Μια πρωτοφανής γεωλογική αποκάλυψη έρχεται από τη Δυτική Μεσόγειο, αλλάζοντας όσα γνωρίζαμε για τη συμπεριφορά της Ιβηρικής Χερσονήσου και τη σχέση της με τη σεισμική δραστηριότητα της περιοχής. Νέα έρευνα δείχνει ότι ολόκληρη η Ιβηρία περιστρέφεται αργά αλλά σταθερά δεξιόστροφα, σαν τους δείκτες του ρολογιού, υπό την πίεση της σύγκρουσης των τεκτονικών πλακών Ευρασίας και Αφρικής.

Η ανακάλυψη φέρει την υπογραφή του Άσιερ Μαδαριέτα, ερευνητή της ομάδας HGI (Διεργασίες Υδάτινου Περιβάλλοντος) στο Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων (EHU), ο οποίος μελέτησε πώς συμπιέζεται και παραμορφώνεται ο γήινος φλοιός στη ζώνη επαφής Ευρασίας και Αφρικής στη Δυτική Μεσόγειο. Η εργασία του φωτίζει έναν από τους πιο σύνθετους και λιγότερο κατανοητούς τεκτονικούς κόμβους της Ευρώπης και ανοίγει νέες προοπτικές για τον εντοπισμό ενεργών ρηγμάτων και πιθανών σεισμικών κινδύνων στην Ιβηρική Χερσόνησο.

Ένα ασαφές όριο με καθοριστικό ρόλο

Η τεκτονική των πλακών λειτουργεί σαν ένα σύστημα τεράστιων κομματιών του φλοιού της Γης που κινούνται διαρκώς, συσσωρεύοντας τάσεις οι οποίες εκτονώνονται μέσω παραμορφώσεων ή σεισμών. Όπως εξηγεί ο Μαδαριέτα, η ευρασιατική και η αφρικανική πλάκα πλησιάζουν κάθε χρόνο κατά περίπου 4 έως 6 χιλιοστά. Σε ορισμένα σημεία, όπως στον Ατλαντικό και στα ανοικτά της Αλγερίας, το όριο μεταξύ τους είναι ξεκάθαρο. Στη νότια Ιβηρική Χερσόνησο, όμως, η εικόνα είναι πολύ πιο περίπλοκη.

Κεντρικό ρόλο σε αυτή την πολυπλοκότητα παίζει ο τομέας του Αλμποράν, στη Δυτική Μεσόγειο. Η περιοχή αυτή κινείται προς τα δυτικά, ευνοώντας τη δημιουργία και τη διατήρηση του ενεργού Τόξου του Γιβραλτάρ, το οποίο συνδέει τη Βετική Οροσειρά στην Ισπανία με την Οροσειρά του Ριφ στο Μαρόκο. Μέχρι σήμερα, η ακριβής φύση αυτού του ορίου και οι γεωδυναμικές διεργασίες που εξελίσσονται εκεί αποτελούσαν αντικείμενο έντονης επιστημονικής συζήτησης.

Δορυφόροι και σεισμοί «αποκαλύπτουν» την κίνηση

Στη νέα μελέτη, η ερευνητική ομάδα συνδύασε δορυφορικά δεδομένα παραμόρφωσης της επιφάνειας της Γης με στοιχεία από σεισμούς των τελευταίων δεκαετιών. Μέσα από αυτή τη σύγκριση, κατέστη δυνατό να υπολογιστούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα πεδία τάσεων και παραμορφώσεων στη ζώνη μεταξύ Ιβηρικής Χερσονήσου και Βορειοδυτικής Αφρικής.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ορισμένα τμήματα του ορίου κυριαρχούνται ήδη από την άμεση σύγκρουση Ευρασίας και Αφρικής, ενώ άλλα εξακολουθούν να επηρεάζονται κυρίως από τη δυτική μετακίνηση του Τόξου του Γιβραλτάρ. Αυτή η διαφοροποίηση είναι κρίσιμη για την κατανόηση της ευρύτερης γεωδυναμικής συμπεριφοράς της περιοχής.

Η Ιβηρία περιστρέφεται δεξιόστροφα

Το πιο εντυπωσιακό εύρημα της έρευνας είναι η επιβεβαίωση ότι η Ιβηρική Χερσόνησος υφίσταται δεξιόστροφη περιστροφή. Σύμφωνα με τον Μαδαριέτα, ανατολικά των Στενών του Γιβραλτάρ, ο φλοιός του Τόξου του Γιβραλτάρ απορροφά μεγάλο μέρος της παραμόρφωσης που προκαλεί η σύγκρουση των δύο πλακών, λειτουργώντας σαν «μαξιλάρι» που περιορίζει τη μεταφορά τάσεων προς την Ιβηρία. Αντίθετα, δυτικά των Στενών, η σύγκρουση Ιβηρίας (Ευρασίας) και Αφρικής είναι άμεση, ασκώντας πιέσεις στο νοτιοδυτικό άκρο της χερσονήσου και ωθώντας την σε αυτή τη χαρακτηριστική περιστροφική κίνηση.

Χάρτης για τα άγνωστα ρήγματα

Τα πεδία τάσεων αποκαλύπτουν τις γεωδυναμικές διεργασίες σε βάθος, ενώ τα πεδία παραμόρφωσης δείχνουν πώς ανταποκρίνεται η επιφάνεια της Γης. Ωστόσο, η σύνδεση αυτών των δεδομένων με συγκεκριμένες γεωλογικές δομές παραμένει δύσκολη. Τα νέα στοιχεία, όμως, λειτουργούν σαν οδηγός: δείχνουν πού υπάρχουν ή ενδέχεται να υπάρχουν ενεργά ρήγματα, ποια είναι η κινηματική τους συμπεριφορά και τι είδους σεισμούς μπορούν να προκαλέσουν.

Στο πλαίσιο αυτό, η έρευνα ενισχύει τη βάση δεδομένων QAFI (Quaternary Active Fault database of Iberia), που καταγράφει τα ενεργά ρήγματα της Ιβηρικής. Παρά την πρόοδο, περιοχές όπως τα Δυτικά Πυρηναία και ο δυτικός τομέας του Τόξου του Γιβραλτάρ, από το Κάδιθ έως τη Σεβίλλη, παραμένουν ελλιπώς χαρτογραφημένες και απαιτούν εκτενή γεωλογική και γεωφυσική έρευνα.

Ένα στιγμιότυπο σε μια ιστορία εκατομμυρίων ετών

Οι γεωδυναμικές αλλαγές εξελίσσονται σε γεωλογικούς χρόνους, πολύ πέρα από το χρονικό εύρος των σύγχρονων μετρήσεων. Τα πιο αξιόπιστα σεισμολογικά δεδομένα φτάνουν πίσω μόνο μέχρι τη δεκαετία του 1980, ενώ τα δορυφορικά δεδομένα ξεκινούν από τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Παρ’ όλα αυτά, η ενοποίηση αυτών των πηγών προσφέρει ένα πολύτιμο «παράθυρο» στην εξέλιξη της περιοχής και αυξάνει την αξιοπιστία των συμπερασμάτων.

Όπως επισημαίνει ο Μαδαριέτα, τα διαθέσιμα δεδομένα αναμένεται να αυξηθούν ραγδαία τα επόμενα χρόνια, επιτρέποντας ακόμα πιο λεπτομερείς αναλύσεις, ακόμη και σε περιοχές με περιορισμένη πληροφόρηση σήμερα.

Διαβάστε ακόμη

Κώστας Ανεστίδης: Ο «αρχιστράτηγος» των αγροτικών μπλόκων ελέγχεται για παράνομες επιδοτήσεις €122.000

Morgan Stanley: Τέλος εποχής για το low-cost μοντέλο στις αερομεταφορές;

Πετρέλαιο: Έρχεται νέα περίοδος αναταράξεων (γραφήματα)

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα