Ήταν το 1938 όταν ο ανθρωπολόγος Λούθερ Κρέσμαν από το πανεπιστήμιο του Όρεγκον ανακάλυψε θαμμένα κάτω από στρώμα ηφαιστειακής τέφρας στο σπήλαιο Φορτ Ροκ δεκάδες σανδάλια. Ήταν κατασκευασμένα από το φλοιό κλαδιών φασκομηλιάς, είχαν επίπεδη σόλα, κάλυπταν το πάνω μέρος του ποδιού και υπήρχαν σε διάφορα μεγέθη, από παιδικό μέχρι ενηλίκων. Τα περισσότερα από όσα βρέθηκαν ήταν φθαρμένα ή κατεστραμμένα με τον Κρέσμαν να εκτιμά ότι είχαν πεταχτεί. Ο μεγαλύτερος αριθμός των σανδαλιών αυτών, που εικάζεται ότι δημιουργήθηκαν πριν 9.000 έτη, φυλάσσεται στο Μουσείο Φυσικής και Πολιτιστικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Όρεγκον. Από την άλλη, το αρχαιότερο δερμάτινο υπόδημα από ενιαίο τμήμα βόειου δέρματος, με ραφές και κορδόνια βρέθηκε σε σπήλαιο στην Αρμενία το 2008 και εκτιμάται πως το κατασκεύασαν το 3.500 π.Χ.
Μπορεί τα παπούτσια που φοράμε σήμερα να μην έχουν σχεδιαστεί για να αντέχουν τόσες χιλιάδες χρόνια, όμως, σίγουρα απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα για να αποσυντεθούν -περίπου 25-40 χρόνια-, με επιπτώσεις στο περιβάλλον εξαιτίας των πολλών και επιβλαβών υλικών με τα οποία έχουν κατασκευαστεί.
Σε κάθε μας βήμα αφήνουμε πίσω μας ένα αόρατο τοξικό ίχνος που επιδρά στο έδαφος αφού οι σόλες των παπουτσιών μας συνήθως δημιουργούνται από μη φιλικό προς το περιβάλλον υλικό.
Δεν είναι τυχαίο ότι μόνο τα υποδήματα βρίσκονται πίσω από το 1,4% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Υπενθυμίζεται ότι η αεροπορική βιομηχανία παράγει περίπου το 2% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Επιπλέον, από τα μικροπλαστικά που καταλήγουν στους ωκεανούς επιβαρύνοντας τη ζωή των θαλάσσιων ειδών, το 35% προέρχεται από συνθετικά υφάσματα και υποδήματα.
Το 2022 η παγκόσμια παραγωγή υποδημάτων άγγιξε τα 23,9 δισεκατομμύρια ζευγάρια, σημειώνοντας αύξηση κατά 7,6% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, με 10 χώρες να κατέχουν τα πρωτεία καλύπτοντας το 88% της συνολικής παραγωγής. Ανάμεσα σε αυτές οι πρώτες τρεις ήταν η Κίνα, το Βιετνάμ και η Ινδονησία. Κάθε ένα από αυτά τα παπούτσια περιέχει πλαστικό και συνθετικό καουτσούκ που έχει ως βάση του το πετρέλαιο.
Σύμφωνα με την υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA) που επικαλείται στοιχεία από το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ και το Συμβούλιο για την Ανακύκλωση Κλωστοϋφαντουργικών Προϊόντων, εκτιμάται ότι η ποσότητα των ειδών ένδυσης και υπόδησης που ανακυκλώθηκαν το 2018 ήταν 1,7 εκατομμύρια τόνοι (καταγράφοντας ποσοστό 13%).
Αυτό εν μέρει οφείλεται στην πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει την κατασκευή των υποδημάτων, καθώς ένα αθλητικό παπούτσι αποτελείται κατά μέσο όρο από τουλάχιστον 130 επιμέρους τμήματα και για τη δημιουργία του απαιτούνται σχεδόν 100 στάδια. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει η Γιούλι Φουέντες-Μέντελ, διευθύντρια προγράμματος για το κλίμα και τα υφάσματα στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ). Κατά συνέπεια η ανακύκλωσή του κρίνεται σχεδόν αδύνατη.
Τα παπούτσια έχουν σχεδιαστεί «για να διαρκέσουν 1.000 χρόνια, και εμείς τα χρησιμοποιούμε για 100 ημέρες», τονίζει στη Washington Post η Φουέντες-Μέντελ.
Αν αναλογιστεί κανείς ότι περίπου 300 εκατ. υποδημάτων απορρίπτονται ετησίως, σημαίνει ότι οι χώροι υγειονομικής ταφής κατακλύζονται από παπούτσια.
Μπορεί οι εταιρίες παραγωγής να έχουν στραφεί προς τη βιωσιμότητα, επιλέγοντας φυσικά υλικά για την κατασκευή του ανώτερου τμήματος των υποδημάτων, ωστόσο δε συμβαίνει το ίδιο για τις σόλες τους.
Όπως αναφέρει η Washington Post που επικαλείται μελέτη δημοσιευμένη στο Journal of Hazardous Materials το πλαστικό από τις σόλες επιδρά στην ικανότητα του εδάφους να συγκρατεί το νερό και μπορεί να εμποδίσει τη φωτοσύνθεση, ενώ από έκθεση που δημοσιεύθηκε στο Science of the Total Environment προκύπτει ότι χημική ουσία, η οποία μεταξύ άλλων εντοπίζεται και στα υποδήματα, βρίσκεται πίσω από το μαζικό θάνατο σολομών.
Αναλυτικότερα, το 6PPD χρησιμοποιείται ως συντηρητικό στα ελαστικά εδώ και 60 χρόνια, αλλά βρίσκεται και σε υποδήματα, συνθετικό χλοοτάπητα και εξοπλισμό παιδικών χαρών. Καθώς τα ελαστικά φθείρονται, μικροσκοπικά σωματίδια καουτσούκ παραμένουν στο δρόμο και στους χώρους στάθμευσης. Από αυτά προκύπτει η 6PPD-κινόνη, η οποία είναι θανατηφόρα για σολομούς, πέστροφες και άλλα ψάρια. Συγκεκριμένα ο σολομός Κόχο είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος και η τοξική αυτή ουσία μπορεί να τον σκοτώσει μέσα σε λίγες ώρες.
Τώρα, όπως επισημαίνει το δημοσίευμα, νέες εταιρίες εστιάζουν στην ανάπτυξη βιώσιμων υλικών -όπως φύκια, φυτά και ορυκτά- που δε θα αφήνουν πίσω τους ίχνη πλαστικών στη φύση κατά τη διάρκεια της αποσύνθεσής τους.
Βέβαια, ακόμα και σε αυτό το πλαίσιο της «πράσινης» στροφής εντοπίζονται προκλήσεις, καθώς η αποσυναρμολόγηση των υποδημάτων για την ανακύκλωση εξακολουθεί να είναι δύσκολη, ενώ κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία νέων υποδομών για τη διαδικασία αυτή.
Ωστόσο, η Φουέντες-Μέντελ εκφράζει την αισιοδοξία της πως όσο περισσότεροι καταναλωτές ζητούν τέτοιου είδους προϊόντα, τόσο πιθανότερο είναι να αναπτυχθούν οι κατάλληλες υποδομές, με αποτέλεσμα η βιομηχανία υποδημάτων να αποκτήσει βιώσιμο χαρακτήρα.
Photo: Pexels
Διαβάστε ακόμη
«Νηρεύς»: Ένα «ναυάγιο» του Γεράσιμου Αγούδημου στη στεριά (pics)
«Καλπάζει» η χρυσή λίρα – Σε υψηλό 16ετίας η τιμή της – Πόσο «πιάνει» εντός και εκτός ΤτΕ (πίνακας)
Εφορία: «Προσκλητήριο» σε 230.000 χαμένες αλλά… ενεργές ρυθμίσεις χρεών
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ