PwC: Κάτω από 4% οι εταιρείες «ζόμπι» – Προς νέο ρεκόρ τα deals το 2025 (γραφήματα) | Ειδήσεις για την Οικονομία

Σημαντική βελτίωση στην εικόνα του ελληνικού επιχειρηματικού οικοσυστήματος καταγράφει η νέα μελέτη της PwC Ελλάδας «Revisiting zombie firms: From survival to revival», αποτυπώνοντας τη σταδιακή υποχώρηση των λεγόμενων εταιρειών – ζόμπι στα χαμηλότερα επίπεδα της τελευταίας δεκαετίας. Όπως επισημαίνει ο κ. Κυριάκος Ανδρέου, Partner, Strategy & Markets στην PwC Ελλάδας, «το θετικό κλίμα στην οικονομία αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στο επιχειρηματικό περιβάλλον, με τη βελτίωση της συγκυρίας να ενισχύει την κερδοφορία των επιχειρήσεων και να συμβάλλει στη μείωση των μη βιώσιμων σχημάτων».

Η μελέτη, η οποία βασίζεται σε στοιχεία σχεδόν 14.000 ελληνικών επιχειρήσεων για την περίοδο 2015-2023, δείχνει ότι το ποσοστό των επιχειρήσεων που χαρακτηρίζονται ως «ζόμπι» διαμορφώθηκε το 2023 γύρω στο 2%-4%, έναντι 10,8% το 2016. Στην κορύφωση της πανδημικής κρίσης, το 2020, το αντίστοιχο ποσοστό είχε εκτοξευθεί προσωρινά στο 20,7%, πριν ακολουθήσει σταδιακή αποκλιμάκωση.

«Το 2020 είδαμε μια έκρηξη των εταιρειών-ζόμπι, η οποία όμως δεν είχε διάρκεια», σημειώνει ο κ. Ανδρέου, προσθέτοντας ότι «οι κρατικές ενισχύσεις και η ισχυρή τόνωση της ζήτησης, σε συνδυασμό με την εκκίνηση του Ταμείου Ανάκαμψης, λειτούργησαν ανασχετικά και απέτρεψαν τη μονιμοποίηση του φαινομένου».

Ποιοι επέστρεψαν και ποιοι έμειναν πίσω

Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στη δυναμική εξόδου από την κατάσταση «ζόμπι». Από τις περίπου 2.000 επιχειρήσεις που καταγράφηκαν ως τέτοιες την περίοδο 2015-2020, σχεδόν οι δύο στις τρεις (66%) κατάφεραν να επιστρέψουν σε κανονική λειτουργία έως το 2021. Ένα 14% οδηγήθηκε σε έξοδο από την αγορά, ενώ περίπου το 20% παρέμεινε εγκλωβισμένο σε καθεστώς χαμηλής βιωσιμότητας.

«Το στοιχείο αυτό δείχνει τα αντανακλαστικά της ελληνικής οικονομίας», υπογραμμίζει ο κ. Ανδρέου. «Δύο στις τρεις επιχειρήσεις που βρέθηκαν σε κατάσταση “ζόμπι” κατάφεραν τελικά να επανέλθουν στην κανονικότητα, κάτι που επιβεβαιώνει ότι το επιχειρηματικό σύστημα έχει ενδυναμωθεί μετά την κρίση χρέους και την πανδημία».

Μετά την πανδημία, η απόκλιση έγινε πιο έντονη: οι υγιείς επιχειρήσεις επιτάχυναν, ενώ οι πιο αδύναμες δυσκολεύτηκαν να ακολουθήσουν, συνεχίζοντας να δεσμεύουν πόρους και κεφάλαια που θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε πιο παραγωγικές δραστηριότητες.

Καθοριστικός παράγοντας το μέγεθος

Το μέγεθος της επιχείρησης αναδεικνύεται σε βασικό παράγοντα επιβίωσης. Την περίοδο 2015-2023, το μέσο ποσοστό εταιρειών-ζόμπι ανήλθε στο 8,1% για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, στο 2,3% για τις μικρομεσαίες και μόλις στο 1,3% για τις μεγάλες.

«Οι εταιρείες-ζόμπι είναι καθαρά φαινόμενο της μικροοικονομίας και εντοπίζονται στο πιο ευάλωτο κομμάτι της αγοράς», σημειώνει ο κ. Ανδρέου. «Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις παρουσιάζουν μεγάλη μεταβλητότητα: όταν η οικονομία πηγαίνει καλά, ακολουθούν, όταν όμως επιβραδύνεται, σταματούν σχεδόν αμέσως».

Η ίδια εικόνα αποτυπώνεται και στις πιθανότητες αποτυχίας. Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις εμφανίζουν περίπου τετραπλάσια πιθανότητα να βγουν εκτός αγοράς σε σχέση με τις μεγάλες, ενώ μια επιχείρηση που έχει χαρακτηριστεί ως «ζόμπι» αντιμετωπίζει 2,7 φορές υψηλότερο κίνδυνο εξόδου.

Οι κλάδοι

Σε κλαδικό επίπεδο, η μελέτη καταγράφει σημαντική μείωση των εταιρειών «ζόμπι» σχεδόν σε όλους τους βασικούς τομείς της οικονομίας. Τη μεγαλύτερη αποκλιμάκωση καταγράφουν το Εμπόριο (-77%) και ο Τουρισμός (-75%), δύο τομείς που επλήγησαν έντονα στη διάρκεια της κρίσης αλλά βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της ανάκαμψης τα τελευταία χρόνια. Σημαντικές μειώσεις σημειώνονται επίσης στη Βιομηχανία (-65%) και στις Υπηρεσίες (-68%), ενώ πιο περιορισμένη, αλλά σαφής, είναι η υποχώρηση στις Κατασκευές (-47%) και στις Υποδομές (-50%).

«Η αποκλιμάκωση είναι διάχυτη και όχι μονοδιάστατη», σημειώνει ο κ. Ανδρέου, διευκρινίζοντας ότι οι κλάδοι με μεγάλη βάση επιχειρήσεων εξακολουθούν να συγκεντρώνουν και τον μεγαλύτερο αριθμό «ζόμπι» σε απόλυτα μεγέθη, ακριβώς λόγω μεγέθους.

Το καμπανάκι για την ανάπτυξη: το όριο του 1,5% – 2%

Παρά το θετικό μομέντουμ, ο κ. Ανδρέου προειδοποιεί ότι η συνέχεια δεν είναι δεδομένη. «Αν η οικονομία τρέχει με ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 1,5% έως 2%, οι επιχειρήσεις λειτουργούν σε πιο ασφαλές περιβάλλον. Αν όμως ο ρυθμός αυτός χαθεί, υπάρχει κίνδυνος να δούμε ξανά αύξηση των εταιρειών “ζόμπι”», τονίζει.

Η προειδοποίηση αποκτά ιδιαίτερη σημασία αν ληφθεί υπόψη ότι περίπου το 40% της ελληνικής επιχειρηματικότητας αφορά πολύ μικρές επιχειρήσεις, με περιορισμένα περιθώρια άμυνας σε έναν καθοδικό κύκλο.

Ο ορισμός «ζόμπι»

Ο κ. Αλέξανδρος Κοντονίκας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Essex, ο οποίος παρουσίασε τη μεθοδολογία και τα στατιστικά ευρήματα της έρευνας, εξηγεί ότι η «ζομποποίηση» δεν είναι στιγμιαίο γεγονός. «Είναι μια διαδικασία που εξελίσσεται στον χρόνο, με σταδιακή μείωση του κύκλου εργασιών και της κερδοφορίας, πριν μια επιχείρηση περάσει σε μόνιμη κατάσταση αδυναμίας», ανέφερε.

Η PwC υιοθετεί έναν αυστηρό ορισμό, βασισμένο σε συνδυασμό κριτηρίων, ώστε να αποτυπώνονται οι ιδιαιτερότητες του ελληνικού επιχειρηματικού οικοσυστήματος και να αποφεύγονται απλουστεύσεις.

«Αυτό που δείχνουν τα στοιχεία είναι ότι τα χαρακτηριστικά μιας εταιρείας-ζόμπι εμφανίζονται αρκετά χρόνια πριν. Υπάρχει, δηλαδή, παράθυρο πρόληψης και έγκαιρης αναδιάρθρωσης, πριν παγιωθεί το πρόβλημα», σημείωσε ο κ. Κοντονίκας.

Στοχευμένες κινήσεις και τέσσερις πυλώνες για την επόμενη μέρα

Συνοψίζοντας, ο Κυριάκος Ανδρέου τονίζει ότι η ανάκτηση της εμπιστοσύνης και οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης είχαν άμεσο αποτύπωμα στην επιχειρηματικότητα. Ωστόσο, ξεκαθαρίζει ότι η θωράκιση απέναντι σε έναν νέο κύκλο «ζόμπι» απαιτεί στοχευμένες κινήσεις.

Πρώτον, επιχειρησιακός μετασχηματισμός με έμφαση στην ψηφιοποίηση, την καινοτομία και τη βελτίωση του προϊόντος ή της υπηρεσίας.

Δεύτερον, ενίσχυση της εταιρικής διακυβέρνησης, ιδίως στις οικογενειακές επιχειρήσεις.

Τρίτον, καλλιέργεια κουλτούρας συνεργασιών και συγχωνεύσεων, ώστε να επιτευχθεί κρίσιμη μάζα και εξωστρέφεια.

Τέταρτον, λιγότερος φόβος απέναντι στους επενδυτές, με άνοιγμα σε στρατηγικά ή χρηματοοικονομικά κεφάλαια όταν οι επιχειρήσεις βρίσκονται σε φάση ισχύος και όχι πίεσης.

Deals, επενδύσεις και αλλαγή πίστα

Το επενδυτικό περιβάλλον λειτουργεί ήδη ως επιταχυντής. Το 2024 καταγράφηκε ως χρονιά-ρεκόρ με περίπου 12,5 δισ. ευρώ σε εξαγορές και συγχωνεύσεις, ενώ το 2025 εκτιμάται ότι θα κινηθεί ακόμη υψηλότερα.

«Έχουμε μετακινηθεί από συναλλαγές σε distressed assets σε συμφωνίες με υγιείς πολλαπλασιαστές», επισημαίνει ο κ. Ανδρέου, σημειώνοντας ότι «ακόμη και επιχειρήσεις που στο παρελθόν θα θεωρούνταν “ζόμπι” πραγματοποιούν πλέον συναλλαγές με όρους κανονικής αγοράς».

Παράλληλα, το έντονο ενδιαφέρον ξένων επενδυτών και η «έκρηξη» ελληνικών private equity funds δημιουργούν προϋποθέσεις για ένα ισχυρό 2025, με προέκταση και στο 2026. «Βρισκόμαστε σε καλό μομέντουμ», καταλήγει, «αλλά για να συνεχιστεί, πρέπει να αποδείξουμε ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι διατηρήσιμοι και ότι υπάρχει πειστικό αφήγημα για την οικονομία και μετά το Ταμείο Ανάκαμψης».