Η αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού προβλήματος της Αττικής και η εξασφάλιση των απαιτούμενων πόρων για την κατασκευή νέων οδικών έργων αποτελούν πλέον κεντρική προτεραιότητα για την κυβέρνηση και το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.
Η συνεχώς αυξανόμενη κυκλοφορία, οι καθυστερήσεις στους βασικούς οδικούς άξονες και η ανάγκη για μετακινήσεις που θα αποσυμφορήσουν το λεκανοπέδιο, έχουν αναδείξει την επιτακτική ανάγκη ενός νέου χρηματοδοτικού μοντέλου, ικανού να κινητοποιήσει επενδύσεις χωρίς να επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσαν να υλοποιηθούν έργα όπως η επέκταση της Λεωφόρου Κύμης με την ένταξή της στη υφιστάμενη σύμβαση της Αττικής Οδού αλλά και άλλα έργα όπως το Ελευσίνα- Οινόφυτα ή η σήραγγα της Ηλιούπολης που έχουν προταθεί στο υπουργείο από τις τεχνικές εταιρείες για να γίνουν με το μοντέλο των πρότυπων προτάσεων αλλά πλέον διαχωρίζονται από αυτόν.
Επέκταση παραχωρήσεων για νέα έργα
Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο φαίνεται να εξετάζει ένα μοντέλο επέκτασης των υφιστάμενων συμβάσεων παραχώρησης, με στόχο να καταστεί δυνατή η υλοποίηση νέων έργων μέσω της συμμετοχής των παραχωρησιούχων, με αντάλλαγμα παράταση της διάρκειας των συμβάσεων. Πρόκειται για έναν μηχανισμό ανταποδοτικής επένδυσης, ο οποίος επιτρέπει την αξιοποίηση της τεχνογνωσίας και των ιδίων πόρων των εταιρειών που ήδη λειτουργούν κρίσιμες υποδομές.
Ένα σχέδιο με μακρά ιστορία
Η ιδέα δεν είναι καινούργια. Πριν από περίπου είκοσι χρόνια, οι τότε μέτοχοι της Αττικής Οδού είχαν προτείνει να προχωρήσουν στις επεκτάσεις του αυτοκινητοδρόμου με ίδια χρηματοδότηση, ζητώντας ως αντάλλαγμα την παράταση της σύμβασης παραχώρησης. Το σχέδιο εκείνο είχε απορριφθεί από την τότε κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Με παραλλαγές, η ίδια πρόταση είχε επανέλθει και επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και τότε δεν εφαρμόστηκε.
Σήμερα, το όπλο αυτό επανέρχεται δυναμικά στο τραπέζι καθώς τα περιθώρια χρηματοδότησης από δημόσιους πόρους είναι περιορισμένα, ενώ η ανάγκη για ανακούφιση του οδικού δικτύου είναι μεγαλύτερη από ποτέ.
Η Ελλάδα ακολούθησε ένα παρεμφερές υβριδικό μοντέλο με την ένταξη του έργου Πάτρα–Πύργος στην παραχώρηση της Ολυμπίας Οδού, ενώ ανάλογες πρακτικές συναντώνται και σε άλλες χώρες.
Ελευσίνα–Οινόφυτα στο επίκεντρο
Σύμφωνα με πληροφορίες το Υπουργείο Υποδομών βλέπει ως υλοποιήσιμα —εφόσον εξευρεθεί το κατάλληλο χρηματοδοτικό πλαίσιο— έργα όπως ο οδικός άξονας Ελευσίνα–Οινόφυτα, που εκτιμάται ότι θα μπορούσε να αποτελέσει κομβική παρέμβαση για τη Δυτική Αττική. Ο συγκεκριμένος άξονας θα επιτρέπει τη διέλευση προς τον ΠΑΘΕ χωρίς επιβάρυνση του Κηφισού και θα μπορούσε ενδεχομένως να «κολλήσει» με άλλες κοντινές παραχωρήσεις.
Άλλες πιθανές παρεμβάσεις, όπως η σήραγγα της Ηλιουπόλεως, είναι επίσης από τα έργα που θα μπορούσαν να ενταχθούν σε υφιστάμενες παραχωρήσεις, εφόσον υπάρξει πολιτική βούληση και τεχνική ωρίμανση.
Αποστάσεις από τις Πρότυπες Προτάσεις
Το Υπουργείο εξακολουθεί να κρατά αποστάσεις από το μοντέλο των Πρότυπων Προτάσεων, παρότι τα περισσότερα από τα κυκλοφοριακά έργα που σήμερα εξετάζονται έχουν αρχικά προταθεί μέσω αυτού του μηχανισμού από ιδιώτες. Κυβερνητικές πηγές σημειώνουν ότι η διαδικασία των Πρότυπων Προτάσεων «παραμένει ένα εργαλείο ωρίμανσης, όχι χρηματοδότησης», με το Υπουργείο να δείχνει πρόθεση να προωθήσει ορισμένα έργα έξω από αυτό το πλαίσιο, εφόσον εξασφαλιστεί βιώσιμη χρηματοδότηση.
Την προσέγγιση αυτή επιβεβαίωσε πρόσφατα και ο υφυπουργός Υποδομών Νίκος Ταχιάος, διευκρινίζοντας ότι οι Πρότυπες Προτάσεις «αποτελούν εργαλείο μόχλευσης των έργων και όχι μηχανισμό χρηματοδότησης». Όπως ανέφερε, «είναι ένας τρόπος να πυροδοτήσεις την έναρξη ενός έργου· δεν έχει να κάνει με τη χρηματοδότηση», προσθέτοντας ότι «η βιωσιμότητα κάθε έργου εξαρτάται από το τεχνικοοικονομικό του μοντέλο».
Τα στενά περιθώρια χρηματοδότησης και οι επιφυλάξεις
Η ανεπάρκεια διαθέσιμων πόρων παραμένει πάντως καθοριστικός παράγοντας που δυσχεραίνει τον σχεδιασμό και την προώθηση νέων έργων στην Αττική. Το φετινό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, σύμφωνα με τον υφυπουργό ξεκίνησε με 680 εκατομμύρια ευρώ και αναμένεται να φτάσει τα 1,2 δισ., «όμως μόνο για την αποπληρωμή παλαιών δανείων της γραμμής 2 του μετρό απαιτούνται ήδη 250 εκατομμύρια ευρώ».
Η αναφορά αυτή αναδεικνύει το στενό δημοσιονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο καλείται να κινηθεί το υπουργείο, επιβεβαιώνοντας ότι η αναζήτηση εναλλακτικών μηχανισμών χρηματοδότησης δεν αποτελεί επιλογή, αλλά αναγκαιότητα.
Στο ίδιο πλαίσιο, ο κ. Ταχιάος τοποθετήθηκε και για την πρόταση που έχει διατυπώσει ο πρόεδρος του ΤΕΕ, Γιώργος Στασινός, περί παράτασης των υφιστάμενων συμβάσεων παραχώρησης προκειμένου να επιταχυνθεί η υλοποίηση κρίσιμων έργων, πρόταση που βρίσκει υποστηρικτές και στον κατασκευαστικό κλάδο.
Ο υφυπουργός εμφανίστηκε προσεκτικός. Όπως εξήγησε, η παράταση μιας παραχώρησης προϋποθέτει τη σύμφωνη γνώμη των Γενικών Διευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, DG Move και DG Comp, «διαδικασία ιδιαίτερα απαιτητική και όχι δεδομένη». Παράλληλα, τόνισε ότι δεν είναι πάντα θεσμικά επιτρεπτό να ενταχθεί σε μια παραχώρηση έργο που δεν έχει άμεση λειτουργική σύνδεση με αυτήν.
Υπογράμμισε, επίσης, ότι η επέκταση μιας σύμβασης σε βάθος χρόνου μειώνει αναπόφευκτα την οικονομική της απόδοση, αν και παραδέχθηκε πως σε ειδικές περιπτώσεις —όπως η επέκταση της λεωφόρου Κύμης— μια τέτοια λύση θα μπορούσε να εφαρμοστεί, εφόσον είχε προηγουμένως ολοκληρωθεί η νέα παραχώρηση της Αττικής Οδού, κάτι που συνέβη στα τέλη του 2024.
Το παράδειγμα της Κροατίας
Ανάλογο μοντέλο έχει ήδη εφαρμοστεί στην Κροατία, όπου το κράτος ενημέρωσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την παράταση της σύμβασης παραχώρησης της εταιρείας BINA Istra d.d. για τον αυτοκινητόδρομο Istrian Y, μήκους 145 χιλιομέτρων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε διαδοχικές παρατάσεις (2018, 2020, 2023), συνολικού ύψους επενδύσεων άνω των 560 εκατομμυρίων ευρώ, που επέτρεψαν τη χρηματοδότηση νέων έργων όπως η δεύτερη λωρίδα κυκλοφορίας και επιπλέον έργα στη σήραγγα Učka. Η απόφαση κρίθηκε συμβατή με το δίκαιο περί κρατικών ενισχύσεων, καθώς η παράταση θεωρήθηκε αναλογική προς το ύψος των επενδύσεων του παραχωρησιούχου.
Η υπόθεση της Κροατίας δείχνει ότι, υπό προϋποθέσεις και με έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η επέκταση συμβάσεων παραχώρησης μπορεί να αποτελέσει νόμιμο και αποτελεσματικό εργαλείο για την ανάπτυξη νέων υποδομών μια πρακτική που η ελληνική πλευρά εξετάζει σοβαρά για τα έργα της Αττικής. Υπάρχουν όμως και «κακά» παραδείγματα. Αφορούν περιπτώσεις όπου κράτη μέλη όπως η Ισπανία και η Ιταλία προχώρησαν σε μακροχρόνιες παρατάσεις συμβάσεων έναντι έργων, χωρίς όμως να ακολουθήσουν τη διαδικασία κοινοποίησης και έγκρισης από την ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έχουν κρίνει ότι τέτοιες επεκτάσεις συνιστούν «ουσιώδεις τροποποιήσεις» που ισοδυναμούν με νέα σύμβαση και, ως εκ τούτου, η απευθείας ανάθεσή τους (χωρίς διαγωνισμό) συνιστά παράβαση του δικαίου των δημοσίων συμβάσεων..
Το έργο του Σκαραμαγκά
Ανεξάρτητα πάντως από το παραπάνω χρηματοδοτικό σχέδιο, η κυβέρνηση προχωρά σε μια σειρά άμεσων έργων υποδομής που στοχεύουν στην μερική αποσυμφόρηση της πρωτεύουσας. Πρώτο στη λίστα είναι το έργο του τριπλού κόμβου στον Σκαραμαγκά, προϋπολογισμού 70 εκατομμυρίων ευρώ, η προκήρυξη του οποίου ανακοινώθηκε χθες με ημερομηνία δημοπράτησης την 17η Δεκεμβρίου. Παράλληλα οριστικοποιούνται οι μελέτες από την ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ για την παρέμβαση στο κόμβο της Μεταμόρφωσης με την δημιουργία διπλής εξόδου από την Αττική Οδό προς την εθνική οδό, έργα που αναλαμβάνει ο παραχωρησιούχος συνολικού ύψους περίπου 10 εκ. ευρώ.
Ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρίστος Δήμας τόνισε χθες ότι τα έργα στον Σκαραμαγκά θα προσφέρουν εναλλακτική διαδρομή από την Αττική Οδό προς τον Πειραιά και τα νοτιοδυτικά προάστια, συμβάλλοντας στην αποσυμφόρηση της Λεωφόρου Κηφισού.
Τα βασικά οφέλη του έργου περιλαμβάνουν τη δημιουργία ενιαίου άξονα Λ. Σχιστού – Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου Αιγάλεω, την εξάλειψη των κυκλοφοριακών προβλημάτων στη Λ. Σχιστού και την αναβάθμιση της Εθνικής Οδού Αθηνών–Κορίνθου με τρεις λωρίδες κυκλοφορίας στους κόμβους Σχιστού–Σκαραμαγκά.
Όπως επισήμανε ο κ. Δήμας, «κάθε μεγάλο έργο έχει έναν πραγματικό αποδέκτη: τον πολίτη. Με αυτό το έργο αναβαθμίζουμε ριζικά τον συγκοινωνιακό χάρτη της Αττικής και δίνουμε λύσεις σε προβλήματα που ταλαιπωρούν εδώ και χρόνια τους οδηγούς».
Διαβάστε ακόμη
Πλειστηριασμοί: Νέα σφυριά με… ιστορία για «Μύλοι Βλαχογιάννη» και «Ελφίκο» (pics)
Επίδομα Θέρμανσης: Οι κρίσιμες ημερομηνίες για δηλώσεις και διορθώσεις – Τα λάθη που κοστίζουν
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα
Σχολίασε εδώ
Για να σχολιάσεις, χρησιμοποίησε ένα ψευδώνυμο.