Το Βάθρο Εμπορίας Φυσικού Αερίου είναι το επόμενο μεγάλο βήμα για το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας και την εγχώρια ενεργειακή αγορά. Μια σημαντική τομή, η οποία ωστόσο θα πρέπει να δρομολογηθεί με συγκροτημένες κινήσεις ώστε να αποφευχθούν οι αστοχίες.

Η λειτουργία Βάθρου Εμπορίας εδράζεται στον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την Εξισορρόπηση του Φυσικού Αερίου στα δίκτυα μεταφοράς, έτσι ώστε και στην Ελλάδα οι συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένου και του ΔΕΣΦΑ, να μπορούν να προχωρούν σε εμπορικές συναλλαγές φυσικού αερίου. Η απόφαση για την ανάπτυξη και λειτουργία του ελήφθη από την ΕΧΕ Α.Ε. πέρυσι το καλοκαίρι. Στο μεταξύ και με πρωτοβουλία της ΡΑΕ εκπονήθηκε από το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας μελέτη σκοπιμότητας, ενώ στις 29 Ιουνίου η Ρυθμιστική Αρχή έθεσε σε δημόσια διαβούλευση την εισήγηση της ΕΧΕ που περιλαμβάνει:

-Κανονισμό Βάθρου Εμπορίας Φυσικού Αερίου
-Κανονισμό Εκκαθάρισης Συναλλαγών Βάθρου Εμπορίας και
-Αποφάσεις που προβλέπονται στους ανωτέρω Κανονισμούς και είναι αναγκαίες για την εφαρμογή του νέου πλαισίου, συμπεριλαμβανομένων αποφάσεων που ισχύουν ήδη για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και προτείνεται να τροποποιηθούν για να καλύπτουν θέματα εκκαθάρισης συναλλαγών στο βάθρο εμπορίας φυσικού αερίου.

Κατόπιν παρατάσεων, η δημόσια διαβούλευση διήρκεσε 3 μήνες και σε αυτήν τοποθετήθηκαν ενεργειακοί όμιλοι (ΔΕΗ, Motor Oil, ΔΕΠΑ Εμπορίας, Ζενίθ, Φυσικό Αέριο) καθώς και το ΙΕΝΕ.

Πώς τοποθετείται η αγορά

Το πρώτο γενικό συμπέρασμα είναι ότι όλοι οι συμμετέχοντες αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερα θετικό τρόπο την ανάπτυξη του Βάθρου Εμπορίας Φυσικού Αερίου, ως απαραίτητη εξέλιξη στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ρυθμιστικού πλαισίου και προς το σκοπό εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς με υγιή και ισότιμο ανταγωνισμό.

Επιπλέον, χαρακτηρίζεται ως επιτακτική ανάγκη για την ενίσχυση της ρευστότητας της αγοράς, καθώς οι χρήστες του ΕΣΦΑ θα έχουν τη δυνατότητα να συναλλάσσονται όχι μόνο με τον ΔΕΣΦΑ, αλλά και με άλλους χρήστες ΕΣΦΑ εξισορροπώντας έτσι με μεγαλύτερη ευκολία και ευελιξία το χαρτοφυλάκιο και τη θέση τους.

Περαιτέρω, κάθε όμιλος προχωρεί στις δικές του παρατηρήσεις-προτάσεις.

Η ΔΕΗ επισημαίνει ότι «η διενέργεια ad-hoc δημοπρασιών είναι προσωρινή λύση» και ότι «η αγορά θα πρέπει να λειτουργεί μόνο με συνεχείς συναλλαγές, ακολουθώντας το παράδειγμα των άλλων ευρωπαϊκών αγορών (ενδεικτικά Ιταλία)». Παράλληλα τονίζει ότι για την ομαλή μετάβαση (από την τρέχουσα δημοπρασία της πλατφόρμας εξισορρόπησης στη νέα πλατφόρμα εμπορίας για την προμήθεια/πώληση των απαιτούμενων ποσοτήτων εξισορρόπησης) και με γνώμονα την ωρίμανση της αγοράς «οι φορείς της αγοράς θα πρέπει να προχωρήσουν στις κατάλληλες ενέργειες ώστε ο Διαχειριστής βάσει των σχετικών προβλέψεων για τις ανάγκες του Συστήματος, να συμμετέχει στις συνεχείς συναλλαγές και να εξασφαλίζει τους απαραίτητους όγκους φυσικού αερίου». Προς την κατεύθυνση ενίσχυσης της ρευστότητας της αγοράς παραπέμπει στο Κανονισμό 312/2014 για την δυνατότητα κινήτρων από τις Ρυθμιστικές Αρχές προς τους Διαχειριστές για πράξεις εξισορρόπησης μέσω της εμπορίας βραχυπρόθεσμων τυποποιημένων προϊόντων.

Επιπλέον και σχετικά με την προσαρμογή που προβλέπεται για τον υπολογισμό της Οριακής Τιμής Αγοράς/Πώλησης Αερίου Εξισορρόπησης, που ορίζεται ίση με ποσοστό 10% της Μεσοσταθμικής Τιμής Αερίου της ημέρας που αφορά, προτείνει την επανεξέτασή της. Ειδικότερα προτείνει την εφαρμογή σταθερής τιμής προσαρμογής στη βάση και των βέλτιστων ευρωπαϊκών πρακτικών, όπως στην αγορά της Ιταλίας (0.108 ευρώ/MWh).

Παράλληλα, κρίνει απαραίτητο να προσδιοριστεί επακριβώς ο τρόπος καθορισμού της Τιμής Εκκίνησης «λαμβάνοντας υπόψη αντιπροσωπευτικές τιμές αναφοράς Φυσικού Αερίου» σε περίπτωση που ο υπολογισμός της δεν είναι εφικτός με τις λοιπές διαδικασίες που περιγράφονται στο σχέδιο.

Ακόμη, η ΔΕΗ τονίζει τη σπουδαιότητα της όσο το δυνατόν ταχύτερης ενσωμάτωσης προθεσμιακών προϊόντων με στόχο ένα οικονομικά αποδοτικότερο και ανταγωνιστικότερο σύστημα φυσικού αερίου.

Η Motor Oil, λόγω της κρισιμότητας και του μεγάλου οικονομικού αντίκτυπου της αγοράς εξισορρόπησης, θεωρεί απαραίτητο να υπάρξει πρόβλεψη για προετοιμασία των υποψήφιων Συμμετεχόντων στη μετάβαση στο νέο περιβάλλον του Βάθρου Εμπορίας, διάρκειας ενός μηνός, με εκπαίδευση σε demo λογισμικό στη λειτουργία και χρήση των νέων συστημάτων.

Ακόμη, προτείνει την αύξηση του Ελάχιστου Ορίου Ρευστότητας Βάθρου από τις 200.000 kWh στις 2.000.000 kWh, ήτοι στο 1% της μέσης ημερήσιας ποσότητας εισαγωγών φυσικού αερίου στο ΕΣΦΑ τα τελευταία δύο έτη. «Το επίπεδο των 200.000 kWh κρίνεται αρκετά χαμηλό και γι’ αυτό προτείνουμε μεγαλύτερη τιμή ώστε να μην είναι εύκολη η χειραγώγηση των τιμών διευθέτησης ανισοζυγίου» τονίζεται.

Παράλληλα, η ΜΟΗ προτείνει οι Προσυμφωνημένες Συναλλαγές και οι ποσότητες οι οποίες τίθενται από τον ΔΕΣΦΑ σε συναλλαγή να μην υπόκεινται στις προβλεπόμενες από το σχέδιο χρεώσεις (Προμήθειες συναλλαγών 0,015 €/MWh). «Για τις συγκεκριμένες συναλλαγές, δεδομένου ότι οι ίδιες ακριβώς υπηρεσίες προσφέρονται σήμερα από τον ΔΕΣΦΑ χωρίς κανένα κόστος για τους χρήστες ΕΣΦΑ, δεν προκύπτει ανταποδοτικότητα στους Συμμετέχοντες από τις χρεώσεις, ούτε πλεονεκτήματα από τη χρήση του Βάθρου Εμπορίας», όπως αναφέρεται.

Η ΔΕΠΑ Εμπορίας προτείνει, μεταξύ άλλων, για λόγους προστασίας της αγοράς και των παρόχων ρευστότητας και «λαμβάνοντας υπόψη ότι οι χειμερινοί μήνες είναι μήνες αιχμής κατανάλωσης» να προηγηθεί δοκιμαστική εφαρμογή του Βάθρου Εμπορίας για χρονική διάρκεια τουλάχιστον 6 μηνών, με λιγότερο αυστηρούς όρους για τους Συμμετέχοντες και τους παρόχους ρευστότητας. Ενδεικτικά αναφέρεται το μεγαλύτερο επιτρεπόμενο spread μεταξύ των εντολών αγοράς και πώλησης, μικρότερες υποχρεώσεις ως προς το μέγεθος ή και τη συχνότητα των εντολών παροχής ρευστότητας, χαμηλότερα ημερήσια και μηνιαία όρια αναφορικά με την επιτυχή εκπλήρωση της υπηρεσίας παροχής ρευστότητας κ.α.

Ακόμη, κρίνει σκόπιμη πριν την έναρξη της δοκιμαστικής λειτουργίας του Βάθρου Εμπορίας, τη λειτουργία επί 1 μήνα μιας εικονικής πλατφόρμας (mock platform) στην οποία οι Συμμετέχοντες θα μπορούν να δοκιμάσουν όλες τις παρεχόμενες δυνατότητες χωρίς την έκθεσή τους σε χρηματοοικονομικό κίνδυνο. Η ΔΕΠΑ Εμπορίας προχωρεί και σε σειρά παρατηρήσεων νομοτεχνικού χαρακτήρα.

Η ΖΕΝΙΘ εκτιμά ότι η πρόσβαση σε μια πλατφόρμα συναλλαγών πρέπει να είναι μια ευέλικτη διαδικασία προκειμένου να ανοίξουν οι αγορές φυσικού αερίου στον μεγαλύτερο αριθμό φορέων και, με αυτόν τον τρόπο, να παρέχουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ρευστότητα. Υποστηρίζει ότι η ευρεία συμμετοχή διαφορετικού τύπου παραγόντων της αγοράς (π.χ. παραγωγοί/εισαγωγείς, λιανοπωλητές, χονδρέμποροι) επηρεάζει θετικά την ανταγωνιστικότητα των τιμών. Κάτι που, όπως αναφέρεται, επιτρέπεται σε άλλα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια.

Εναλλακτικά προτείνεται να καθιερωθεί μια διαδικασία εγγραφής η οποία δεν παρέχει υπερβολική επιβάρυνση πρόσβασης στην πλατφόρμα.

Επιπλέον, θεωρεί σκόπιμο να αποφευχθεί η διακοπή της συνεχούς διαπραγμάτευσης όταν ο ΔΕΣΦΑ αναλαμβάνει ενέργειες εξισορρόπησης. «Στην πραγματικότητα, το σύστημα, όπως προτείνεται, συνεπάγεται τη δέσμευση συναλλαγών στην πλατφόρμα για μια δεδομένη περίοδο όσο ο ΔΕΣΦΑ αναλαμβάνει ενέργειες εξισορρόπησης και αυτό ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις σε περίπτωση υψηλής μεταβλητότητας, περιορίζοντας τους παίκτες. Αυτό θα είχε ως συνέπεια την αύξηση της χρηματοοικονομικής έκθεσης και συνεπώς αρνητικής επίδρασης στην αγορά γενικά», αναφέρεται.

Η «Φυσικό Αέριο-Ελληνική Εταιρία Ενέργειας» προτείνει, μεταξύ άλλων, να υπάρχει η δυνατότητα πλήρους ευελιξίας στους Συμμετέχοντες για την κάλυψη του Περιθωρίου Ασφάλισης είτε με μετρητά είτε με εγγυητικές επιστολές τραπεζών για το σύνολο της απαίτησης Περιθωρίου Ασφάλισης. «Η ευελιξία αυτή αφενός δεν αυξάνει το πιστωτικό ρίσκο / κίνδυνο καθώς υπάρχει κάλυψη των συναλλαγών αφετέρου κρίνεται αναγκαία για την καλύτερη διαχείριση του κεφαλαίου κίνησης των Συμμετεχόντων», όπως αναφέρει.

Ακόμη, για την αποτελεσματική λειτουργία του Βάθρου Εμπορίας, κρίνει ότι θα πρέπει να παρθούν όλα τα μέτρα τήρησης της διαφάνειας και αποφυγής διαβλητών διαδικασιών. «Για το λόγο αυτό και δεδομένου του γεγονότος ότι ο ΔΕΣΦΑ είναι επιφορτισμένος με τον ιδιαίτερο ρόλο της κάλυψης της εξισορρόπησης του Συστήματος, θεωρούμε ότι ο ρόλος του ως Συμμετέχων στο Βάθρο στο πλαίσιο της φάσης της «Συνεχούς Διαπραγμάτευσης» θα πρέπει να εξεταστεί και να οριοθετηθεί επαρκώς. Συγκεκριμένα, θεωρούμε ότι θα πρέπει να διαθέτει ποσότητες μόνο μέσω διαγωνιστικών διαδικασιών δημοπρασίας», τονίζεται.

Τέλος το ΙΕΝΕ επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι η ανάπτυξη της πλατφόρμας εμπορίας φυσικού αερίου (gas trading platform) αναμένεται να επιτρέψει τη διαπραγμάτευση συμβολαίων προς όφελος όλων των εμπλεκομένων στην εφοδιαστική αλυσίδα της αγοράς φυσικού αερίου.

«Με άλλα λόγια, θα έχει τον ίδιο ρόλο με την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, δηλαδή παροχή υποδομής για τη διαπραγμάτευση και την εκκαθάριση. Η δημιουργία της Πλατφόρμας Συναλλαγών Φυσικού Αερίου θα διευρύνει τη spot αγορά και θα διευκολύνει νέες διασυνδέσεις και ευκαιρίες ανώνυμων εμπορικών συναλλαγών φυσικού αερίου» αναφέρει.

Μεταξύ των ειδικότερων προτάσεων του περιλαμβάνεται η ανάγκη καταγραφής παραδειγμάτων τόπου παράδοσης ποσοτήτων φυσικού αερίου, λ.χ. Σιδηρόκαστρο, Ρεβυθούσα, Νέα Μεσημβρία, αλλά και η διευκρίνιση των κριτηρίων ώστε να μπορεί να θεωρείται μια εταιρεία πάροχος ρευστότητας (για παράδειγμα, με βάση ελάχιστη ποσότητα εμπορίας φυσικού αερίου κατ’ έτος ή ελάχιστη ποσότητα εισαγωγών αερίου κατ’ έτος;).

Όσον αφορά τις προδιαγραφές προϊόντων στο Βάθρο Εμπορίας (μηνιαία και ετήσια συμβόλαια αγοράς φυσικού αερίου), το ΙΕΝΕ κρίνει απαραίτητο να υπάρξει ένα δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα για το πότε ακριβώς προγραμματίζεται να εισαχθούν αυτά τα συμβόλαια, καθότι η προθεσμιακή αγορά αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη λειτουργία μιας πραγματικά ανταγωνιστικής αγοράς. «Είναι γνωστό ότι η ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά, αλλά και ευρύτερα, στηρίζεται σε πολύ μεγάλο μέρος στα προθεσμιακά συμβόλαια», όπως τονίζεται.