Έντονο μήνυμα για την ανάγκη άμεσων παρεμβάσεων, ώστε να αντιμετωπιστούν οι δημογραφικές πιέσεις που ήδη επηρεάζουν την οικονομία και ειδικά την παραγωγικότητα — το μεγαλύτερο ίσως ζήτημα για τη χώρα — εξέπεμψε ο ΟΟΣΑ, αλλά και ανεξάρτητοι αναλυτές, με βάση τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο 2ο Ετήσιο Συνέδριο του Κέντρου Κρήτης του Οργανισμού για τη Δυναμική των Πληθυσμών.
Στο πλαίσιο των συζητήσεων, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη γήρανση του εργατικού δυναμικού, τις επιπτώσεις της παραγωγικότητας και τον ρόλο της τεχνολογίας στην προσαρμογή των οικονομιών στη νέα πραγματικότητα. Η Βίβιαν Κουτσογεωργοπούλου, Senior Economist στον ΟΟΣΑ, παρουσίασε μελέτη που αναλύει τη σχέση ανάμεσα στην αύξηση της ηλικίας των εργαζομένων και την επιβράδυνση της παραγωγικότητας. Όπως ανέφερε, οι εργαζόμενοι στις χώρες του ΟΟΣΑ γερνούν λόγω των δημογραφικών εξελίξεων, της καλύτερης υγείας και των μεταρρυθμίσεων που καθυστερούν τη συνταξιοδότηση — την ίδια στιγμή που η παραγωγικότητα καταγράφει κόπωση. Οι επιδράσεις, ωστόσο, δεν είναι ενιαίες: η γήρανση επιβαρύνει την παραγωγικότητα σε τεχνολογικά εντατικούς κλάδους, ενώ φαίνεται να ευνοεί τομείς με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και αυξημένη ζήτηση για εργασία. Επιπλέον, η ασυμφωνία δεξιοτήτων ενισχύει τις αρνητικές επιπτώσεις, περιορίζοντας την προσαρμοστικότητα των μεγαλύτερων εργαζομένων.
Η ίδια υπογράμμισε ότι η υγιής γήρανση πρέπει να ιδωθεί όχι ως βάρος, αλλά ως ευκαιρία. Η μακροβιότητα — είπε — μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής, εφόσον υπάρξει έγκαιρη πρόληψη, ενεργή συμμετοχή των μεγαλύτερων εργαζομένων στην οικονομία και δίκαιη πρόσβαση των κοινωνικών ομάδων στα οφέλη της υγείας.
Η Ελλάδα στις ευάλωτες χώρες
Σε δική της παρουσίαση, η Shruti Singh, επίσης Ανώτερη Οικονομολόγος του ΟΟΣΑ, προειδοποίησε για μείωση του ενεργού πληθυσμού κατά 8% έως το 2060, επισημαίνοντας ότι χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ιαπωνία είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες. Χωρίς στοχευμένες πολιτικές — σημείωσε — η γήρανση θα επιβαρύνει ρυθμούς ανάπτυξης, δημόσια έσοδα και συνταξιοδοτικά συστήματα. Η ενίσχυση της συμμετοχής γυναικών, μεγαλύτερων εργαζομένων και μεταναστών, μαζί με προγράμματα δια βίου μάθησης, θεωρούνται κρίσιμες παρεμβάσεις.
Στο ίδιο πάνελ, με συντονίστρια τη Μαρία Γαβουνέλη, ο Γενικός Γραμματέας Δημογραφικής και Στεγαστικής Πολιτικής, Κωνσταντίνος Γλουμής-Ατσαλάκης, περιέγραψε τη συνολική κυβερνητική στρατηγική με άξονες τη στήριξη των γεννήσεων, την εργασία, τη μακροζωία, την περιφερειακή ανάπτυξη και την ενίσχυση των δεδομένων και της έρευνας.
Νέες δημογραφικές πραγματικότητες
Η Asa Johansson, Διευθύντρια Πολιτικής και Έρευνας του ΟΟΣΑ, υποστήριξε ότι η ηλικία συνταξιοδότησης πρέπει να συνδεθεί με το προσδόκιμο ζωής και ότι η ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων είναι κρίσιμη για την προσαρμογή στις νέες μορφές εργασίας. Ο καθηγητής Andrew Scott εξήγησε ότι στις ΗΠΑ δημιουργούνται συνεχώς θέσεις εργασίας φιλικές προς μεγαλύτερους εργαζομένους, σημειώνοντας όμως πως το πραγματικό πρόβλημα είναι η πτώση των γεννήσεων — και ότι οι κοινωνίες προσαρμόζονται ταχύτερα από τις κυβερνήσεις.
Η καθηγήτρια Αλεξάνδρα Τραγάκη τόνισε ότι η δημογραφική αλλαγή δεν είναι κρίση αλλά αναδιαμόρφωση των κοινωνικών σχέσεων, παρουσιάζοντας τα κίνητρα της εθνικής στρατηγικής για γυναίκες και μεγαλύτερους εργαζόμενους — καθώς και πολιτικές που ενισχύουν τη διά βίου μάθηση.
Ο ρόλος της μετανάστευσης
Η Υφυπουργός Μετανάστευσης Σέβη Βολουδάκη χαρακτήρισε το δημογραφικό «υπαρξιακό πρόβλημα» για τη χώρα, υπογραμμίζοντας ότι οι επιπτώσεις του αγγίζουν την οικονομία και την υπόσταση του έθνους. Τόνισε την ανάγκη ολοκληρωμένων πολιτικών για την οικογένεια, αναφέρθηκε στις πιέσεις που αντιμετωπίζουν οι νησιωτικές και ορεινές περιοχές, και παρουσίασε μέτρα όπως ευέλικτες μορφές εργασίας, στεγαστικά προγράμματα, το brain gain και την ενίσχυση της πατρότητας. Παράλληλα, ανέλυσε τις προβλέψεις του νέου νομοσχεδίου για τη νόμιμη μετανάστευση και τη σημασία των διμερών συμφωνιών, όπως με την Αίγυπτο.
Οι δημογραφικές δυνάμεις και το ΑΕΠ
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΟΣΑ, Mathias Cormann, προειδοποίησε ότι οι δημογραφικές μεταβολές επηρεάζουν σχεδόν κάθε πεδίο της οικονομίας: ζήτηση, αποταμίευση, επενδύσεις, υγεία, εκπαίδευση, στέγαση, αγορά εργασίας. Όπως είπε, το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών ανά 100 άτομα σε ηλικία εργασίας αυξήθηκε από 22 (το 2000) σε 33 σήμερα, και θα φθάσει τα 52 το 2050. Λόγω της γήρανσης, η αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ προβλέπεται να επιβραδυνθεί στο 0,6% ως το 2060 — 14% χαμηλότερα από το επίπεδο που θα υπήρχε χωρίς τη δημογραφική τάση.
Παράλληλα, τα φορολογικά έσοδα αναμένεται να μειωθούν ενώ οι δαπάνες για συντάξεις, υγεία και φροντίδα θα αυξηθούν. Ο ίδιος παρουσίασε τρεις άξονες πολιτικής: α) αύξηση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης και άρση των αντικινήτρων εργασίας, β) επενδύσεις στην υγεία και την κατάρτιση των μεγαλύτερων εργαζομένων, γ) αξιοποίηση των «ανεκμετάλλευτων δεξαμενών ταλέντου» — γυναικών, νέων, μεταναστών. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στην τεχνητή νοημοσύνη, η οποία μπορεί να μειώσει τη σωματική επιβάρυνση της εργασίας και να αυξήσει την παραγωγικότητα, εφόσον συνοδευτεί από σωστή εκπαίδευση.
Μια διαφορετική οπτική
Ο καθηγητής Iñigo Calvo Sotomayor υποστήριξε ότι οι επιπτώσεις της γήρανσης δεν είναι γραμμικές, υπογραμμίζοντας πως η εμπειρία των μεγαλύτερων εργαζομένων είναι πλεονέκτημα σε πολλούς τομείς. Ο καθηγητής Ευάγγελος Διοικητόπουλος ανέλυσε τον διττό ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης: μπορεί να υποκαθιστά θέσεις βραχυπρόθεσμα, αλλά μεσοπρόθεσμα ενισχύει τις δυνατότητες των εργαζομένων. Τεκμηρίωσε επίσης ότι η αυτοματοποίηση αυξάνει την ανεργία σε επαγγέλματα ευάλωτα στην τεχνολογική υποκατάσταση και μειώνει την καινοτομία σε πιο «γηρασμένες» περιοχές.
Ο Γενικός Γραμματέας Εργασιακών Σχέσεων, Νίκος Μηλαπίδης, μίλησε για τις τέσσερις μεγα-τάσεις που επηρεάζουν τις αγορές εργασίας: γήρανση, τεχνολογία/AI, δεξιότητες, κλιματική αλλαγή. Για την Ελλάδα, η πρόκληση είναι διπλή: γήρανση πληθυσμού και συρρίκνωση εργατικού δυναμικού σε συνδυασμό με χαμηλή παραγωγικότητα. Παρουσίασε τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες και ιδιαίτερα το πρόγραμμα Rebrain Greece.
Η Joanna Tyrowicz ανέδειξε τα διδάγματα της μετα-1989 περιόδου στην Ανατολική Ευρώπη και των κυμάτων αυτοματοποίησης, επισημαίνοντας ότι η αντικατάσταση ολόκληρων γενεών εργαζομένων μέσω πρόωρων συνταξιοδοτήσεων δεν αποτελεί πλέον ρεαλιστική λύση. Σχολίασε επίσης ότι η διά βίου μάθηση συχνά αποτυγχάνει όχι λόγω ανεπαρκούς προσπάθειας, αλλά επειδή «στοχεύουμε σε λάθος εργαλεία».
Διαβάστε ακόμη
H κατρακύλα συνεχίζεται – Κάτω από τα $90.000 το bitcoin
Πώς χρησιμοποιούμε σωστά τα chopsticks
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα
Σχολίασε εδώ
Για να σχολιάσεις, χρησιμοποίησε ένα ψευδώνυμο.