Το διεθνές συνέδριο “Τα Οικονομικά της Μακροζωίας” (Economics of Longevity and Ageing Conference), που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, συγκέντρωσε υψηλόβαθμους εμπειρογνώμονες στα θέματα της δημογραφικής κρίσης και της γήρανσης του πληθυσμού.
Παρακολουθώντας τις τοποθετήσεις των περισσότερων ομιλητών, ένα συμπέρασμα φαίνεται ότι προκύπτει αβίαστα:
Οι περισσότεροι από εμάς, κυρίως αυτοί που δεν βρισκόμαστε κοντά σε ηλικία συνταξιοδότησης, θα χρειαστεί να δουλέψουμε περισσότερα χρόνια από όσα προβλέπουν σήμερα τα εθνικά συνταξιοδοτικά συστήματα στην Ευρώπη.
Οι περισσότεροι ομιλητές δεν αμφισβήτησαν αυτήν την προοπτική. Αυτό που επεσήμαναν είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο θα υλοποιηθεί, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο στα ασφαλιστικά συστήματα, όσο και -προφανώς- στους ίδιους τους εργαζόμενους.
Οι εμπειρογνώμονες τονίζουν ότι τα κράτη πρέπει να ξεκινήσουν να λαμβάνουν μέτρα, ώστε η παραμονή στην εργασία για περισσότερο χρόνο να γίνει προς όφελος και των εργαζομένων και των εθνικών οικονομιών.
Το τέλος της σύνταξης όπως την γνωρίζουμε;
Για τις πολιτικές που θα δώσουν την ευκαιρία στα κράτη να «δρέψουν το μέρισμα της μακροζωίας» έκανε λόγο ο Αλβάρο Περέιρα, επικεφαλής οικονομολόγος του ΟΟΣΑ, που παρουσίασε κάποιες πρώτες σκέψεις για τις πολιτικές αυτές:
«Η γήρανση του πληθυσμού θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά, εκτός αν αντισταθμιστεί από την παραμονή στην εργασία για μεγαλύτερο διάστημα. Πρέπει να πείσουμε τον κόσμο να παραμείνει περισσότερο στην αγορά εργασίας. Πρέπει να παρέχουμε κίνητρα στις χώρες ώστε να κρατήσουν περισσότερο χρόνο τους εργαζόμενους στη δουλειά.
Γιατί, για παράδειγμα, οι χώρες να μην εισάγουν οικονομικά κίνητρα για την πρόσληψη μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων; Ή για να εισάγουν καινοτομίες που θα βοηθήσουν τους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζόμενους;»
Σημείωσε επίσης ότι πρέπει να αναπτυχθούν περιβάλλοντα εργασίας «πιο φιλικά στους μεγάλους σε ηλικία εργαζόμενους», ενώ ήταν χαρακτηριστική η τοποθέτησή του για τις δυνατότητες reskilling/upskilling.
«Γιατί οι άνθρωποι -αντί να έχουν έναν κύκλο ζωής τριών σταδίων, με εκπαίδευση, εργασία και σύνταξη-, να μην μπορούν να μένουν περισσότερο στην αγορά εργασίας, όταν θα ζουν μεγαλύτερες ζωές; Να μπορούν να μπαίνουν και να βγαίνουν στην αγορά εργασίας;
Πώς μπορούμε να προετοιμάσουμε τις αγορές εργασίας μας για αυτό;
Πώς μπορούμε να προετοιμάσουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα;
Για παράδειγμα, όταν γίνεις 50 ή 60 ετών και βαρεθείς τη δουλειά σου, να μπορείς να πεις: “Εγώ θα αλλάξω τη ζωή μου!”.
Αν ζεις μέχρι τα 100, έχεις αρκετό χρόνο για να αλλάξεις τη ζωή σου. Έχεις αρκετό χρόνο για να επιστρέψεις στο σχολείο, να κάνεις επαγγελματική κατάρτιση.
Άρα, τι θα πρέπει να κάνουν τώρα τα κράτη ώστε να προετοιμαστούμε για τις σπουδαίες ευκαιρίες που φέρνει η μακροζωία και η ασημένια οικονομία;»
Ο ΟΟΣΑ αναμένεται να παρουσιάσει το επόμενο διάστημα προτάσεις πολιτικής που θα βοηθούν τα κράτη να ακολουθήσουν «Καλύτερες πολιτικές για πιο μεγάλες ζωές».
Το κοινωνικό συμβόλαιο που πρέπει να ξαναγραφεί
Την ανάγκη να υπάρξει ένα νέο «κοινωνικό συμβόλαιο» που δεν θα επιβάλλει στους ανθρώπους να εργάζονται περισσότερα χρόνια χωρίς τη συναίνεσή τους, αλλά που θα διασφαλίζει ότι ο εργασιακός βίος θα είναι πιο ευχάριστος και εύκολος ανέλυσε ο Άντριου Σκοτ, ανώτερος διευθυντής Οικονομικών στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Έλισον.
«Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να βάλουν τους ανθρώπους να κάνουν πράγματα που δεν θέλουν για να συντηρήσουν τους θεσμούς κοινωνικής ασφάλισης. Όμως πρέπει να γίνεται το αντίθετο.
Θα πρέπει να προσαρμόσουμε τους θεσμούς για να κάνουν αυτό που θέλουν οι άνθρωποι. Μέρος αυτού είναι να κάνουμε την εργασία πιο εύκολη, να έχουμε ευέλικτα ωράρια.
Αυτό που κάναμε στον 20ο αιώνα ήταν να κάνουμε πολλές διακοπές μετά τη συνταξιοδότηση. Το “κόλπο” στον 21ο αιώνα είναι να έχουμε περισσότερες διακοπές στη διάρκεια του εργασιακού βίου.
Ξεκινάμε να εργαζόμαστε σε μεγαλύτερη ηλικία, κάνουμε περισσότερη μερική απασχόληση, μπορούμε να κάνουμε και μερικά διαλείμματα. Αυτό μοιάζει περισσότερο με ένα κοινωνικό συμβόλαιο που προσπαθεί να είναι πιο δίκαιο και διαβεβαιώνει τους ανθρώπους ότι θα κάνει τη ζωή τους πιο ενδιαφέρουσα και εύκολη, αλλά θα πρέπει επίσης να εργάζονται περισσότερα χρόνια.»
Το πρόβλημα του κατακερματισμού των ταμείων συνταξιοδότησης
«Υπάρχει ανάγκη να αυξηθεί η διαθεσιμότητα και η παραγωγικότητα των μεγαλύτερων σε ηλικία ανθρώπων και να τους κρατήσουμε στην αγορά εργασίας για όσο το δυνατό περισσότερο» ξεκαθάρισε ο Μπερνάρντ Γκρας, αναπληρωτής διευθυντής του τμήματος ερευνών στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
«Αυτό, όμως, απαιτεί πολιτικές που ξεδιπλώνονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Δεν είναι μία παρέμβαση που μπορεί να γίνει όταν οι άνθρωποι φτάνουν σε μεγάλη ηλικία, είναι κάτι που πρέπει να προετοιμαστεί από τα πρώτα στάδια.
Αυτό αγγίζει τον πυλώνα υγείας του ανθρώπινου δυναμικού, με έμφαση στην προστασία της υγείας και παρεμβάσεις πολιτικής που σήμερα λαμβάνουν λιγότερη προσοχή από όση αξίζουν. Αυτό θα επέτρεπε στους εργαζόμενους να φτάσουν με καλή κατάσταση υγείας σε μεγαλύτερη ηλικία.
Έχει όμως να κάνει και με τις προοπτικές της επανακατάρτισης, του reskilling/ upskilling, μία διαδικασία που πρέπει να γίνεται σε όλη τη διάρκεια του βίου.
Πρέπει επίσης να σκεφτούμε το σύνολο των κινήτρων που ρυθμίζουν την εργασία και ίσως αποτρέπουν τους ανθρώπους από το να έχουν μεγαλύτερες σε διάρκεια καριέρες.
Πρέπει να δούμε σε τι έκταση τα συστήματα συνταξιοδότησης, κυρίως ο κατακερματισμός των ταμείων, μπορεί να αποτρέπουν τους εργαζόμενους από το να αλλάζουν επαγγελματικό τομέα, στη διάρκεια του εργασιακού τους βίου και τελικά να οδηγούν σε συνταξιοδότηση νωρίτερα από ότι θα ήθελε ο εργαζόμενος.
Καθώς οι άνθρωποι ζούνε περισσότερο, θα θέλουν να αλλάξουν επάγγελμα, να αλλάξουν τομέα»
Οι 70ρηδες του μέλλοντος είναι οι σημερινοί 50ρηδες
«Υπό την νέα επέκταση της διάρκειας ζωής που προβλέπουμε, θα έρθει και η επιμήκυνση του εργασιακού βίου», ανέφερε ο Ματίας Σίφ, οικονομολόγος του ΟΟΣΑ
που παρουσίασε διάγραμμα με το οποίο αναλύεται πώς η «Αυξημένη απασχόληση στις γηραιότερες ηλικίες μπορεί να αντισταθμίσει το κόστος της γήρανσης».
«Γιατί το ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας να εξαρτάται από τα πόσα χρόνια έχει ζήσει κάποιος μέχρι μία δεδομένη στιγμή (σημ. ο Σιφ αναφερόταν συγκεκριμένα στους 50αρηδες) και όχι από τα πόσα υγιή χρόνια έχει ακόμα μπροστά του;
Για παράδειγμα, το 2050, αν μία ηλικιακή ομάδα έχει μπροστά της 20 χρόνια υγιούς ζωής, τότε θα υποθέσουμε ότι το ποσοστό συμμετοχής της στην αγορά εργασίας θα είναι το ίδιο όσο είναι σήμερα της ηλικιακής ομάδας που έχει μπροστά της 20 υγιή χρόνια.
Με αυτόν τον υπολογισμό, θα δούμε ότι τα ποσοστά συμμετοχής των μεγαλύτερων ηλικιών θα αυξηθούν σημαντικά και το κόστος της γήρανσης θα είναι, συνεπώς, χαμηλότερο.»
Για την «ανάγκη να υπάρχει θετικό αφήγημα γύρω από την εργασία των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας» μίλησε και η Ντοροθέ Ρουζέ, επικεφαλής οικονομολόγος του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών της Γαλλίας, που τόνισε ότι πρέπει να υπάρχουν προγράμματα επανεκπαίδευσης για όσους χάνουν τη δουλειά τους σε μεγάλη ηλικία, ενώ συμφώνησε ότι τα συνταξιοδοτικά συστήματα πρέπει να γίνουν απλά και ευέλικτα.
Οι ομιλητές τόνισαν επίσης τον καθοριστικό ρόλο που θα παίξει η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη στην παραμονή μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων στους χώρους εργασίας.
Το συνέδριο ήταν πρωτοβουλία του Centre for Economic Policy Research – Research Policy Network on Ageing and Longevity, του Κέντρου Κρήτης του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για τη Δυναμική των Πληθυσμών , του Ellison Institute of Technology Oxford και του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών και πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη της Τράπεζας της Ελλάδος και της Περιφέρειας Αττικής.
Διαβάστε ακόμη
Πόσα χρήματα θα βγάζατε αν είχατε αγοράσει μία ουγγιά χρυσού πριν από 1 χρόνο; Οι αναλυτές απαντούν
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα