Το πρώτο δεδομένο μοιάζει να είναι αναμφισβήτητο. Αλλαξε ολοκληρωτικά ο εσωτερικός συσχετισμός δυνάμεων στο πεδίο των μίντια. Με την απόλυτη επικράτηση του Διαδικτύου έναντι των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης, κυρίως των εφημερίδων και της τηλεόρασης.
Αναρίθμητες έρευνες στην Ελλάδα και το εξωτερικό δείχνουν ότι στον πόλεμο του κορωνοϊού το Διαδίκτυο αποτέλεσε την κύρια πηγή ενημέρωσης για τους πολίτες. Οι εφημερίδες γλίστρησαν ακόμη περισσότερο στο περιθώριο και η τηλεόραση αποδείχτηκε εκτός εποχής και παλιομοδίτικη.
Αναζητώντας παραδείγματα στο παρελθόν, όπως ο πρώτος πόλεμος του Περσικού στην αρχή της δεκαετίας του ’90 σηματοδότησε την επικράτηση της τηλεόρασης πάνω στις εφημερίδες -με υπερόπλο την ενημέρωση σε πραγματικό χρόνο από το CNN-, κάτι αντίστοιχο συνέβη στις μέρες μας. Με διαφορετικούς βέβαια νικητές και ηττημένους.
Αν το αρχικό δεδομένο είναι αναμφισβήτητο, τα υπόλοιπα επιβάλλουν αρκετές αναγνώσεις. Με πρώτο και κυριότερο, το μέλλον της δημοσιογραφίας και της ενημέρωσης στη νέα εποχή της επικράτησης του Διαδικτύου.
Το Διαδίκτυο είναι ένα αρχιπέλαγος.
Αναρχο, πολυμορφικό και από τη φύση του εκτός ελέγχου. Ενα ανοιχτό πεδίο που δεν επιδέχεται ρύθμιση, κανόνες και συστηματοποίηση. Αλλωστε αυτό είναι το κυρίαρχο στοιχείο της παντοδυναμίας του. Και μαζί η ρίζα της αναπηρίας του.
Πώς ρυθμίζεται αυτό το τοπίο; Πώς προστατεύεται το φωτεινό από το σκοτεινό τμήμα του Διαδικτύου, που προμηθεύει σε μαζική παραγωγή όλα τα άνθη του κακού: συνωμοσιολογία, μίσος, τοξικότητα, ρατσισμό και αγριότητα; Με αναγκαίο συμπλήρωμα το κιτς, την αντιπνευματικότητα και την απόλυτη έλλειψη αισθητικής. Δύσκολα ερωτήματα, κυρίως για όσους επιθυμούν το Διαδίκτυο να αποτελέσει μια νέα ευκαιρία για τη δημοσιογραφία και την ενημέρωση και όχι τον επιθανάτιο ρόγχο της.
Από την άλλη πλευρά, τι γίνεται με τους ηττημένους της νέας εποχής, τις εφημερίδες και την τηλεόραση;
Αν δεν είναι νωρίς για ένα πρώτο συμπέρασμα, φαίνεται ότι η τηλεόραση και η ενημέρωση οδεύουν αργά ή γρήγορα σε συναινετικό διαζύγιο. Ολα τα πλεονεκτήματα της τηλεοπτικής ενημέρωσης, η αμεσότητα και η μετάδοση της είδησης σε πραγματικό χρόνο, εκμηδενίζονται από το Διαδίκτυο. Αφού αποτελούν τα δικά του συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αρα η τηλεόραση οδεύει σχεδόν αποκλειστικά προς την κατεύθυνση του entertainment.
Οι εφημερίδες διασώζονται στον βαθμό που χωρίς δισταγμούς και μεμψιμοιρίες καταφέρνουν έγκαιρα να «καβαλήσουν τον τίγρη» του Διαδικτύου. Με ενημερωτικές ιστοσελίδες, οι οποίες με βασικά όπλα τη δημοσιογραφική ποιότητα, κληρονομιά από την παλιά εποχή του «χαρτιού», καταφέρνουν να λειτουργήσουν ως «landmarks» στο μοντέρνο χάος του Διαδικτύου.
Και το «χαρτί»; Θα πεθάνει, όπως επιμένουν οι τελεολόγοι της Ιστορίας;
Η απάντηση μοιάζει να είναι εύκολη. Μια εκδοχή της εφημερίδας, αυτή δηλαδή που απλώς παρακολουθεί με χρονοκαθυστέρηση το Διαδίκτυο, έχει ήδη πεθάνει. Απλώς ακόμη δεν έχουν ενημερωθεί οι συγγενείς και οι φίλοι.
Μια άλλη εκδοχή της εφημερίδας, απόλυτα διαφορετική από την ενημέρωση του Διαδικτύου, είναι ένα ενδεχόμενο. Απλώς χρειάζεται στην κυριολεξία επανεφεύρεση. Είναι κι αυτό ένα στοίχημα για το μέλλον…