Η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό την Γερμανίδα Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει ήδη πυροδοτήσει σειρά συζητήσεων και αντιπαραθέσεων στους κόλπους της Γηραιάς Ηπείρου, τόσο για πολλά πρόσωπα που αναλαμβάνουν κρίσιμα χαρτοφυλάκια, όσο και για τις πολιτικές επιλογές που κρύβονται πίσω από αυτά.
Οι έξι σημαντικότερες πολιτικές κατευθύνσεις που αναδεικνύονται από την κατανομή της εξουσίας στη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι οι εξής:
1. Ευρωπαϊκή άμυνα, ίσον ΝΑΤΟ
Η νέα ευρωπαϊκή πολιτική εξουσία έχει επιλέξει τον κρίσιμο τομέα της άμυνας ως μια από τις προς οικοδόμηση γέφυρες μεταξύ Ευρώπης- Αμερικής.
Το πιο σημαντικό είναι η απόφαση να ταυτίσει την ευρωπαϊκή άμυνα με το ΝΑΤΟ. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα γίνει ποτέ μια στρατιωτική συμμαχία», δήλωσε η νέα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία αμέσως μετά, πρόσθεσε: «Το ΝΑΤΟ θα είναι πάντα η συλλογική άμυνά μας».
Στήριξη του ΝΑΤΟ, σημαίνει και χρηματοδότηση του ΝΑΤΟ, όπως είναι εύλογο. Αυτό “δένει” με τη ρητορική Τραμπ περί «υπερχρηματοδότησης» της Ατλαντικής Συμμαχίας από τις ΗΠΑ” κάτι που είναι αλήθεια. Χρηματοδότηση στο ΝΑΤΟ από την ΕΕ σημαίνει δυο πράγματα για την Ουάσιγκτον: Πρώτον σταδιακή μείωση της αμερικανικής χρηματοδότησης της Συμμαχίας, και δεύτερον επιλογή αμερικανικών οπλικών συστημάτων με κοινή απόφαση Ευρωπαίων κι Αμερικανών. Win- win, όπως θα έλεγε κι ένας γνωστός μας…
Αυτό το πλαίσιο, βέβαια, δεν είναι της φον ντερ Λάινεν, ούτε ακούγεται για πρώτη φορά. Είναι μια κρίσιμη πολιτική που έχει εισηγηθεί ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κι αποτελεί βασικό πυλώνα του συνολικού σχεδίου που έχει παρουσιάσει ο σημερινός ένοικος των Ηλυσίων Πεδίων για το μέλλον της Ευρώπης. Η Βρετανία των Τόρηδων ήταν η χώρα με τις μεγαλύτερες αντιστάσεις σε αυτή την πολιτική. Τώρα, που το Λονδίνο βρίσκεται με το ενάμιση πόδι έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η φον ντερ Λάιεν αναθέτει το κρίσιμο χαρτοφυλάκιο της Άμυνας στην Συλβί Γκουλάρ, Επίτροπο της Γαλλίας στη νέα Κομισιόν και εξαιρετικά πιστή πολιτική συνοδοιπόρο του Εμανουέλ Μακρόν.
2. Απέναντι στους τεχνολογικούς κολοσσούς
Το χαρτοφυλάκιο της Άμυνας ήταν το «καρότο» των Βρυξελλών προς την Ουάσιγκτον. Υπάρχει όμως και το «μαστίγιο», δηλαδή μια εξέλιξη που οξύνει, αντί να γεφυρώνει τις σχέσεις των δυο πλευρών του Ατλαντικού. Ο ορισμός της Δανής Επιτρόπους Μαργκρέτε Βεστάγκερ ως εκτελεστικής αντιπροέδρου και το χαρτοφυλάκιο που της ανατέθηκε, δηλαδή η αρμοδιότητα για την ψηφιακή πολιτική και τον ανταγωνισμό, είναι τουλάχιστον ενοχλητικές εξελίξεις για τις ΗΠΑ: Η Βεστάγκερ είναι αυτή που πρότεινε κι ουσιαστικά επέβαλε την πολιτική που θέλει τους αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς να πληρώνουν φόρους, προκειμένου να λειτουργούν στην Ευρώπη.
Μόλις σήμερα το πρωί, Γαλλία και Google συμφώνησαν μετά από δικαστική διαμάχη να καταβάλει η δεύτερη το ποσό του ενός δισεκατομμυρίου ευρώ στην πρώτη για «φορολογική απάτη». Ήδη από τις αρχές του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει κοινούς κανόνες για τη φορολογία των εταιρειών αυτών (γνωστών ως GAFA, από τα αρχικά των λέξεων Google, Apple, Facebook και Amazon) βάσει κοινής βάσης αξιολόγησης. Η Βεστάγκερ τότε πρωταγωνίστησε. Τώρα, αναβαθμίζεται στο πόστο αυτό.
3. Προς εξομάλυνση οι σχέσεις Ευρώπης- Ιταλίας
Η ανάθεση του χαρτοφυλακίου των Οικονομικών σε έναν Ιταλό -και μάλιστα πρώην πρωθυπουργό, μετριοπαθή και κεντρογενή πολιτικό, παλιό στενό συνεργάτη του Ματέο Ρέντσι, όπως ο Πάολο Τζεντιλόνι, στέλνει πολλαπλά μηνύματα: Η Ιταλία χωρίς τον Σαλβίνι στην κυβέρνηση, ανοίγει την πόρτα της συνεννόησης με τις Βρυξέλλες, κι έτσι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις άμβλυνσης της αποσταθεροποίησης της Ευρώπης που προκαλεί η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης.
4. Σκληρή στάση έναντι της Βρετανίας
Αν το χαρτοφυλάκιο των Οικονομικών δείχνει συνδιαλλαγή κι εξομάλυνση σχέσεων, το αντίστοιχο του Εμπορίου δείχνει την σκληρή πλευρά της πολιτικής: Ανατέθηκε στον Ιρλανδό Φιλ Χόγκαν, ο οποίος θα “τρέξει” και τη διευθέτηση των εμπορικών σχέσεων Ευρώπης- Βρετανίας μετά την αποχώρηση της τελευταίας. Το πλέον ακανθώδες θέμα του brexit είναι το τι θα ισχύει στα σύνορα της Ιρλανδίας με τη Βόρεια Ιρλανδία, που αποτελεί τμήμα της Μεγάλης Βρετανίας. Η Ιρλανδία παραμένει κράτος μέλος της ΕΕ και ο Επίτροπός της αναλαμβάνει τον τομέα του εμπορίου, ενώ η Βόρεια Ιρλανδία ως τμήμα της Βρετανίας, αναμένεται να αποχωρήσει από την ΕΕ. Ο συμβολισμός είναι πεντακάθαρος, αναμένουμε και την εφαρμογή από έναν Ιρλανδό της ευρωπαϊκής πολιτικής για το brexit.
Σημειώνεται ότι οι σχέσεις Ευρώπης – Βρετανίας μετά το brexit θα δοκιμαστούν και στο πεδίο των σχέσεων της ΕΕ με τους γείτονες, χαρτοφυλάκιο που ανέλαβε ο Ούγγρος Επίτροπος Λάζλο Τρότσανι, ο οποίος είχε υποστηρίξει με θέρμη τις πολιτικές για τη μετανάστευση του Βίκτορ Όρμπαν στην πατρίδα του, και συνεπώς έχει μια μάλλον ανελαστική θέση έναντι των γειτόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βέβαια ο Επίτροπος εφαρμόζει την πολιτική της Επιτροπής, ωστόσο ο παράγων- Άνθρωπος, δηλαδή το πρόσωπο που διαχειρίζεται κάθε χαρτοφυλάκιο, έχει επίσης την αξία του.
5. Με σύνεση απέναντι στα δυτικά Βαλκάνια
Ο Τρότσανι θα εκφράσει και την πολιτική της ΕΕ απέναντι στα δυτικά Βαλκάνια, τα οποία “κτυπούν την ευρωπαϊκή πόρτα” αρκετά χρόνια και ευελπιστούν για σχετικά γρήγορη εισδοχή. Η στάση της Επιτροπής στο θέμα είναι ακόμα απροσδιόριστη, ωστόσο το πρόσωπο που επελέγη για το συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο, προϊδεάζει για αυτήν.
6. Το κορυφαίο διακύβευμα: Υπάρχει «ευρωπαϊκός τρόπος ζωής»;
Ο τίτλος του χαρτοφυλακίου του Μαργαρίτη Σχοινά πυροδότησε έντονες συζητήσεις σε όλα τα επίπεδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από τους απλούς πολίτες έως το δίδυμο Γιουνκέρ- ντερ Λάιεν. Η σημερινή πρόεδρος της Επιτροπής επιμένει στον τίτλο «Ευρωπαϊκός τρόπος ζωής», ενώ ο προκάτοχός της διαφωνεί.
Ίσως είναι το πιο κεντρικό ιδεολογικό διακύβευμα που αντιμετωπίζει στις μέρες μας η Ευρώπη. Οι οπαδοί του “ευρωπαϊκού τρόπου ζωής” αναφέρουν ότι περιλαμβάνεται σε αυτό που αποκαλείται “ευρωπαϊκό κεκτημένο”, που ασφαλώς δεν αποκλείει τους μετανάστες ή τη φιλοξενία προσφύγων, αλλά επίσης δεν θέτει υπό αμφισβήτηση τον τρόπο ζωής που έχει επικρατήσει στις δυτικές κοινωνίες της Ευρώπης: Πλήρης ελευθερία λόγου, ανεξιθρησκεία, ευρωπαϊκό πολιτισμικό επίπεδο, ρασιοναλισμός.
Δευτερογενώς, αυτό σημαίνει έλεγχο των μεταναστευτικών ροών, από την άποψη ότι ανεξέλεγκτη εισδοχή κατοίκων άλλων κοινωνιών στην ευρωπαϊκή, μπορεί να αλλοιώσουν τα δομικά της χαρακτηριστικά. Ο σεβασμός του δικαίου που επικρατεί στις ευρωπαϊκές χώρες αμβλύνεται με την χρήση της σαρία από πολλά πρόσωπα που έφτασαν στην ΕΕ ως μετανάστες.
Συναφώς, το δημογραφικό δεν είναι μόνο πρόβλημα οικονομικό- ασφαλιστικό, αλλά συνδέεται άμεσα και με την ανατροπή των κοινωνικών συσχετισμών: Η μέση ευρωπαϊκή οικογένεια έχει λιγότερα από 2 παιδιά, την ώρα που οι μετανάστες που προέρχονται από χώρες της Μέσης και Άπω Ανατολής έχουν κατά μέσο όρο πολύ περισσότερα.
Ο «Ευρωπαϊκός Τρόπος Ζωής» του Μαργαρίτη Σχοινά θα συζητηθεί πολύ, ανεξάρτητα αν η φον ντερ Λάιεν αναγκαστεί λόγω πιέσεων να αλλάξει τον τίτλο του χαρτοφυλακίου. Η συζήτηση για την ιδιοπροσωπεία των κοινωνιών της Ευρώπης άνοιξε, κι είναι κι αυτή μια σημαντική συμβολή που προέκυψε από τη στελέχωση και την κατανομή αρμοδιοτήτων στη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή.