Τα σύγχρονα Family Offices δεν είναι απλώς διαχειριστικές δομές, αλλά στρατηγικά κέντρα λήψης αποφάσεων που διαμορφώνουν τον μακροπρόθεσμο οικονομικό σχεδιασμό των εύπορων οικογενειών. Αποτελούν κρίσιμους πυλώνες για την προστασία, διατήρηση και αύξηση του οικογενειακού πλούτου, προσφέροντας ολοκληρωμένες υπηρεσίες που καλύπτουν από τη διαχείριση χαρτοφυλακίου και τον φορολογικό σχεδιασμό, μέχρι τη διαδοχή και τη διατήρηση των οικογενειακών αξιών.

Η ανάπτυξη των Family Offices είναι ραγδαία, με τον αριθμό τους να έχει αυξηθεί από περίπου 6.100 το 2019 σε πάνω από 8.000 σήμερα και να αναμένεται να ξεπεράσει τα 10.500 έως το 2030. Τα υπό διαχείριση περιουσιακά τους στοιχεία αναμένεται επίσης να αυξηθούν από 5,5 τρισεκατομμύρια δολάρια σήμερα σε 9,5 τρισεκατομμύρια έως το 2030, αντανακλώντας την αυξανόμενη προτίμηση των εύπορων οικογενειών υψηλού πλούτου σε ένα μοντέλο που προσφέρει ευελιξία, συνοχή, ταχύτητα και αυξημένη μυστικότητα.

Τι είναι όμως το Family Office και γιατί μπορεί να είναι χρήσιμο για μία οικογένεια υψηλού πλούτου;
Τα Family Offices είναι εξειδικευμένες οντότητες που προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες διαχείρισης περιουσίας σε εύπορες οικογένειες, μέσω ομάδων έμπιστων επαγγελματιών, όπως επενδυτικούς και φορολογικούς συμβούλους, οικονομικούς αναλυτές και διοικητικό προσωπικό.

Τα Family Offices μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες που περιλαμβάνουν διαχείριση χαρτοφυλακίου, φορολογικό σχεδιασμό, σχεδιασμό διαδοχής, νομική υποστήριξη, προστασία περιουσιακών στοιχείων και εκπαίδευση των μελών της οικογένειας. Διακρίνονται διεθνώς σε μονο-οικογενειακά (Single-Family Offices), που εξυπηρετούν αποκλειστικά μία οικογένεια με απόλυτο έλεγχο και εξατομικευμένες λύσεις, και πολυ-οικογενειακά (Multi-Family Offices), που εξυπηρετούν πολλές οικογένειες με πρόσβαση σε πιο εξειδικευμένες επενδυτικές ευκαιρίες και χαμηλότερα κόστη.

Η πραγματική αξία ενός Family Office συνεχίζει να καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα των ανθρώπων που το απαρτίζουν. Το ταλέντο και η εμπειρία τους δεν είναι σημαντικά μόνο για την αποτελεσματική διαχείριση των καθημερινών λειτουργιών, αλλά και για την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν πότε απαιτείται εξωτερική εξειδίκευση. Η σωστή ισορροπία μεταξύ «εσωτερικών» και «εξωτερικών» πόρων είναι ένα ακόμα στοιχείο που μπορεί να διαχωρίσει ένα επιτυχημένο Family Office από μια απλή διαχειριστική δομή. Διότι, τελικά, η επιτυχία κρίνεται από τους ανθρώπους και την ικανότητά τους να προσαρμόζονται, να συνεργάζονται και να δημιουργούν αξία για την οικογένεια.

Τα σύγχρονα Family Offices μπορούν να παρέχουν υποστήριξη, μεταξύ άλλων, στους εξής τομείς:

• Βελτιστοποίηση του μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού επενδύσεων. Λόγω της οργανωμένης δομής τους είναι σε θέση να βοηθούν την οικογένεια να τοποθετεί κεφάλαια ταχύτερα από τον ανταγωνισμό σε επενδύσεις που δεν είναι εύκολα προσβάσιμες σε άλλους επενδυτές (π.χ. venture capital, real estate, private equity).
• Στρατηγικό σχεδιασμό διαδοχής και μεταβίβασης πλούτου στις επόμενες γενιές, που περιλαμβάνει τη δημιουργία εξελιγμένων δομών (π.χ. trust) και μηχανισμών για την προστασία της οικογενειακής περιουσίας. Αυτή η προσέγγιση είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της περιουσίας και τη μετάβασή της στις επόμενες γενιές, αποφεύγοντας νομικές και φορολογικές παγίδες, αλλά και πιθανές συγκρούσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας.
• Διατήρηση και ενίσχυση της οικογενειακής κληρονομιάς και αξιών, με έμφαση στη συνεχή εκπαίδευση της νέας γενιάς και την προετοιμασία για την ανάληψη ηγετικών ρόλων. Τα Family Offices συχνά επενδύουν σε προγράμματα καθοδήγησης (mentoring) και εκπαίδευσης για τα νεότερα μέλη της οικογένειας, διασφαλίζοντας τη συνέχιση των οικογενειακών αξιών και του επιχειρηματικού οράματος.
• Ενσωμάτωση τεχνολογίας για τη διαχείριση πολύπλοκων περιουσιακών δομών, με χρήση προηγμένων συστημάτων ανάλυσης δεδομένων, τεχνητής νοημοσύνης και ισχυρής κυβερνοασφάλειας για την προστασία των ευαίσθητων πληροφοριών.

Στην Ελλάδα, το θεσμικό πλαίσιο για τα Family Offices καθορίστηκε με τον Ν. 4778/2021, ο οποίος εισήγαγε το μοντέλο «cost-plus 7%», σύμφωνα με το οποίο, τα Family Offices φορολογούνται με βάση τα λειτουργικά τους έξοδα, συν ένα περιθώριο κέρδους 7%. Παρόλο που το μοντέλο αυτό μπορεί να είναι φορολογικά επωφελές, στην πράξη χρησιμοποιείται ελάχιστα, κυρίως λόγω των αυστηρών προϋποθέσεων που θέτει ο νόμος. Ορισμένες αλλαγές που θα μπορούσαν να καταστήσουν την Ελλάδα πιο ελκυστικό προορισμό για Family Offices, τόσο για ελληνικές όσο και για αλλοδαπές οικογένειες, περιλαμβάνουν:

• Υψηλές Απαιτήσεις Κόστους: Οι τρέχουσες απαιτήσεις για ελάχιστες δαπάνες ύψους €1.000.000 ετησίως είναι αποτρεπτικές για μικρότερες οικογένειες ή για εκείνες που αναπτύσσονται σταδιακά και χρειάζονται εξειδικευμένη υποστήριξη. Η μείωση αυτών των απαιτήσεων θα μπορούσε να κάνει το ελληνικό πλαίσιο πιο προσιτό και ελκυστικό.
• Περιορισμένος Κύκλος Εξυπηρετούμενων Προσώπων: Το ισχύον πλαίσιο περιορίζει τα Family Offices στην εξυπηρέτηση μόνο στενών συγγενών. Μια διεύρυνση του κύκλου εξυπηρετούμενων προσώπων θα επέτρεπε μεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση οικογενειακής περιουσίας και θα προσέλκυε οικογένειες με πιο σύνθετες δομές.
• Προστασία από φορολογικούς κινδύνους: Θα πρέπει να προβλεφθεί ρητά ότι η παροχή υπηρεσιών από ένα Family Office σε αλλοδαπές εταιρείες της οικογένειας δεν συνεπάγεται, από μόνη της, την εφαρμογή του κανόνα περί τόπου άσκησης πραγματικής διοίκησης. Σύμφωνα με τον κανόνα αυτό, μια αλλοδαπή εταιρεία μπορεί να φορολογηθεί στην Ελλάδα, εάν αποδειχθεί ότι η πραγματική της διοίκηση ασκείται εντός ελληνικής επικράτειας. Η απουσία αυτής της εξαίρεσης δημιουργεί αβεβαιότητα και αποτρέπει πολλές οικογένειες από τη χρήση ελληνικών Family Offices.
• Θεσμική Υποστήριξη και One-Stop Shop: Η δημιουργία ενός σημείου εξυπηρέτησης (one-stop shop) για την ίδρυση και λειτουργία Family Offices θα απλοποιούσε σημαντικά τη διαδικασία και θα καθιστούσε την Ελλάδα πιο ανταγωνιστική σε διεθνές επίπεδο.

Τα παραπάνω σε συνδυασμό με στοχευμένες νομοθετικές παρεμβάσεις, όπως η εισαγωγή νέων νομικών δομών – κληρονομικές συμβάσεις και trusts ή άλλες αντίστοιχες δομές – που εκτιμάται ότι θα περιλαμβάνονται σε επερχόμενο νομοσχέδιο για την αναμόρφωση του κληρονομικού δικαίου, θα μπορούσαν να καταστήσουν τη χώρα κόμβο διαχείρισης περιουσίας για οικογένειες που επιδιώκουν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Με αυτές τις αλλαγές, η Ελλάδα μπορεί να εισέλθει δυναμικά στον παγκόσμιο χάρτη διαχείρισης περιουσίας, προσελκύοντας εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και δίνοντας στις ελληνικές οικογένειες τη δυνατότητα να σχεδιάζουν το μέλλον τους χωρίς να καταφεύγουν σε αλλοδαπές δικαιοδοσίες. Παράλληλα, μπορεί να προσελκύσει και αλλοδαπές οικογένειες, αξιοποιώντας τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, όπως η γεωγραφική της θέση, το ευνοϊκό κλίμα και τα ειδικά φορολογικά καθεστώτα που προσφέρει σε όσους μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στην Ελλάδα.

*Ευάγγελος Αηδόνης – Senior Managing Associate, Family Office & High Net Worth Individuals | KBVL, Deloitte Legal Network