Η 10η Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, δεν είναι απλώς μια ημερομηνία. Είναι μια υπενθύμιση πως η υγεία δεν τελειώνει στο σώμα, αλλά απλώνεται βαθιά μέσα μας. Αφορά τον νου, την ψυχή, την αντοχή μας να σταθούμε όρθιοι μέσα στις απαιτήσεις της καθημερινότητας που τρέχει γρηγορότερα από εμάς.
Η ψυχική υγεία είναι όπως το οξυγόνο, που μπορεί να μην το βλέπουμε αλλά υπάρχει και είναι απαραίτητο για τη ζωή. Καθορίζει τα πάντα, τη διάθεση, τις σχέσεις, τη δουλειά, τον τρόπο που λειτουργούμε, που αποδίδουμε, που υπάρχουμε.
Αν υπάρχει ένας χώρος όπου σήμερα δοκιμάζεται περισσότερο από ποτέ, αυτός είναι ο χώρος της εργασίας. Μετά την πανδημία, η εργασία άλλαξε πρόσωπο. Οι ρυθμοί έγιναν πιο γρήγοροι, οι απαιτήσεις μεγάλωσαν, οι ανάσες μίκρυναν και οι περισσότεροι από εμάς ξεχάσαμε να ζούμε και να φροντίζουμε τον εαυτό μας.
Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 46% των Ευρωπαίων ένιωσε άγχος, κατάθλιψη, επαγγελματική εξουθένωση ή παρουσίασε ψυχοσωματικά συμπτώματα τον τελευταίο χρόνο. Στην Ελλάδα, το ποσοστό αγγίζει το 56%, κατατάσσοντάς μας στην κορυφή της Ευρώπης σε ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και burnout.
Πίσω από αυτά τα ποσοστά δεν υπάρχουν αριθμοί, υπάρχουν πρόσωπα. Άνθρωποι που δεν κοιμούνται καλά ή ξυπνούν με δυσκολία. Συνάδελφοι που λειτουργούν μηχανικά, ανόρεκτα, με πολλά λάθη. Εργαζόμενοι που γυρνούν σπίτι αδειασμένοι και δε βρίσκουν χώρο να πουν: «Δεν είμαι καλά», αλλά μαθαίνουν να υποφέρουν σιωπηλά, μεταφέροντας την δυσλειτουργία στο άμεσο οικογενειακό και εργασιακό περιβάλλον.
Για χρόνια η ψυχική υγεία παρουσιαζόταν σαν προσωπική αδυναμία. «Πρόβλημά σου», έλεγαν.
Όμως δεν είναι. Είναι θέμα συλλογικό. Όταν η ψυχική υγεία κλονίζεται, κλονίζεται μαζί της και η ομάδα. Μειώνεται η δέσμευση, η διάθεση και η αποδοτικότητα. Το περιβάλλον εργασίας, ο τρόπος που επικοινωνούμε, αναγνωρίζουμε, υποστηρίζουμε, μπορεί να γίνει είτε πηγή ενδυνάμωσης είτε παράγοντας φθοράς.
Ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, η ανασφάλεια, η ασάφεια ρόλων, η ανεπαρκής αναγνώριση και ανταμοιβή, η ελλιπής υποστήριξη από τους προϊσταμένους, οι συγκρούσεις στις σχέσεις, η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, η έλλειψη αυτοφροντίδας και το χρόνιο στρες ροκανίζουν μέρα με τη μέρα τη δημιουργικότητα, τη συγκέντρωση και το φρόνημα των ανθρώπων.
Και το κόστος; Δεν είναι μόνο ανθρώπινο. Yπολογίζεται ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας κοστίζουν στην παγκόσμια οικονομία 2 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε απώλεια παραγωγικότητας και συχνά είναι η αιτία πίσω από τις λανθασμένες αποφάσεις και γενικότερα το αρνητικό κλίμα στο εργασιακό περιβάλλον.
Αλλά τα πιο βαθιά κόστη δεν καταγράφονται σε πίνακες, φαίνονται στα βλέμματα, στα σβησμένα χαμόγελα, στις σιωπές, στις παραιτήσεις ψυχών που μένουν ακόμα “στη θέση τους”.
Μια εταιρεία που αγνοεί την ψυχική υγεία των ανθρώπων της, χάνει κάτι πολύ περισσότερο από την αποδοτικότητα. Χάνει την ψυχή της. Αντιθέτως, οι εταιρείες και οι οργανισμοί που φροντίζουν την ψυχική υγεία των ανθρώπινου δυναμικού τους, βλέπουν αποτελέσματα τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.
Η φροντίδα της ψυχικής υγείας και ευημερίας δεν είναι πια πολυτέλεια. Δεν είναι PR. Δεν είναι “nice to have”, ούτε πράξη συμπόνιας. Είναι υποχρέωση απέναντι στους ανθρώπους αλλά και στρατηγική επένδυση με ουσία που δημιουργεί ανθεκτικές, δημιουργικές εταιρείες και ωφελεί όλους.
Στην εποχή του ESG, η βιωσιμότητα μετριέται και σε ανθρώπινους όρους. Και η ψυχική υγεία των εργαζομένων είναι ένας από αυτούς.
Όλο και περισσότερες επιχειρήσεις επενδύουν πλέον σε προγράμματα υποστήριξης για εργαζόμενους που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές δυσκολίες ή συμπτώματα. Όμως η πρόκληση δεν είναι μόνο να στηρίζεις όσους έχουν ήδη φτάσει στην κρίση. Είναι να προλαβαίνεις την κρίση.
Να προστατεύεις και να προάγεις την ψυχική υγεία.
Αυτό απαιτεί δέσμευση από τη διοίκηση. Γιατί η αλλαγή κουλτούρας ξεκινά από την κορυφή.
Αυτό σημαίνει αναδιαμόρφωση των συνθηκών εργασίας, της εργασιακής κουλτούρας και των σχέσεων μέσα στον οργανισμό, με στόχο τον μετριασμό ή και την εξάλειψη των παραγόντων που επιβαρύνουν την ψυχική ευημερία – όπως ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, τα εξαντλητικά ωράρια, η ασάφεια ρόλων και στόχων, η περιορισμένη υποστήριξη ή η αυταρχική εποπτεία, οι διακρίσεις, η παρενόχληση και ο εκφοβισμός.
Πάνω απ’ όλα, σημαίνει να καλλιεργείς εργασιακά περιβάλλοντα που ενισχύουν καθημερινά την ευημερία, την ψυχική ανθεκτικότητα και την αυτοφροντίδα όλων.
Γιατί, όπως υπενθυμίζει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η ψυχική υγεία δεν είναι απλώς «να μην έχεις συμπτώματα ή ψυχική ασθένεια». Είναι η ικανότητα να σηκώνεσαι όταν η ζωή ή η δουλειά σε ρίχνει. Να στέκεσαι όρθιος απέναντι στο στρες. Να λειτουργείς με ισορροπία στην καθημερινότητα, στις σχέσεις, στη δουλειά, στις δραστηριότητές σου. Να δημιουργείς, να αγαπάς, να συμμετέχεις, να συνεισφέρεις στην κοινότητα και να αντλείς χαρά και ικανοποίηση από όλα αυτά.
Όλα αυτά καλλιεργούνται μέσα από ψυχοεκπαιδευτικά σεμινάρια που ενθαρρύνουν έναν πιο ουσιαστικό και ποιοτικό τρόπο ζωής, καμπάνιες ενημέρωσης για την ψυχική υγεία και εκπαίδευση των managers, ώστε να αναγνωρίζουν έγκαιρα ανθρώπους που δυσκολεύονται και να ανταποκρίνονται με φροντίδα και ενσυναίσθηση.
Δεν αρκούν όμως μόνο αυτά.
Χρειάζονται συστηματικές, προληπτικές, ολιστικές και εξατομικευμένες δράσεις, που αγκαλιάζουν σώμα, νου, ψυχή και σχέσεις – σύγχρονες πρωτοβουλίες που ενθαρρύνουν την αυτοφροντίδα, τη συναισθηματική ανθεκτικότητα και την ισορροπία μεταξύ προσωπικής ζωής και εργασίας.
Η νέα εποχή της ανθρωποκεντρικής τεχνητής νοημοσύνης φαίνεται ανοίγει νέους δρόμους για μια πιο ουσιαστική, καθημερινή και εξατομικευμένη φροντίδα της ψυχικής υγείας και της ολιστικής ευημερίας.
Ήδη, για παράδειγμα, στην ελληνική αγορά, μεγάλες εταιρείες και οξυδερκείς ηγέτες προσφέρουν δωρεάν στους εργαζομένους τους AI-powered mental health & wellbeing mobile apps, που λειτουργούν σαν προσωπικοί καθοδηγητές ευεξίας – πάντα διαθέσιμοι, όπου κι αν βρίσκεσαι.
Αυτές οι εφαρμογές μπορούν να αλληλεπιδρούν με κάθε εργαζόμενο προσωπικά, να αναγνωρίζουν τις ανάγκες και τις συνθήκες του και να προτείνουν εξατομικευμένες πρακτικές που του ταιριάζουν και ενισχύουν την ολιστική (ψυχική, σωματική και κοινωνική) ευεξία.
Ανεξάρτητες μελέτες δείχνουν ότι λίγα λεπτά χρήσης την ημέρα αρκούν για να βοηθήσουν τους εργαζόμενους να:
• βρουν καλύτερη ισορροπία ζωής και εργασίας,
• βελτιώσουν τον ύπνο, τη διάθεση, τη μνήμη, τη συγκέντρωση και την αποδοτικότητα,
• μειώσουν το στρες,
• ενισχύσουν την ψυχική ανθεκτικότητα και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις – μέσα και έξω από τον εργασιακό χώρο.
Με χαμηλό κόστος και υψηλή απόδοση, τέτοιες λύσεις αγγίζουν τον άνθρωπο εκεί όπου ξεκινά η πραγματική αλλαγή: μέσα του. Έτσι, η τεχνολογία παύει να είναι απλώς εργαλείο παραγωγικότητας και μετατρέπεται σε σύμμαχο ευημερίας – για τους ανθρώπους και για τους οργανισμούς που τους στηρίζουν. Γιατί όταν ανθίζει ο άνθρωπος, ανθίζει και η ομάδα.
Μέρες σαν κι αυτή, που ο κόσμος στρέφει το βλέμμα του στην ψυχική υγεία, ένα είναι το μήνυμα: Η ψυχή είναι το σπίτι μας. Και αυτό το σπίτι χρειάζεται να είναι φροντισμένο.
Μην περιμένετε να φτάσετε στα όριά σας. Κάθε μικρό βήμα, κάθε μικρή πράξη φροντίδας μετράει: γράψτε, μιλήστε, περπατήστε, αναπνεύστε βαθιά, δείτε έναν φίλο, ζητήστε βοήθεια, αξιοποιήστε επιστημονικά τεκμηριωμένα εργαλεία ευεξίας. Όλα έχουν σημασία.
Η ψυχική υγεία είναι ταξίδι, όχι προορισμός. Και σε αυτό το ταξίδι, υπάρχουν συνοδοιπόροι.
Και υπάρχουν τρόποι να πάρεις βοήθεια. Σήμερα, αύριο, πάντα.
*Γράφει ο Αντώνης Ντακανάλης
Είναι Καθηγητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου και φέτος κατατάχθηκε για άλλη μία φορά ανάμεσα στους 50 καλύτερους επιστήμονες παγκοσμίως στον τομέα της ψυχικής υγείας και στους 10 καλύτερους παγκοσμίως στη χρήση νέων τεχνολογιών στον τομέα της ψυχικής υγείας και ευεξίας. Είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ψυχικής Υγείας και διευθύνει το Διεπιστημονικό Ερευνητικό Κέντρο Νευροεπιστημών, Κλινικής Ψυχολογίας και Ψυχιατρικής και το Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο Αριστείας για διατροφικές διαταραχές. Είναι επίσης σύμβουλος Εταιρικών Προγραμμάτων Ψυχικής Υγείας και Eυεξίας (workplace mental health and wellbeing) και μέλος διεθνών επιστημονικών επιτροπών που καθορίζουν κατευθυντήριες οδηγίες σε θέματα ψυχικής υγείας, ψυχιατρικής του τρόπου ζωής, ψυχοθεραπείας και εργασιακής ευημερίας.
Έχει τιμηθεί με περισσότερα από 50 διεθνή βραβεία για το πλούσιο κλινικό, επιστημονικό και συγγραφικό του έργο, το οποίο περιλαμβάνει περισσότερες από 300 δημοσιεύσεις στα πιο έγκριτα επιστημονικά περιοδικά. Ζει στο Μιλάνο και την Αθήνα, συνεργάζεται με δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς για την πρόληψη και αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών και αξιοποιεί την παρουσία του στα ΜΜΕ για την καταπολέμηση του στίγματος.
Διαβάστε ακόμη
Ποιες ελληνικές startups πρωταγωνιστούν στο… φθινοπωρινό «σερί» των χρηματοδοτήσεων (pics)
Χρυσός και ασήμι διορθώνουν μετά τα ιστορικά ρεκόρ – Γιατί οι επενδυτές κατοχυρώνουν κέρδη
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα
Σχολίασε εδώ
Για να σχολιάσεις, χρησιμοποίησε ένα ψευδώνυμο.