Κατάσχεση και στις θυρίδες για χρέη στο δημόσιο

Του Δημήτρη Μαρκόπουλου

Θέμα όχι μόνο ανοίγματος των τραπεζικών θυρίδων, οι οποίες μέχρι σήμερα θεωρούνταν από χιλιάδες φοβισμένους για την τύχη των χρημάτων τους Ελληνες πολίτες το πιο ασφαλές καταφύγιο, αλλά και κατασχέσεων του περιεχομένου τους θέτει πλέον η τρόικα και ήδη έχει δώσει τις σχετικές εντολές στη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων (ΓΓΠΣ).

Σύμφωνα με πληροφορίες του «ΘΕΜΑτος», οι δανειστές μας, σπάζοντας ένα τραπεζικό ταμπού ετών και λίγες ημέρες μετά τα πρώτα κατασχετήρια για οφειλέτες του κράτους που εστάλησαν προς τις τράπεζες, πέτυχαν από την πίσω πόρτα και με κάθε μυστικότητα να εγκριθεί το δικαίωμα παρέμβασης και ελέγχου στις τραπεζικές θυρίδες, με αποτέλεσμα από τον Ιανουάριο να θεωρείται δεδομένη η εκκίνηση ελέγχων και η επιβολή κατασχέσεων σε όσους οφείλουν χρήματα προς το Δημόσιο.

Η εξέλιξη αυτή δημιουργεί πανικό σε χιλιάδες Ελληνες που, θέλοντας να εξασφαλίσουν τα χρήματά τους χωρίς να τα βγάλουν εκτός συνόρων, επέλεξαν, χάνοντας τους τραπεζικούς τόκους, να κρύψουν τις οικονομίες τους σε θυρίδες.  Σύμφωνα με πληροφορίες, έντονη είναι και η αντίδραση των τραπεζών, καθώς θεωρούν ότι αυτή η ενέργεια θα αποτελέσει τη χαριστική βολή αφού αναγκάζει τους πελάτες τους είτε να διώξουν τα κεφάλαιά τους εκτός συνόρων με κάθε τρόπο, είτε να φυλάξουν τα χρήματά τους σε σεντούκια και κάθε άλλου είδους επικίνδυνες κρυψώνες.

Συγκεκριμένα, με έγγραφό της, στις 30 Ιουλίου 2013, προς τις τράπεζες, η ΓΓΠΣ, η οποία υπάγεται στο υπουργείο Οικονομικών, αναφερόμενη στην ηλεκτρονική διαδικασία αποστολής των κατασχετηρίων των ΔΟΥ για οφειλέτες, ρητά αναφέρει ότι «σε επόμενο στάδιο θα γίνονται κατασχέσεις εις χείρας των πιστωτικών ιδρυμάτων για λογαριασμό του Δημοσίου από τις τραπεζικές θυρίδες». Στο σχετικό έγγραφο που έχει διανεμηθεί με χαρακτηρισμό «απόρρητο» στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου και το οποίο σήμερα φέρνουμε στο φως, στην πρώτη κιόλας σελίδα του ρητά αναγράφεται ότι σε «επόμενο στάδιο» της διαδικασίας που ήδη ξεκίνησε προβλέπεται να υπάρχουν κατασχέσεις τραπεζικών θυρίδων. Η εν λόγω αναφορά γίνεται στο σημείο περιγραφής των τεχνικών προδιαγραφών-διαδικασιών με τις οποίες θα γίνονται οι κατασχέσεις για οφειλές προς το Δημόσιο από τους τραπεζικούς λογαριασμούς. Πρόκειται ειδικότερα για την παράγραφο ΙΑ’ στο σχετικό συνημμένο έγγραφο. Η διαδικασία θα πραγματοποιηθεί στο νέο TAXIS, ενώ αναφέρεται βήμα-βήμα ο τρόπος που θα γίνονται οι κατασχέσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η αναφορά, που ανοίγει ένα μείζον θέμα για χιλιάδες Ελληνες, δεν είναι η μοναδική. Επανάληψη της πρόθεσης ανοίγματος των τραπεζικών θυρίδων υπάρχει και στη σελίδα 8 του ίδιου απόρρητου εγγράφου, δείχνοντας χωρίς αμφιβολία ότι η κυβέρνηση σε συνεργασία με την τρόικα αποφάσισαν παρέμβαση στο συγκεκριμένο πεδίο.

Παράλληλο θέμα με το νέο δάνειο

Το θέμα του ανοίγματος των τραπεζικών θυρίδων δεν πρέπει να θεωρείται ανεξάρτητο της συζήτησης που βρίσκεται σε εξέλιξη το τελευταίο διάστημα αναφορικά με τις απαιτούμενες από τους δανειστές εγγυήσεις για το κούρεμα ή την επιμήκυνση του ελληνικού χρέους και την πρόσθετη δανειοδοτική υποστήριξη της Ελλάδας.

Εδώ και περίπου 6 μήνες οι Γερμανοί έχουν διαμηνύσει στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης ότι «δεν είναι δυνατό οι Ελληνες να έχουν κρυμμένα τα λεφτά τους και μετά να ζητάνε βοήθεια από το εξωτερικό». Η πρώτη απόπειρα χαρτογράφησης των κρυμμένων ελληνικών χρημάτων έγινε στις αρχές του περασμένου καλοκαιριού. Συγκεκριμένα, στις 16 Σεπτεμβρίου 2012, το «ΘΕΜΑ» αποκάλυπτε ότι ο κ. Χορστ Ράιχενμπαχ και οι συνεργάτες του απαίτησαν πλήρη στοιχεία για τις καταθέσεις εκατομμυρίων Ελλήνων και το σπάσιμο κάθε απορρήτου αναφορικά με τα δεδομένα των ελληνικών τραπεζών. Οπως γράφαμε τότε, το αίτημα, μεταξύ άλλων, περιλάμβανε και τη δημιουργία, πλήρως ελεγχόμενου από το Βερολίνο, μητρώου τραπεζικών λογαριασμών, το οποίο όμως προς το παρόν δεν έχει προχωρήσει με τους ρυθμούς που οι Γερμανοί ήθελαν. Ειδικότερα, προβλεπόταν η δημιουργία σχετικού μητρώου όπου θα αναγράφονται ο αριθμός λογαριασμού, η ημερομηνία ανοίγματος και κλεισίματος αυτού και οι ημερομηνίες γέννησης των κατόχων των λογαριασμών και των λοιπών συμβεβλημένων προσώπων. Επίσης, θα απαιτούνται τα ονόματα των νομικών προσώπων που είναι κάτοχοι του λογαριασμού, τα ονόματα και οι διευθύνσεις όσων καταθέτουν χρήματα σε αυτούς τους λογαριασμούς, ενώ το μητρώο θα ανατροφοδοτείται με στοιχεία καθημερινά. Εναν χρόνο μετά, οι Γερμανοί, αφού δεν πέτυχαν ακριβώς αυτό που ήθελαν, προχωρώντας παραπέρα, κατόρθωσαν η ΓΓΠΣ να αποκτήσει έλεγχο επί των τραπεζικών θυρίδων που έχουν απόρρητο χαρακτήρα, αφού εντός τους αποθηκεύονται όχι μόνο χρήματα, αλλά και προσωπικά αντικείμενα και τιμαλφή.

Θα κατάσχονται και αντικείμενα αξίας ή μόνο χρήματα;

Με την παρούσα ρύθμιση τα ερωτήματα που εγείρονται είναι πολλά. Καταρχάς, θα πρέπει να ξεκαθαριστεί σε ποιο πλαίσιο αποφασίστηκε μια τόσο θεμελιώδης για τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών παρέμβαση. Επίσης, οι όποιες κατασχέσεις θα αφορούν μόνο χρηματικά ποσά ή και άλλα αντικείμενα αξίας; Τέλος, μια τέτοιου είδους ενέργεια θα θεωρεί τις θυρίδες «συνέχεια» των τραπεζικών καταθέσεων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται φορολογικά; Δεν πρέπει επίσης να λησμονούμε πως αυτή η ενέργεια σε μια περίοδο που έντονα διαρρέεται ενδεχόμενο κούρεμα καταθέσεων της τάξης του 6%-7% στο σύνολο των καταθέσεων δημιουργεί εύλογες υποψίες ως προς τη σκοπιμότητά της. Κι αυτό διότι σε εύθετο χρόνο οι γερμανικές εφημερίδες είχαν αναφερθεί στο γεγονός ότι οι Ελληνες «καταχώνιασαν» τα χρήματά τους σε θυρίδες, ενώ συχνά πυκνά η «BILD» αναφερόταν στην ανάγκη να βρεθούν αυτά τα χρήματα και να φορολογηθούν. Βέβαια, μια τέτοια εξέλιξη για το εγχώριο τραπεζικό σύστημα θα είναι καταστροφική. Οπως τόνισε υψηλόβαθμο στέλεχος τράπεζας στο «ΘΕΜΑ», «μπορεί μέχρι σήμερα να είχαμε μεγάλες διαρροές από τους λογαριασμούς προς τις θυρίδες, όμως τουλάχιστον νιώθαμε πως αυτά τα χρήματα ήταν εντός των τραπεζών μας έστω και με αυτόν τον τρόπο. Μάλιστα αρκετοί πελάτες μόλις η κατάσταση σταθεροποιήθηκε πολιτικά μετακύλησαν μέρος των ποσών αυτών σε λογαριασμούς. Αν υπάρξει παρέμβαση κατά των θυρίδων, πολλοί πελάτες μας θα σπεύσουν σε περαιτέρω φυγάδευση κεφαλαίων». Ηδη πάντως εκπρόσωποι των τραπεζών φαίνεται να μην έχουν ενημερωθεί πλήρως γι’ αυτή την προοπτική, καθώς πέρασε απαρατήρητη από πολλούς κατά την πρόσφατη ενημέρωση των τεχνικών διαδικασιών που η ΓΓΠΣ τούς προώθησε.

Τι προβλέπει ο νόμος

Οι θυρίδες μπορούν να ανοίξουν μόνο με εισαγγελέα ή δικαστική απόφαση

Το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕ) είναι ο φορέας διαχείρισης του συστήματος εγγύησης των τραπεζικών καταθέσεων και επενδυτικών υπηρεσιών και διέπεται από τον ν. 3746/2009 (ΦΕΚ 27 Α’ 16/2/2009). Παράλληλα είναι ο αρμόδιος φορέας διασφάλισης των θυρίδων και των αντικειμένων και χρημάτων που βρίσκονται εκεί. Στις πρόσφατες 18 απαντήσεις που εξέδωσε αναφορικά με τις ανησυχίες καταθετών για την τύχη των χρημάτων τους, στο 14ο σημείο ξεκαθάριζε πως «τα χρήματα που φυλάσσονται σε τραπεζικές θυρίδες ΔΕΝ καλύπτονται από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων».

Η ακραία αβεβαιότητα των χωρών του μνημονίου και ο φόβος για ενδεχόμενο κούρεμα στις καταθέσεις μετά και τα γεγονότα της Κύπρου οδήγησαν έναν μεγάλο αριθμό καταθετών να ψάξει καταφύγιο για τα μετρητά του. Μάλιστα λίγο πριν από τις επαναληπτικές εκλογές του περασμένου Ιουνίου κι όταν εντάθηκαν οι φωνές για πιθανή επιστροφή στη δραχμή, σημειώθηκαν εκροές κεφαλαίου ύψους 85 δισ. ευρώ. Από αυτά ένα μεγάλο μέρος (υπολογίζεται περίπου το 1/3 των χρημάτων αυτών) τοποθετήθηκε σε θυρίδες καθώς, όπως προβλέπεται, η τράπεζα δεν μπορεί να κάνει καταγραφή των φυλασσόμενων αντικειμένων και έτσι θα ήταν ασφαλή, ενώ στα θετικά προσμετράται το γεγονός ότι δεν υπολογίζονται ως κατάθεση.

Ο νόμος ορίζει λοιπόν πως για να ανοίξει μία θυρίδα απαιτείται εισαγγελική παραγγελία ή δικαστική απόφαση. Η παρέμβαση λοιπόν της ΓΓΠΣ φαίνεται ως προς αυτό το θεσμικό σημείο να «μπάζει» και πηγές μας αναφέρουν πως ακριβώς εκεί θα πατήσουν οι τράπεζες για να ανατρέψουν αυτή την απόφαση για την οποία οι Γερμανοί πίεσαν. Από την άλλη πλευρά, έγκυρες πηγές μας αναφέρουν ότι επίκειται νομοθετική… διευθέτηση του θέματος μέχρι και τις αρχές Δεκεμβρίου. Στην πιο πρόσφατη περίπτωση τράπεζας με πρόβλημα, όπως για παράδειγμα της κυπριακής Λαϊκής Τράπεζας, οι θυρίδες μεταφέρθηκαν στο «καλό» κομμάτι και χρησιμοποιούνται κανονικά χωρίς να υπάγονται στο καθεστώς των καταθέσεων μέχρι 100.000 ευρώ που κουρεύτηκαν.

Στην περίπτωση επίσης που προκύψουν ειδικά περιοριστικά μέτρα, είτε πτώχευση της χώρας είτε του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος, οι Αρχές ενδέχεται να θεωρήσουν τις θυρίδες περιουσιακό στοιχείο των πελατών και να διατάξουν το άνοιγμά τους με παρουσία εισαγγελέα. Αλλο ένα αρνητικό σημείο ως προς τις θυρίδες είναι ότι σε περίπτωση παραβίασής τους και κλοπής, η τράπεζα δεν φέρει καμία ευθύνη καθώς δεν γνωρίζει το περιεχόμενό της, με αποτέλεσμα οι θυρίδες να μην ασφαλίζονται. Οι θυρίδες μισθώνονται σε ετήσια βάση και ο δικαιούχος τοποθετεί μέσα ό,τι θέλει. Συνήθως χρησιμοποιούνται προκειμένου να φυλαχθούν πολύτιμα αντικείμενα και μετοχικοί τίτλοι, ενώ τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης πολλοί τοποθετούν μετρητά. Σε κάποιες περιπτώσεις που έχουν ανοίξει θυρίδες με εισαγγελική παρέμβαση έχουν εντοπιστεί ράβδοι χρυσού, όπλα αλλά και ναρκωτικά.