Όπως και οι ΗΠΑ, η Ευρώπη αισθάνεται επίσης την πίεση να διατηρήσει καλές σχέσεις με την Κίνα, προκειμένου να εξασφαλίσει τον εφοδιασμό με σπάνιες γαίες, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για τις στρατηγικές βιομηχανίες της, όπως η παραγωγή αυτοκινήτων, η πράσινη ενέργεια και η άμυνα.
Η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Κίνα για τον εφοδιασμό με 17 σπάνιες γαίες, ενώ παράλληλα αναζητά εναλλακτικές πηγές κρίσιμων ορυκτών — μεταξύ άλλων και στην ίδια τη Γηραιά Ήπειρο.
Ωστόσο, αυτή είναι μια μακρά διαδικασία και, προς το παρόν, η Ευρώπη είναι εξίσου ευάλωτη με άλλους μεγάλους καταναλωτές σπάνιων γαιών και ιδίως τις ΗΠΑ, όσον αφορά την ικανότητα του Πεκίνου να διακόψει την προμήθεια στη Δύση.
Αξιωματούχοι από τη Γερμανία και την Ολλανδία βρίσκονται αυτή την εβδομάδα στο Πεκίνο για συνομιλίες με τους Κινέζους ομολόγους τους σχετικά με τους ελέγχους της Κίνας στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και ημιαγωγών, οι οποίοι έχουν καταστήσει τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες ευάλωτες σε διαταραχές της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας.
Η Κίνα κυριαρχεί στην αγορά των σπάνιων γαιών, από την εξόρυξη έως τη διύλιση, με στοιχεία τoυ ΙΕΑ να υποδεικνύουν ότι το 2024 η Κίνα ήταν υπεύθυνη για το 59% της παγκόσμιας εξόρυξης σπάνιων γαιών, το 91% της διύλισης και το 94% της κατασκευής μαγνητών που χρησιμοποιούνται συνήθως σε ηλεκτρικά οχήματα, ανεμογεννήτριες, βιομηχανικούς κινητήρες, κέντρα δεδομένων και αμυντικά συστήματα.
Ως ο μεγαλύτερος προμηθευτής στον κόσμο ενός συστατικού που είναι κρίσιμο για τόσες πολλές βιομηχανίες, η κυριαρχία της Κίνας έχει καταστήσει «τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού σε στρατηγικούς τομείς – όπως η ενέργεια, η αυτοκινητοβιομηχανία, η άμυνα και τα κέντρα δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης – ευάλωτες σε πιθανές διαταραχές», σημείωσε ο IEA.
Αυτή η πιθανότητα διαταραχής ήρθε στο προσκήνιο φέτος, όταν, τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο, το Πεκίνο ανακοίνωσε απαιτήσεις αδειοδότησης και, αργότερα, ελέγχους εξαγωγών για τις προμήθειες και τις τεχνολογίες σπάνιων γαιών.
Οι έλεγχοι αυτοί αναστάλησαν για ένα έτος ως αποτέλεσμα της εμπορικής εκεχειρίας που επιτεύχθηκε τον Οκτώβριο μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ, αλλά οι μεγάλοι εισαγωγείς σπάνιων γαιών, όπως οι ΗΠΑ και η ΕΕ, που εισάγουν περίπου το 70% των προμηθειών σπάνιων γαιών – και σχεδόν όλους τους μαγνήτες σπάνιων γαιών – από την Κίνα, γνωρίζουν πολύ καλά την ευπάθειά τους σε γεωπολιτικές διαταραχές.
Τον περασμένο μήνα, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε ότι η Ένωση θα ξεκινήσει το σχέδιο «RESourceEU», με στόχο τη μείωση της εξάρτησης από κρίσιμες πρώτες ύλες από την Κίνα «βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα». Ανέφερε ότι η Ένωση θα μπορούσε να το επιτύχει με την ανακύκλωση υφιστάμενων πρώτων υλών, όπως αυτές που χρησιμοποιούνται στις μπαταρίες και με την από κοινού αγορά και αποθήκευση.
Η φον ντερ Λάιεν είπε επίσης ότι η ΕΕ θα ενισχύσει τις επενδύσεις σε στρατηγικά έργα «για την παραγωγή και επεξεργασία κρίσιμων πρώτων υλών στην Ευρώπη» και θα επιταχύνει τις εργασίες για τη σύναψη εταιρικών σχέσεων στον τομέα των κρίσιμων πρώτων υλών με χώρες όπως η Ουκρανία, η Αυστραλία, ο Καναδάς, το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν, η Χιλή και η Γροιλανδία.
«Ο κόσμος που αντιμετωπίζουμε σήμερα ανταμείβει την ταχύτητα, όχι τη διστακτικότητα, γιατί ο σημερινός κόσμος είναι ανελέητος. Η παγκόσμια οικονομία είναι εντελώς διαφορετική από ό,τι ήταν ακόμη και πριν από λίγα χρόνια. Η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο. Μάθαμε αυτό το μάθημα με οδυνηρό τρόπο στον τομέα της ενέργειας και δε θα το επαναλάβουμε με τις κρίσιμες πρώτες ύλες», δήλωσε, αναφερόμενη στην εξάρτηση της Ένωσης, πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Ο Βάλντις Ντομπρόβσκις δήλωσε στο CNBC ότι η Ένωση εργάζεται για τη διαφοροποίηση των προμηθειών της σε σπάνιες γαίες, αλλά ότι αυτό θα χρειαστεί χρόνο.
«Θα έλεγα ότι υπάρχουν κάποια θετικά νέα, καθώς η Κίνα έχει αναστείλει για 12 μήνες τους πρόσθετους ελέγχους στις εξαγωγές, οι οποίοι είχαν ανακοινωθεί τον Οκτώβριο, κάτι που μας δίνει λίγο χρόνο. Ωστόσο, θα έλεγα επίσης ότι αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη της ΕΕ να διαφοροποιήσει τις προμήθειές της σε σπάνιες γαίες και κρίσιμα ορυκτά, καθώς για πολλές από αυτές τις σπάνιες γαίες εξαρτόμαστε κατά περισσότερο από 90% από τις προμήθειες της Κίνας», δήλωσε ο ίδιος.
Η ίδια η Ευρώπη διαθέτει αποθέματα σπάνιων γαιών με κοιτάσματα που βρίσκονται στην Τουρκία, τη Σουηδία και τη Νορβηγία, αλλά το πρόβλημα είναι ότι δε διαθέτει τις εγκαταστάσεις για την εξόρυξη αυτών των υλικών, πόσο μάλλον για τον εξευγενισμό και την επεξεργασία τους — σε αντίθεση με την Κίνα, η οποία διαθέτει δεκαετίες εμπειρίας, επενδύσεων και υποδομών που έχουν τροφοδοτήσει την παγκόσμια κυριαρχία της στον τομέα της επεξεργασίας.
Η Ευρώπη είναι επίσης πιο επιβαρυμένη με μακροχρόνιες διαδικασίες έγκρισης και περιβαλλοντικά πρότυπα όσον αφορά την εξόρυξη, πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε περιφερειακά σχέδια για την ανάπτυξη αυτών των κοιτασμάτων σπάνιων γαιών θα μπορούσαν να διαρκέσουν χρόνια.
Ωστόσο, η ανάγκη για γρήγορη διαφοροποίηση από την Κίνα θα μπορούσε να οδηγήσει τους αξιωματούχους να περιορίσουν αυτά τα εμπόδια, με το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής μαγνητών σπάνιων γαιών στην Ευρώπη να ανοίγει στην Εσθονία τον Σεπτέμβριο. Με τη χρηματοδότηση τόσο του Καναδά όσο και της ΕΕ, οι πρώτες ύλες του εργοστασίου προέρχονται από την Αυστραλία και τη Μαλαισία.
«Πιθανώς υπάρχουν πολλά περισσότερα κοιτάσματα στην Ευρώπη, αλλά υπάρχουν εμπόδια για την αξιοποίησή τους», δήλωσε ο Γουίλις Τόμας, κύριος σύμβουλος της CRU Group, στο CNBC.
«Αλλά αν εισέλθουμε σε έναν κόσμο όπου οι κίνδυνοι από τις εμπορικές εντάσεις γίνονται πραγματικότητα, νομίζω ότι αυτό θα συνεχίσει να ωθεί όλους να αναπτύξουν την αλυσίδα εφοδιασμού και να την κάνουν λίγο πιο ανθεκτική, αλλά αυτό απαιτεί χρόνο και η εμπειρία είναι περιορισμένη».
Αυτό που ανησυχεί επίσης την Ευρώπη είναι ότι η αδυναμία ελέγχου των πηγών και του εφοδιασμού με πρώτες ύλες θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι τεχνολογικές και περιβαλλοντικές της φιλοδοξίες θα υποστούν πλήγμα.
«Ο αγώνας της Ευρώπης για την επίτευξη του στόχου του net zero και της ψηφιακής ηγεσίας εξαρτάται από υλικά που δεν ελέγχει», δήλωσαν ο Χαμέντ Γκιάιε, καθηγητής στο ESCP Europe και ο Φίλιπο Γκορέλι, αναλυτής της Nexans, σε έρευνα για το WEF.
«Εδώ και δεκαετίες, η Ευρώπη αντιμετώπιζε τις πρώτες ύλες ως θέμα εμπορευμάτων και όχι ως στρατηγικό ζήτημα. Αυτή η αδιαφορία γίνεται πλέον δαπανηρή», προσέθεσαν.
«Αυτό που διακυβεύεται είναι οι κλιματικοί στόχοι και η οικονομική ανθεκτικότητα. Η έλλειψη σπάνιων γαιών, γαλλίου ή γερμανίου θα μπορούσε να επιβραδύνει την κατασκευή ημιαγωγών, την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και ακόμη και την εγκατάσταση αιολικών πάρκων. Εν ολίγοις, η Ευρώπη δεν μπορεί να χτίσει ένα πράσινο ή ψηφιακό μέλλον με βάση εφοδιαστικές αλυσίδες που δεν ελέγχει», κατέληξαν.
Διαβάστε ακόμη
RND: Μπορεί η Γερμανία να μάθει από την Ελλάδα στο μέτωπο της οικονομίας;
Σε ελεύθερη πτώση το Bitcoin – Ο χειρότερος μήνας από το κραχ του 2022 (γραφήματα)
Νησιά Σβάλμπαρντ: Το απόλυτο ταξίδι περιπέτειας στον απώτατο Βορρά
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα