, ο ΕΛΓΑ θα είναι υποχρεωμένος να λειτουργεί σαν (κρατικής ιδιοκτησίας) ασφαλιστική εταιρεία ούτως ώστε να έχει τη δυνατότητα σχηματισμού Equalization Reserve.