Για δεκαετίες, η αντιπαράθεση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν πυροδοτεί μια εύφλεκτη γεωπολιτική ισορροπία στη Μέση Ανατολή. Μέχρι την τωρινή ανάφλεξη, η ένταση ήταν περιορισμένη, με τις δύο πλευρές να εξαπολύουν ως επί το πλείστον αθόρυβα χτυπήματα, το Ιράν μέσω πληρεξούσιων δυνάμεων, αποφεύγοντας με τον τρόπο αυτό, την ανοιχτή πολεμική σύγκρουση.
Από τον Οκτώβριο του 2023, οπότε και ξέσπασε η εμπόλεμη σύρραξη μεταξύ του Ισραήλ και της παλαιστινιακής οργάνωσης Χαμάς, με την υποστήριξη της Τεχεράνης, οι δύο χώρες άρχισαν να ανταλλάσσουν πυραύλους και πολεμικά drones εντός των εδαφών τους.
Ωστόσο, στις 13 Ιουνίου 2025, το Ισραήλ προχώρησε σε ευρείας κλίμακας αεροπορικές επιδρομές, κατά στρατιωτικών και πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, στοχεύοντας παράλληλα επιστήμονες και στρατιωτικούς αξιωματούχους. Τα ξημερώματα η κατάσταση μπήκε σε νέα φάση, καθώς πλέον οι ΗΠΑ μπήκαν και ενεργά στον πόλεμο με τον βομβαρδισμό πηρυνηικών εγκαταστάσεων του Ιράν.
Γιατί είναι εχθροί το Ισραήλ και το Ιράν;
Οι δύο χώρες υπήρξαν στενοί σύμμαχοι από τη δεκαετία του 1950, κατά την περίοδο του τελευταίου μονάρχη του Ιράν, Σάχη Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί. Όμως η Ισλαμική Επανάσταση του 1979 ανέτρεψε τις ισορροπίες. Οι νέοι ηγέτες της Τεχεράνης επιθυμούσαν την καταστροφή του Ισραήλ, καταδικάζοντας το εβραϊκό κράτος ως ιμπεριαλιστική δύναμη στη Μέση Ανατολή.
Έκτοτε, το Ιράν στηρίζει οργανώσεις που πολεμούν συστηματικά το Ισραήλ, όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και οι αντάρτες Χούθι, όλες χαρακτηρισμένες ως τρομοκρατικές οργανώσεις από τις ΗΠΑ.
Η ισραηλινή ηγεσία έχει επανειλημμένα έχει προειδοποιήσει ότι σε περίπτωση που το Ιράν πλησιάσει την απόκτηση πυρηνικών όπλων, θα αναλάβει μονομερώς στρατιωτική δράση, όπως έπραξε το 1981 κατά του ιρακινού αντιδραστήρα και το 2007 κατά ύποπτης πυρηνικής εγκατάστασης στη Συρία.
Έχουν επιτεθεί Ισραήλ και Ιράν στο παρελθόν;
Πριν την επίθεση της 13ης Ιουνίου 2025, οι δύο χώρες αντάλλαξαν για πρώτη φορά άμεσα πυρά τον Απρίλιο του 2024. Τότε, το Ιράν εξαπέλυσε μαζική επίθεση με πυραύλους και drones κατά του Ισραήλ, σε αντίποινα για αεροπορικό πλήγμα, κατά πάσα πιθανότητα ισραηλινό κατά των ιρανικών διπλωματικών εγκαταστάσεων στη Δαμασκό. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, το Ισραήλ δολοφόνησε τον ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, στην καρδιά της Τεχεράνης, ενώ νέα ανταλλαγή πυραυλικών και αεροπορικών πληγμάτων σημειώθηκε τον Οκτώβριο.
Ποιος υπερέχει στρατιωτικά;
Σύμφωνα με το Bloomberg, το Ισραήλ διαθέτει σαφές τεχνολογικό πλεονέκτημα, που ενισχύεται από τη μακρόχρονη στρατιωτική και οικονομική στήριξη των ΗΠΑ. Είναι το μόνο κράτος της περιοχής που διαθέτει τα μαχητικά αεροσκάφη F-35 της Lockheed Martin, ενώ θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι έχει πυρηνικό οπλοστάσιο, αν και δεν το έχει επισήμως παραδεχτεί.
Από την άλλη πλευρά, οι κυρώσεις και η πολιτική απομόνωση έχουν περιορίσει την πρόσβαση του Ιράν σε ξένη στρατιωτική τεχνολογία, ωθώντας το να αναπτύξει τα δικά του όπλα.
Το Ιράν, αρνείται ότι επιδιώκει την απόκτηση πυρηνικών όπλων. Παρ’ όλα αυτά, οι αποθήκες εμπλουτισμένου ουρανίου της χώρας αυξάνονται διαρκώς και θα μπορούσαν, αν υπάρξει πολιτική απόφαση, να φτάσουν σε επίπεδο 90% καθαρότητας, κατάλληλο για στρατιωτική χρήση. Η πρόκληση παραμένει η μετατροπή του καυσίμου σε όπλο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιχειρησιακά.
Τα μαχητικά αεροσκάφη του είναι ως επί το πλείστον παλαιότερα μοντέλα που κληρονόμησαν πριν από την επανάσταση του 1979. Το Ιράν ελπίζει να αναβαθμίσει τις στρατιωτικές του δυνατότητες μέσω της αυξημένης συνεργασίας με τη Ρωσία. Συμφώνησε να αγοράσει μαχητικά αεροσκάφη Sukhoi Su-35, αν και δεν είναι σαφές εάν τα αεροσκάφη έχουν παραδοθεί.
Η Ισραηλινή αεράμυνα αποτελεί όμως σοβαρό εμπόδιο. Τα συστήματα Arrow και David’s Sling, σε συνδυασμό με τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους, κατέρριψαν το 99% των άνω των 300 drones και πυραύλων του Ιράν τον Απρίλιο 2024, σύμφωνα με τις Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις. Αντίστοιχα, το Ιράν διαθέτει πυραυλικά συστήματα επιφανείας-αέρος όπως το ρωσικό S-300 και το εγχώριο σύστημα Arman, ωστόσο αυτά είναι λιγότερο δοκιμασμένα σε συνθήκες μάχης.
Και οι δύο χώρες διαθέτουν σημαντικές δυνατότητες στον κυβερνοπόλεμο. Ήδη από το 2010, το κακόβουλο λογισμικό Stuxnet έπληξε τις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού του Ιράν, σε επιχείρηση που αποδίδεται στις ΗΠΑ και στο Ισραήλ. Αντιθέτως, το Ιράν έχει εξαπολύσει επιθέσεις σε ισραηλινές κυβερνητικές και εμπορικές δομές.
Στις 13 Ιουνίου 2025, το Ισραήλ εξαπέλυσε μαζικές αεροπορικές επιδρομές κατά των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, όπως αυτές στο Natanz και στο Isfahan, προκαλώντας σημαντικές ζημιές χωρίς όμως ραδιενεργές διαρροές.
Εκτενείς αποδόσεις ευθύνης για δολοφονίες πέντε Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων στην Τεχεράνη (2010-2020) και το θανάσιμο πλήγμα εναντίον μιας σημαντικής μονάδας εμπλουτισμού το 2021, όλα εντάσσονται στη στρατηγική του Ισραήλ για αποσταθεροποίηση του πυρηνικού προγράμματος.
Το Ιράν απάντησε με εκτόξευση πυραύλων και drones, αλλά η ισραηλινή αεράμυνα – συμπεριλαμβανομένων των Arrow και David’s Sling – απέκρουσε το 99% των επιθέσεων. Ωστόσο, τα πλήγματα έχουν ήδη καθυστερήσει σημαντικά την πρόοδο του πυρηνικού προγράμματος.
Η επιτυχημένη διείσδυση των ισραηλινών F‑35, πιθανώς με χρήση Massive Ordnance Penetrator, μαρτυρά στενή συνεργασία με τις ΗΠΑ. Παράλληλα, οι αμερικανικές και βρετανικές δυνάμεις συμμετείχαν στην αντιμετώπιση των ιρανικών απειλών, ενισχύοντας όσους υποστηρίζουν τις επιχειρήσεις του Ισραήλ.
Ποιοι είναι οι σύμμαχοι των δύο χωρών;
Ιράν: Στηρίζεται κυρίως σε φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές στον Λίβανο (Χεζμπολάχ), στην Υεμένη (Χούθι) και στο Ιράκ. Ωστόσο, η Χεζμπολάχ έχει εξασθενήσει από τις συγκρούσεις με το Ισραήλ. Η Συρία, παλαιότερος κρατικός σύμμαχος, έχασε τον Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024.
Ισραήλ: Έχει στο πλευρό του τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο. Δυνάμεις των δύο χωρών κατέρριψαν αρκετούς από τους πυραύλους και τα drones που εκτόξευσε το Ιράν κατά του Ισραήλ το 2024. Ο αμερικανικός στρατός ανακοίνωσε επίσης ενίσχυση της παρουσίας του στη Μέση Ανατολή, προσθέτοντας πλοία, μαχητικά αεροσκάφη και συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας.
Η επιχείρηση αυτή αποτελεί την πρώτη σοβαρή κρίση εξωτερικής πολιτικής της δεύτερης θητείας του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος είχε κατ’ επανάληψη παροτρύνει τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου να μην προχωρήσει σε επίθεση. Το Ιράν διατηρεί θερμές σχέσεις με τη Ρωσία, αν και ο πόλεμος της Μόσχας στην Ουκρανία περιορίζει τη δυνατότητά της να παρέχει ουσιαστική υποστήριξη σε μια μελλοντική σύγκρουση. Η Ισλαμική Δημοκρατία έχει επίσης καλές σχέσεις με την Κίνα, η οποία εξακολουθεί να αγοράζει ιρανικό πετρέλαιο παρά τις αμερικανικές κυρώσεις.
H αντίδραση των αραβικών κρατών στον πόλεμο
Πολλές χώρες της περιοχής βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Τέσσερις χώρες του Κόλπου υπέγραψαν ειρηνευτικές συμφωνίες με το Ισραήλ το 2020 μέσω των λεγόμενων Συμφωνιών του Αβραάμ, εν μέρει λόγω της κοινής τους δυσπιστίας προς το Ιράν. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, έχουν προσπαθήσει να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με την Τεχεράνη, καθώς επικεντρώνονται στην οικονομική τους ανάπτυξη και μετά τη μερική απόσυρση των ΗΠΑ από τον ρόλο του εγγυητή ασφάλειας στην περιοχή. Σε αντίθεση με το παρελθόν, αυτήν τη φορά στηρίζουν ανοιχτά τη διπλωματία σχετικά με το πυρηνικό ζήτημα του Ιράν.
Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία αποκατέστησαν τις διπλωματικές τους σχέσεις το 2023, έπειτα από επταετή διακοπή. Η Σαουδική Αραβία έχει κατά καιρούς εξετάσει το ενδεχόμενο εξομάλυνσης των σχέσεών της με το Ισραήλ, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συμφωνίας που θα της εξασφάλιζε εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ. Σε κάθε περίπτωση, το Ριάντ θα επιδιώξει να αποφύγει την άμεση εμπλοκή σε έναν πόλεμο.
Διαβάστε ακόμη
Ανάλυση BBC: Πώς θα απαντήσει το Ιράν – τα τρία σενάρια
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα
Σχολίασε εδώ
Για να σχολιάσεις, χρησιμοποίησε ένα ψευδώνυμο.