Η Ελλάδα αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για το πώς μπορεί μια ευρωπαϊκή δημοκρατία να αντέξει μετά από ένα εξουθενωτικό οικονομικό σοκ, αναφέρει το Bloomberg σε σημερινό του δημοσίευμα.
Μια συρρίκνωση της τάξης τουλάχιστον 10% μπορεί να ακούγεται ως κάτι πρωτοφανές σε μεταπολεμικούς καιρούς για τις περισσότερες βιομηχανικές χώρες, ωστόσο αυτό ακριβώς προβλέπει η UniCredit για την ευρωζώνη, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ, οι οποίες πλήττονται σφοδρ’α από την κρίση του κορωνοϊού.
Η πείρα που απέκτησε η Ελλάδα μπορεί να είναι διαφορετικής φύσης, αλλά έχει ανάλογο μέγεθος, με πολύ σκληρές επιπτώσεις που θα πρέπει να προβληματίσουν τις πολιτικές τάξεις.
Το ελληνικό χρέος της περασμένης δεκαετίας προκάλεσε βαρύ πλήγμα στην ανάπτυξη, που επιδεινώθηκε από τη λιτότητα η οποία έπληξε πρώτα τους πιο ευάλωτους, καθώς εκτοξεύθηκε η ανεργία.
Η οικονομική καταστροφή έδωσε δύναμη στον εξτρεμισμό και, σύμφωνα με τον πρώην πρωθυπουργό της Ελλάδας, Αντώνη Σαμαρά, η ιστορία της Ελλάδας είναι μια προειδοποιητική ιστορία για το τι μπορεί να προκύψει από τέτοιες κρίσεις.
«Είναι αδύνατο να αποφευχθούν οι κραδασμοί», αναφέρει ο πρώην πρωθυπουργός που ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Ελλάδας όταν η οικονομία συρρικνωνόταν με ρυθμό που ξεπερνούσε το 8%. «Όταν ο φόβος μετατρέπεται σε πανικό, δυσαρέσκεια μετατρέπεται σε οργή και το μείγμα αυτό είναι εκρηκτικό».
Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο το πόσο θα πληγεί από την κρίση του κορωνοϊού, ωστόσο φαίνεται ότι ο υπόλοιπος κόσμος μπορεί να πάρει τουλάχιστον μια γεύση του τι πέρασε η Ελλάδα. Ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας προειδοποιεί ότι 25 εκατ. θέσεις εργασίας μπορεί να χαθούν φέτος, ενώ η Goldman Sachs αναμένει ότι η ανεργία στις ΗΠΑ θα φθάσει στο 15%. Κάποιοι οικονομολόγοι έκαναν συγκρίσεις με τη Μεγάλη Ύφεση.
Η οικονομική ύφεση της Ελλάδας άφησε σχεδόν 30% του εργατικού δυναμικού χωρίς δουλειά με την ανεργία των νέων να ξεπερνά το 50%. Πάνω από τα μισά δάνεια που υπήρχαν στους ισολογισμούς των ελληνικών τραπεζών κοκκίνισαν. Η οικονομία συρρικνώθηκε κατά περίπου 25% μέσα σε μια δεκαετία, ενώ το ποσοστό των ανθρώπων με άμεσο κίνδυνο φτώχειας έφτασε σε επίπεδα που δεν βλέπουμε εν καιρώ ειρήνης.
Η λιτότητα που επιβλήθηκε στην Ελλάδα από τους πιστωτές της γίνεται αισθητή ακόμα και σήμερα. Ο μέσος Έλληνας έχασε περίπου το ένα πέμπτο του διαθέσιμου εισοδήματός τους και οι απλήρωτοι φόροι τριπλασιάστηκαν μέσα σε 9 χρόνια στα 104 δισ. ευρώ στα τέλη του 2018.
Στο μεταξύ, πέντε πρωθυπουργοί «ανέβηκαν» και «έπεσαν» εν μέσω της λαϊκής δυσαρέσκειας για την οικονομία. Μεταξύ αυτών και ο Αντώνης Σαμαράς αναφέρει το Bloomberg και συνεχίζει: «Πρωθυπουργός από το 2012 έως το 2015, έγινε μάρτυρας της ανόδου της ακροδεξιάς Χρυσής Αυγής η οποία κεφαλαιοποίησε τις κοινωνικές συνέπειες της κρίσης, με μια ρατσιστική και νεοναζιστική ρητορική και κατάφερε να γίνει η τρίτη πολιτική δύναμη στην Ελλάδα.
Ο Σαμαράς αντέστρεψε την κατάσταση της οικονομίας η οποία άρχισε να επεκτείνεται ξανά, ωστόσο ηττήθηκε από μια διαφορετική μορφή λαϊκισμού: την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ υπό τον Αλέξη Τσίπρα. Αυτό ήταν ένα άλλο εσχάτως ανερχόμενο πολιτικό κίνημα, η αριστερή πλατφόρμα του οποίου απαιτούσε μια πιο επιθετική αντιπαράθεση με τους πιστωτές της Ελλάδας».
Αυτό που μπορεί να βοηθήσει κάποιες χώρες να αποφύγουν την πολιτική αναταραχή που έζησε η Ελλάδα είναι ότι ο κορωνοϊός δεν είναι λάθος κανενός και, όπως λέει ο καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Μανώλης Γαλενιάνος , εδώ δύσκολα υπάρχει αποδιοπομπαίος τράγος.
Επίσης, η οικονομική κρίση δεν προκαλείται από διαρθρωτικές ανισορροπίες ή ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών, άρα η ανάπτυξη θα μπορούσε θεωρητικά να επανέλθει, αρκεί να μην πληγεί σοβαρά η παραγωγική ικανότητα της οικονομίας, αναφέρει ο Γαλενιάνος.
Ένα δύσκολο καλοκαίρι
Η επαπειλούμενη ύφεση «είναι πολύ διαφορετική από την κρίση της ευρωζώνης », αναφέρει ο Πάνος Τσακλόγλου, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών που ήταν στη διαπραγματευτική ομάδα της Ελλάδας με τους πιστωτές.
«Είναι εξωγενές (σσ. η κρίση του κορωνοϊού) αφού δεν οφείλεται σε πολιτικά λάθη. Είναι συμμετρικό αφού επιδρά σε όλες τις χώρες και μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις μεταξύ των χωρών ».
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, από τη Γερμανία ως το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν αποφασίσει στοχευμένα προγράμματα ενίσχυσης για να αντιμετωπίσουν την οικονομική επίπτωση στους εργαζόμενους κατά τη διάρκεια της επιδημίας, ένα «μαξιλάρι» στο οποίο δεν μπορούσε να καταφύγει η Ελλάδα.
Παρόλα αυτά, η Σωτηρία Θεοδωροπούλου, ερευνήτρια με έδρα τις Βρυξέλλες, προειδοποιεί ότι η σημερινή κρίση, εάν αντιμετωπιστεί ανεπαρκώς, θα μπορούσε να βάλει τους σπόρους μιας κακής πολιτικής, με τον κίνδυνο να υπάρξει ένα καλοκαίρι δυσαρέσκειας μεταξύ των φτωχότερων.
Μπορεί να χρειαστούν πολλά χρόνια να αποκαταστήσει το εισόδημα που χάθηκε κατά τη διάρκεια της ύφεσης.
Σε ό,τι αφορά το παράδειγμα της Ελλάδας, η κα Θεοδωροπούλου, αναφέρει ότι ένα αφήγημα που μπορεί να βοηθήσει τα λαϊκιστικά κόμματα είναι η αντίληψη ότι άλλες χώρες δεν δείχνουν αλληλεγγύη. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης της Ιταλίας, Ματέο Σαλβίνι, ανέφερε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι «μια φωλιά φιδιών και τσακαλιών» και ότι οι ψηφοφόροι θα πρέπει τελικά να σκεφτούν να την εγκαταλείψουν.
Προς το παρόν, ο κ. Σαμάρας λέει ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να μετριάσουν την πολιτική επίπτωση, μόνο αν θεωρήσουν ότι διαχειρίζονται αποτελεσματικά την κρίση. Οι ηγέτες πρέπει να ισορροπήσουν σε ένα λεπτό σχοινί ανάμεσα στο να είναι «αποφασισμένοι και συμπονετικοί» και στο να σκέφτονται έξω από το κουτί, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων έκτακτης ανάγκης, αναφέρει
«Αν οι ευρωπαϊκές οικονομίες αφεθούν να καταρρεύσουν, χωρίς να είναι καν δικό τους λάθος αυτή η κρίση, αυτό μοιραία θα οδηγήσει σε έξαρση του ευρωσκεπτικισμού», προειδοποιεί ο Σαμαράς. «Κι αυτό τελικά θα οδηγήσει στην πλήρη αποσάθρωση της ΕΕ».