Κάθε Δεκαπενταύγουστο, η Ελλάδα ζει το δικό της «Πάσχα του καλοκαιριού». Είναι η ημέρα που η πίστη, η παράδοση και οι προσωπικές προσδοκίες συναντιούνται. Άλλοι την προσεγγίζουν θρησκευτικά, άλλοι πολιτισμικά, άλλοι απλώς ως αφορμή για διακοπές. Κάθε χρόνο, όμως, η ίδια σκέψη επιστρέφει: μήπως το ίδιο το γεγονός ότι τόσοι άνθρωποι συντονίζονται, έστω για μία ημέρα, στην ίδια συλλογική συγκίνηση, είναι από μόνο του ένα μικρό θαύμα;

(ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΟΝΗΣ//EUROKINISSI)

Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι έγραψε ότι «η πίστη δεν πηγάζει από το θαύμα, αλλά το θαύμα από την πίστη». Και πράγματι, οι συζητήσεις για το αν τα θαύματα υπάρχουν-γίνονται, χωρίζουν τις παρέες στα δύο. Άλλοι αναζητούν επιστημονικές εξηγήσεις, άλλοι φέρνουν παραδείγματα «ανεξήγητων» περιστατικών. Σύμφωνα με τα λεξικά, θαύμα είναι ένα αναπάντεχο γεγονός με θετική θεϊκή παρέμβαση ή, μεταφορικά, κάτι που προκαλεί χαρά και δέος. Η ουσία, όμως, είναι ότι ανεξαρτήτως της οπτικής, όλοι κάποια στιγμή στη ζωή τους μπορεί να ευχήθηκαν για ένα προσωπικό «θαύμα» που θα άλλαζε ριζικά την πορεία τους.

Φέτος, για πολλούς, η ημέρα αυτή δεν βρίσκει τους ίδιους σε νησιωτικά προσκυνήματα ή σε ορεινά μοναστήρια, αλλά στην πόλη. Μοιάζει με το σενάριο της ταινίας «15αύγουστος» του Κωνσταντίνου Γιάνναρη, όπου διαφορετικές ζωές ξετυλίγονται με κοινή την προσδοκία ενός θαύματος. Είτε στο νησί της Παναγίας της Τήνου, είτε στην ηπειρωτική Ελλάδα κάτω από έναν πλάτανο, είτε στο κέντρο μιας μεγαλούπολης, η ανάγκη για ελπίδα παραμένει ίδια. Και είναι συγκλονιστικό να βλέπεις ανθρώπους να διανύουν εκατοντάδες χιλιόμετρα για να φτάσουν σε έναν ιερό τόπο, συχνά περπατώντας γονατιστοί ή κουβαλώντας τάματα που συμβολίζουν την ελπίδα τους. Αυτές οι πράξεις δεν γίνονται από άνεση ή για επίδειξη. Είναι κινήσεις ανθρώπων που έχουν φτάσει στα όρια της απόγνωσης, που νιώθουν ότι η ανθρώπινη βοήθεια έχει εξαντληθεί και στρέφονται σε μια ανώτερη δύναμη. Για πολλούς, το να προσφέρουν κάτι υλικό στην Παναγία –ένα κόσμημα, ένα αναμνηστικό, μια εικόνα– είναι ένας τρόπος να ενισχύσουν την προσευχή τους. Στο δικό τους εσωτερικό σύστημα πίστης, η χειροπιαστή αυτή προσφορά αποτελεί μέρος της «συμφωνίας» με το θείο: δίνω κάτι πολύτιμο για μένα, ώστε να λάβω αυτό που ζητώ. Δεν μπορεί, βέβαια, να αγνοηθεί ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, κάποιοι ναοί και οργανωμένες θρησκευτικές δομές εκμεταλλεύονται οικονομικά τον οβολό των πιστών. Οι εικόνες με χρυσά τάματα και πολύτιμα μέταλλα στοιβαγμένα στα προσκυνητάρια, συχνά προκαλούν συζητήσεις για το αν το μήνυμα της ταπεινότητας και της πνευματικής προσφοράς παραμένει αλώβητο. Είναι, όμως, άλλο να κρίνουμε τις δομές και άλλο να υποτιμούμε τα κίνητρα των ανθρώπων που, από καρδιάς, δίνουν ό,τι μπορούν για την ελπίδα τους. Βλέπετε, η αξία αυτών των πράξεων δεν κρίνεται μόνο με θρησκευτικούς όρους. Ένας άνθρωπος μπορεί να είναι άθεος και να αναγνωρίζει ότι η δύναμη που αντλεί κάποιος από την πίστη του είναι πραγματική. Για τον πιστό, η επίσκεψη στον ναό και η κατάθεση του τάματος δεν είναι μόνο θρησκευτική πράξη, αλλά και ψυχολογικό στήριγμα. Είναι μια επανεκκίνηση της ελπίδας, ένας τρόπος να βάλει τάξη στον εσωτερικό του κόσμο, να γίνει καλά το παιδί, οι γονείς, ο ίδιος.

Η θρησκεία και η πίστη, λοιπόν, μπορεί να αποτελούν πεδία διαφωνίας, όμως η ανάγκη για ελπίδα είναι καθολική. Ο Αϊνστάιν είχε πει πως «υπάρχουν δύο τρόποι να ζήσεις τη ζωή σου: σαν τίποτα να μην είναι θαύμα ή σαν όλα να είναι ένα θαύμα». Η επιλογή του πρίσματος είναι προσωπική υπόθεση. Ανεξάρτητα, λοιπόν, από το αν κάποιος πιστεύει σε θεϊκές παρεμβάσεις ή όχι, οφείλουμε να σεβαστούμε όσους κάνουν αυτές τις μακρινές και επίπονες διαδρομές. Το να φτάσεις στο σημείο να παρακαλάς για ένα θαύμα, σημαίνει ότι έχεις αγγίξει τα έσχατα όρια της ψυχικής σου αντοχής. Και το γράφω και πάλι: σε εκείνη τη στιγμή, το αν ο ναός αξιοποιεί ή καταχράται την προσφορά σου είναι θέμα που αφορά την ηθική της εκκλησιαστικής διοίκησης – όχι την ειλικρίνεια του πιστού.

Ο σεβασμός, λοιπόν, σε αυτούς τους ανθρώπους είναι υποχρέωση, όχι επειδή συμφωνούμε πάντα με την πράξη τους, αλλά επειδή κατανοούμε τον πόνο, την ανάγκη και την ελπίδα που κρύβεται πίσω της. Και αυτό, ίσως, να είναι το μεγαλύτερο θαύμα όλων.