Στους ωκεανούς, οι αχινοί λειτουργούν σαν ρυθμιστές ισορροπίας: αθόρυβοι αλλά καθοριστικοί. Με τη βόσκησή τους κρατούν υπό έλεγχο τα φύκια, προστατεύουν πιο αργά αναπτυσσόμενους οργανισμούς – όπως τα κοράλλια – και στηρίζουν ολόκληρες τροφικές αλυσίδες. Όταν όμως οι πληθυσμοί τους ξεφεύγουν ή, αντίστροφα, καταρρέουν απότομα, το θαλάσσιο οικοσύστημα μπαίνει σε τροχιά αποσταθεροποίησης.

Αυτό ακριβώς φαίνεται να συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στα Κανάρια Νησιά. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Frontiers in Marine Science, μια παγκόσμιας κλίμακας, μέχρι πρότινος άγνωστη, ασθένεια έχει προκαλέσει μαζικούς θανάτους αχινών, πλήττοντας σοβαρά και το αρχιπέλαγος της Ισπανίας. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι οικολογικές συνέπειες μπορεί να είναι μακροχρόνιες και βαθιές.

Η έρευνα, με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου Λα Λαγκούνα και του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας των Καναρίων, κατέγραψε εκτεταμένες απώλειες του είδους Diadema africanum την περίοδο 2022–2023, όχι μόνο στα Κανάρια Νησιά αλλά και στη Μαδέρα. Παρόμοια φαινόμενα μαζικής θνησιμότητας παρατηρήθηκαν την ίδια περίοδο σε συγγενικά είδη του γένους Diadema στην Καραϊβική, τη Μεσόγειο, την Ερυθρά Θάλασσα και τον δυτικό Ινδικό Ωκεανό, στοιχείο που ενισχύει την υπόθεση μιας ευρύτερης πανδημίας.

Ιστορικά, το D. africanum είχε γνωρίσει πληθυσμιακή έκρηξη στα Κανάρια Νησιά από τη δεκαετία του 1960, κυρίως λόγω της υπεραλίευσης των φυσικών θηρευτών του και της σταδιακής αύξησης της θερμοκρασίας των θαλασσών. Σε αρκετές περιοχές, η υπερβολική βόσκηση είχε μετατρέψει τον βυθό σε «ερήμους αχινών», παρά τις προσπάθειες βιολογικού ελέγχου που εφαρμόστηκαν χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία επί σειρά ετών.

Η εικόνα αντιστράφηκε δραματικά από το 2022. Οι πρώτες μαζικές απώλειες καταγράφηκαν στη Λα Πάλμα και τη Γκομέρα και μέσα σε λίγους μήνες η ασθένεια εξαπλώθηκε σε όλο το αρχιπέλαγος. Οι μολυσμένοι αχινοί εμφάνιζαν έντονη νευρομυϊκή δυσλειτουργία, απώλεια ιστών και, τελικά, θάνατο. Σε αντίθεση με προηγούμενα επεισόδια, όπως εκείνα του 2008 και του 2018, αυτή τη φορά δεν ακολούθησε ανάκαμψη. Αντιθέτως, το 2023 σημειώθηκε δεύτερο κύμα μαζικής θνησιμότητας.

Εκτεταμένες επιτόπιες μετρήσεις σε 76 σημεία στα επτά κύρια νησιά δείχνουν ότι οι πληθυσμοί του D. africanum βρίσκονται σήμερα στα χαμηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί ποτέ. Σε ορισμένες περιοχές, η μείωση αγγίζει το 99%, με τους ερευνητές να μιλούν ανοιχτά για κίνδυνο τοπικής εξαφάνισης. Παράλληλα, τα δεδομένα αναπαραγωγής είναι εξαιρετικά ανησυχητικά, καθώς καταγράφηκε σχεδόν πλήρης απουσία προνυμφών και νεαρών ατόμων σε κρίσιμους βιότοπους.

Το παθογόνο που προκαλεί τη νόσο δεν έχει ακόμη ταυτοποιηθεί με βεβαιότητα. Σε άλλες περιοχές του κόσμου, παρόμοια φαινόμενα έχουν συνδεθεί με παρασιτικά πρωτόζωα του γένους Philaster, όμως η έρευνα βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η κατάρρευση ενός τόσο κομβικού οργανισμού μπορεί να αλλάξει ριζικά τη δομή των παράκτιων οικοσυστημάτων.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η απώλεια των αχινών δεν είναι απλώς ένα μεμονωμένο πρόβλημα βιοποικιλότητας, αλλά ένα καμπανάκι για την ευθραυστότητα των θαλασσών σε μια εποχή κλιματικής πίεσης και ανθρώπινης παρέμβασης. Το αν οι πληθυσμοί θα καταφέρουν να ανακάμψουν ή αν η πανδημία θα επεκταθεί περαιτέρω παραμένει, προς το παρόν, ένα ανοιχτό και κρίσιμο ερώτημα.

Διαβάστε ακόμη

Ηλεκτρονικές αποδείξεις: Τι πρέπει να κλείσει μέχρι τέλος 2025 για να μην έρθει καπέλο φόρου

Αγρότες: Συνεχίζεται και σήμερα το άνοιγμα διοδίων – Παραμένουν στα μπλόκα τα τρακτέρ (vid)

Teiichi Goto (Fujifilm Holdings Corporation): «Πιστεύω ότι η Ελλάδα έχει ένα πολύ λαμπρό μέλλον»

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα