Οι ζημιές που προκαλούνται στις ευρωπαϊκές οικονομίες από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας δεν μπορούν να περιοριστούν ούτε σύντομα, ούτε εύκολα, ακόμη κι αν σταματήσει ο πόλεμος. Και όχι μόνο επειδή η Ευρώπη εξαρτάται από τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά επειδή διακόπτονται όλες οι συναλλαγές με μια μεγάλη χώρα.
Στην Ουκρανία και τη Ρωσία υπάρχουν εργοστάσια που προμηθεύουν τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες με ανταλλακτικά, τεχνολογικά προϊόντα, ηλεκτρολογικό υλικό, πλήθος προϊόντων που χρησιμοποιεί η ευρωπαϊκή βιομηχανία. Υπάρχουν επίσης εργοστάσια ευρωπαϊκών βιομηχανιών τα οποία διέκοψαν τη λειτουργία τους. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες θα αντιμετωπίσουν άμεσα πολύ μεγάλες ελλείψεις προϊόντων και θα αναγκαστούν να μειώσουν την παραγωγή τους. Οι ελλείψεις στην εφοδιαστική αλυσίδα φέρνουν ραγδαίες ανατιμήσεις στις τιμές των προϊόντων, που μαζί με τις τιμές της ενέργειας εκτινάσσουν τον πληθωρισμό. Ηδη ο ευρωπαϊκός πληθωρισμός εκτινάχθηκε στο 5,8% τον Φεβρουάριο και αναμένεται ότι θα φτάσει στο 7% φέτος.
Οσο ο πόλεμος συνεχίζεται και οι οικονομικές κυρώσεις διατηρούνται, το κόστος αρχίζει να γίνεται πολύ μεγάλο και για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και για την ευρωπαϊκή οικονομία συνολικά. Το βάρος ασφαλώς συσσωρεύεται στις πλάτες των Ευρωπαίων καταναλωτών, οι οποίοι βλέπουν το διαθέσιμο εισόδημά τους να εξαφανίζεται και το επίπεδο διαβίωσής τους να χαμηλώνει αισθητά. Πολύ σημαντικότερες είναι οι επιπτώσεις στα πιο αδύναμα οικονομικά στρώματα και κυρίως στις χώρες με τους χαμηλότερους μισθούς, όπως είναι η Ελλάδα. Και αυτό διότι ένας χαμηλός μισθός καλύπτει πολύ δυσκολότερα -ή, μάλλον, πλέον δεν μπορεί να καλύψει- τις αυξήσεις στο κόστος της ενέργειας και στις τιμές των βασικών καταναλωτικών προϊόντων, όπως είναι τα είδη διατροφής.
Για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού θα υπάρξουν άμεσα αποφάσεις από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία όμως θα πρέπει να βάλει τη φαντασία της να δουλέψει διότι η χρήση του όπλου των επιτοκίων είναι επικίνδυνη σε αυτή τη φάση. Κανονικά θα αύξανε τα επιτόκια για να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό, αυτό όμως σε μια περίοδο περιορισμού της παραγωγής και υφεσιακού κλίματος μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στις επιχειρήσεις και πολύ μεγάλα προβλήματα στις κοινωνίες. Δυστυχώς, δεν υπάρχει εύκολη λύση για τους κεντρικούς τραπεζίτες, οι οποίοι καλούνται να ισορροπήσουν σε τεντωμένο σχοινί. Αντίστοιχα, οι κυβερνήσεις οφείλουν να καλύψουν τις ζημιές που προκαλεί ο πληθωρισμός στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις, και αυτό τελικά σημαίνει σε κάθε περίπτωση κρατικές ενισχύσεις. Τις ενισχύσεις αυτές θα πρέπει να προσδιορίσει συγκεκριμένα και να επιτρέψει η Ευρωπαϊκή Ενωση και στη συνέχεια να τις εξειδικεύσουν οι κυβερνήσεις ανάλογα με τις ανάγκες των οικονομιών και των πολιτών τους.
Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η οποία βρίσκεται ήδη σε προεκλογική περίοδο, οι κινήσεις της κυβέρνησης για την ενίσχυση των εισοδημάτων θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα των εκλογών. Η κυβέρνηση έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα στηρίξει τους πάντες, πρέπει όμως οι στηρίξεις αυτές να είναι αποτελεσματικές αν θέλει να μην έχει μεγάλο πολιτικό κόστος. Μέχρι στιγμής οι ενισχύσεις που δίνονται, π.χ. για την κάλυψη της αύξησης της τιμής του ρεύματος, είναι πολύ χαμηλές σε σχέση με την επιβάρυνση του καταναλωτή. Σημειώνεται ότι υπάρχει επιπλέον του πραγματικού προβλήματος και ένας αυξημένος βαθμός κερδοσκοπίας, που επιβαρύνει ακόμη περισσότερο όλες τις τιμές και τροφοδοτεί τον πληθωρισμό σπρώχνοντας πολλά νοικοκυριά στα όρια της φτώχειας.
Οι διάφοροι θεσμοί της Δημοκρατίας, όπως είναι οι επιτροπές ανταγωνισμού, προστασίας των καταναλωτών, ελέγχου των τραπεζών κ.λπ., οι οποίοι σε πολύ μεγάλο βαθμό είναι σχετικά αδρανείς στην Ελλάδα, πρέπει να παίξουν έναν πολύ αυξημένο ρόλο. Δεν διαθέτουν, δυστυχώς, ούτε τη στελέχωση, ούτε την τεχνογνωσία, ούτε τη νοοτροπία που χρειάζεται για να κάνουν σωστά τη δουλειά τους, αλλά αυτή τη στιγμή γίνεται αναγκαία η αφύπνισή τους.
Οσον αφορά τον ρυθμό ανάπτυξης, εννοείται ότι θα υπάρχουν επιπτώσεις και δεν αποκλείεται ανάλογα με τις εξελίξεις η Ευρώπη συνολικά, και η Ελλάδα φυσικά μαζί, να περάσει ξανά σε ύφεση. Αυτό θα συμβεί, αν οι κυρώσεις διαρκέσουν για πολύ. Το ζήτημα είναι ότι, έτσι όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, είναι πολύ δύσκολο πια να αποκατασταθούν οι σχέσεις της Ε.Ε. με τη Ρωσία. Ειπώθηκαν πολύ βαριές κουβέντες -που λένε και στα καφενεία- και εκτός αυτού έφυγαν και έκλεισαν τις εγκαταστάσεις τους εκεί πολλές επιχειρήσεις και δεν μπορούν απλώς να ξανανοίξουν.
Επιχειρήσεις και αγορές
Το ενδιαφέρον σε αυτόν τον Α’ Παγκόσμιο Οικονομικό Πόλεμο είναι ότι οι επιχειρήσεις συντονίστηκαν άμεσα με τη γενική πολιτική των κυρώσεων και πήραν πάρα πολύ μεγάλο κόστος εφαρμόζοντάς τες. Εχασαν προμηθευτές, συνεργάτες και καταναλωτές, και αυτό τους προκαλεί τεράστιο οικονομικό βάρος, το οποίο προκειμένου να καλυφθεί χρειάζεται πολύ χρόνο και πολύ χρήμα.
Ακόμη λοιπόν κι αν τελειώσει ο πόλεμος, οι κυρώσεις θα είναι δύσκολο να αρθούν και οι οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία δεν θα αποκατασταθούν στο επίπεδο που ήταν στο ορατό μέλλον, ίσως ούτε σε διάστημα πολλών ετών. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτό το πολυπαραγωγικό οικονομικό και πολιτικό πρόβλημα θα χρειαστούν νέες πολιτικές σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης και αυτό, όπως όλοι ξέρουμε, παίρνει χρόνο στην ευρωπαϊκή γραφειοκρατία.
Συνεπώς, για καιρό ακόμη θα αντιμετωπίζουμε έντονα οικονομικά προβλήματα, παρά το γεγονός ότι οι αγορές έδειξαν να προεξοφλούν σύντομα λύσεις. Αντιδρούν για να βγάλουν τα σπασμένα, αλλά δεν λαμβάνουν υπόψη τους τον χρόνο που απαιτείται ακόμη και στο καλύτερο σενάριο για να επανέλθουν οι επιχειρήσεις στην προηγούμενη κατάσταση. Επίσης, δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις επιπτώσεις που θα είχε μια ενδεχόμενη πτώχευση της Ρωσίας στις αγορές ομολόγων και στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, ούτε τι γαϊτανάκι πτωχεύσεων θα μπορούσε να δημιουργήσει… Μην παρασυρόμαστε, λοιπόν, από τις ανοδικές τάσεις που εκδηλώνονται ξαφνικά, το σίριαλ έχει ακόμη πολλά επεισόδια, με μεγάλες διακυμάνσεις.