Αν και στο ευρύτερο κοινό ο ρόλος της ναυτιλίας μικρών αποστάσεων δεν είναι γνωστός, πρόκειται για έναν τομέα που διαδραματίζει κομβικής σημασίας ρόλο για την Ευρώπη και αποτελεί ζωτικό πυλώνα για τη βιώσιμη και ανταγωνιστική ανάπτυξη της ευρωπαϊκής ναυτιλίας.

Η ναυτιλία μικρών αποστάσεων εξυπηρετεί τις ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ενωσης για πιο φιλικές προς το περιβάλλον και αποδοτικές μεταφορές, καθώς το 58,2% των συνολικών θαλάσσιων μεταφορών της Ενωσης το 2022 πραγματοποιήθηκε μέσω της shortsea ναυτιλίας με 1,7 δισεκατομμύριο τόνους φορτίου. Η ενίσχυση αυτής της δραστηριότητας συμβάλλει στην αποσυμφόρηση του οδικού δικτύου και μειώνει τα ατυχήματα, ενώ αποτελεί και στρατηγικό εργαλείο για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, ειδικά σε σχέση με τις ρυπογόνες οδικές μεταφορές.

Στο πλαίσιο αυτό, οι στρατηγικές που προωθεί η Ενωση Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων (ΕΕΝΜΑ) στοχεύουν στην ενίσχυση των συνδυασμένων μεταφορών και της διατροπικής ναυτιλίας, με έμφαση στην πράσινη μετάβαση και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου.

Η αναμόρφωση του κανονιστικού πλαισίου και η συνεργασία με άλλους φορείς της μεταφορικής αλυσίδας είναι κρίσιμα βήματα για την ενίσχυση της θέσης της ελληνόκτητης ναυτιλίας, η οποία κατέχει το 60% του ευρωπαϊκού στόλου, και την επιτυχία των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η Ελλάδα έχει αναλάβει την προεδρία του European Short Sea Network με στόχο την ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής shortsea ναυτιλίας που είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική σταθερότητα της ηπείρου και την επίτευξη των κλιματικών στόχων της. Παράλληλα, η ελληνόκτητη ναυτιλία αποτελεί την ηγέτιδα δύναμη της ευρωπαϊκής ελέγχοντας το 60% του ευρωπαϊκού στόλου. Για όλο το πλέγμα και τη σημασία της ναυτιλίας μικρών αποστάσεων για την Ευρώπη το «business stories» μίλησε με τον κ. Χαράλαμπο Σημαντώνη, πρόεδρο του European Short Sea Network και επανεκλεγέντα πριν από λίγες ημέρες πρόεδρο της Ενωσης Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων.

– Μετά τις πρόσφατες αρχαιρεσίες εκλεχτήκατε εκ νέου πρόεδρος της Ενωσης Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων (ΕΕΝΜΑ), ενός από τους μακροβιότερους ναυτιλιακούς φορείς στην Ελλάδα, ενώ από 1/1/2025 είστε και πρόεδρος του European Short Sea Network. Ποια είναι η ταυτότητα των δύο οργανισμών;

Η ΕΕΝΜΑ λειτουργεί άτυπα από τη δεκαετία του 1930, αλλά μέχρι και το 1940 η μεσογειακή ναυτιλία εκπροσωπούνταν από την Ενωση Ελλήνων Εφοπλιστών. Η ιδιαίτερη φύση της δραστηριότητας, ο έντονος ανταγωνισμός που δεχόταν ο ελληνικός στόλος εκείνης της περιόδου και η άμεση εξάρτηση από τις εθνικές πολιτικές έκαναν επιτακτική ανάγκη τη δημιουργία μιας ένωσης με αποκλειστικό αντικείμενο τη μεσογειακή ναυτιλία. Η ΕΕΝΜΑ ιδρύθηκε το 1940 αρχικά ως Ενωση Εφοπλιστών Μεσογειακών Φορτηγών Πλοίων και αποτελεί σήμερα τη μακροβιότερη εφοπλιστική ένωση ναυτιλίας μικρών αποστάσεων στην Ευρώπη, με ουσιαστικά 95 χρόνια συνεχούς παρουσίας.

Υπάρχει επίσης μια παρεξήγηση ως προς την έννοια «ναυτιλία μικρών αποστάσεων» (shortsea shipping). Οι θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων είναι ο τρόπος μεταφοράς που ικανοποιεί τις μεταφορικές ανάγκες της ευρωπαϊκής κοινότητας. Δεν έχει να κάνει με το μέγεθος του πλοίου ή με το είδος του μεταφερόμενου φορτίου, αλλά με τις αποστάσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών λιμένων απόπλου-κατάπλου καθώς και όμορων της Ευρώπης κρατών. Το ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Ενωσης για μια συστηματική μετατόπιση των εμπορευματικών ροών από τις οδικές στις θαλάσσιες μεταφορές εδράζεται στο ότι η συγκεκριμένη δραστηριότητα αποσυμφορεί το ευρωπαϊκό οδικό δίκτυο, μειώνει τα ατυχήματα και παρέχει αδιαφιλονίκητα πιο φιλικές προς το περιβάλλον υπηρεσίες μεταφορών.

Το 1999 η Ευρωπαϊκή Ενωση συνέστησε το European Shortsea Network (ESN), έναν φορέα με στόχο την εκπροσώπηση και την προώθηση της shortsea πολιτικής και μέλη τα εθνικά Κέντρα Προώθησης της Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων (Shortsea Promotion Centers), με την αρμοδιότητα της παρακολούθησης και εφαρμογής των κοινοτικών αποφάσεων σχετικών με τη ναυτιλία μικρών αποστάσεων στα κράτη-μέλη του δικτύου. Το Hellenic Shortsea Promotion Center (SPC Greece) ιδρύθηκε το 1998 και λειτουργεί υπό την ΕΕΝΜΑ. Από τον Ιανουάριο του 2025 και για δύο χρόνια, το SPC Greece ανέλαβε την προεδρία του ESN, κάτι που προσδίδει ιδιαίτερη δυναμική στη χώρα μας και το ελληνόκτητο shortsea shipping.

– Αναφερόμενος στην Ευρώπη, πιστεύετε ότι έχει βρει τη θέση της στο νέο σκηνικό που δημιουργούν οι διαρκείς αλλαγές στις παγκόσμιες γεωπολιτικές ισορροπίες;

Η Ευρωπαϊκή Ενωση φαίνεται να έχει κατανοήσει ότι για να διασφαλίσει τη συνοχή της και να διατηρήσει τον στρατηγικό της ρόλο -έστω και διαφοροποιημένο- στις παγκόσμιες εξελίξεις πρέπει να διαφοροποιήσει το μείγμα της πολιτικής που ακολουθούσε μέχρι σήμερα και να λάβει γενναίες αποφάσεις απαγκιστρωμένη από τη νοοτροπία του παρελθόντος, που πλέον αποτελεί βαρίδι στη μελλοντική πορεία της.

Η Εκθεση Ντράγκι έκρουσε σαφώς τον κώδωνα του κινδύνου προτάσσοντας την άμεση ανάγκη για οικονομική βιωσιμότητα και ανταγωνιστικότητα της Ενωσης σε όλους τους οικονομικούς και παραγωγικούς τομείς, μη εξαιρουμένων του εμπορίου και των μεταφορών. Στο πλαίσιο αυτό, η Ε.Ε. επαναφέρει στο επίκεντρο των πολιτικών της την προώθηση του shortsea shipping και των συνδυασμένων μεταφορών, τονίζοντας ότι αποτελούν βασικό πυλώνα για την επίτευξη των στόχων της πράσινης μετάβασης, διατηρώντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα του εμπορικού δικτύου της.

Στη σχετική πρόταση της Επιτροπής γίνεται σαφής η καθοριστική σημασία των διατροπικών εμπορευματικών μεταφορών για την επίτευξη των στόχων τόσο της στρατηγικής για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα όσο και της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, ενώ ταυτοχρόνως τονίζεται η ανάγκη αναμόρφωσης του υφιστάμενου κανονιστικού πλαισίου έτσι ώστε οι διατροπικές-συνδυασμένες μεταφορές να γίνουν αποτελεσματικό εργαλείο για τη στήριξη του οικολογικού προσανατολισμού των εμπορευματικών μεταφορών στην Ευρώπη.

– Αυτές οι αποφάσεις επηρεάζουν το ευρωπαϊκό status της ελληνόκτητης shortsea ναυτιλίας;

Σαφώς και το επηρεάζουν καθώς, πρώτον, η ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής shortsea ναυτιλίας είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική σταθερότητα της ηπείρου και την επίτευξη των κλιματικών στόχων της, και, δεύτερον, πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη ότι γενικότερα η ελληνόκτητη ναυτιλία αποτελεί την ηγέτιδα δύναμη της ευρωπαϊκής ναυτιλίας κινώντας το 60% του στόλου της.

Για ιστορικούς λόγους να αναφέρουμε ότι ήδη από το 1975 και πριν από την ίδρυση του European Shipping Network, η Ε.Ε. είχε θεσπίσει σειρά κανονισμών, με τελευταίο τον 1678/2024, για τη στήριξη επιλέξιμων δραστηριοτήτων διατροπικών μεταφορών με στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των συνδυασμένων μεταφορών έναντι των αποκλειστικά οδικών εμπορευματικών μεταφορών.

Παρότι όμως η Ε.Ε. υιοθέτησε την πολιτική των συνδυασμένων μεταφορών, οι στρατηγικές της αποτέλεσαν αρκετές φορές τροχοπέδη στην αποτελεσματικότητά της. Τελευταία, όμως, η στρατηγική της πράσινης μετάβασης σε συνδυασμό με τις παγκόσμιες εξελίξεις τοποθέτησαν την προώθηση των διατροπικών μεταφορών στο επίκεντρο, με στόχο τον επαναπροσδιορισμό του πλαισίου στήριξης και την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους σε σύγκριση με τις οδικές μεταφορές μεγάλων αποστάσεων, ώστε να ενθαρρυνθεί η μετάβαση από τις οδικές εμπορευματικές μεταφορές σε άλλους τρόπους μεταφοράς και, ως εκ τούτου, να μειωθεί το εξωτερικό κόστος.

– Πώς μπορούν αυτές οι στρατηγικές να θεωρηθούν αποτελεσματικές σε επιχειρηματικό επίπεδο;

Η ιδέα είναι απλή.

Οι οδικές μεταφορές αποτελούν αυτή τη στιγμή τον πιο ρυπογόνο τρόπο μεταφοράς. Επομένως, για να μειωθεί το περιβαλλοντικό αποτύπωμα πρέπει να συμπεριληφθούν στην εξίσωση των μεταφορών περιβαλλοντικά φιλικότερα μεταφορικά μέσα, όπως το πλοίο και ο σιδηρόδρομος. Ετσι, γίνεται εύκολα αντιληπτό και το πόσο σημαντική είναι η θέση που ανέλαβε η χώρα μας στο τιμόνι του ESN, τη στιγμή που τροποποιείται το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις συνδυασμένες μεταφορές.

– Ποιοι είναι οι κύριοι άξονες δράσεων αυτής της διετούς προεδρίας του European Shortsea Network που ανέλαβε η Ελλάδα;

Ειδικότερα, ο στόχος μας, με την ανάληψη της προεδρίας, είναι μέσω διαβουλεύσεων με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμβάλλουμε στη διαμόρφωση και την οριστικοποίηση του κανονιστικού πλαισίου για το European Shortsea Shipping, το οποίο θα εναρμονίζει τις εθνικές πολιτικές, θα προωθεί τις απαραίτητες επενδύσεις στους κλάδους που συνθέτουν τις συνδυασμένες μεταφορές και ταυτόχρονα θα παρέχει τα απαραίτητα κίνητρα στους ιδιοκτήτες φορτίων να επιλέξουν το μοντέλο των συνδυασμένων μεταφορών. Γιατί καλές οι νομοθεσίες ή οι νουθεσίες, αλλά ο ιδιοκτήτης του φορτίου είναι ο τελευταίος και πιο σημαντικός κρίκος στην αλυσίδα των μεταφορών. Και οι ιδιοκτήτες φορτίων λειτουργούν κυρίως με επιχειρηματικά κριτήρια.

Επιπλέον, βασικός στόχος μας είναι η εξεύρεση των κατάλληλων κινήτρων για την προώθηση ενός συστήματος πολυτροπικών μεταφορών, σύμφωνα με τους στόχους που παρουσιάζονται στη σύσταση του Συμβουλίου της 16ης Ιουνίου 2022, για τη διασφάλιση της δίκαιης μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα. Με δεδομένο ότι το πλοίο είναι πρωταγωνιστής στις συνδυασμένες μεταφορές, πρέπει να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα και ανταγωνιστικότητά του.

Κατόπιν, οι τομές και οι συνεργασίες που θα προωθήσουμε διατρέχουν οριζόντια όλους τους συμμετέχοντες στο μεταφορικό δίκτυο – logistics (προμήθειες, διαχείριση και αποθήκευση εμπορευμάτων), οδικά, σιδηροδρομικά και πλωτά μέσα για ταχεία και αξιόπιστη μεταφορά των εμπορευμάτων, λιμάνια για παροχή σύγχρονων και περιβαλλοντικά φιλικών υποδομών. Ηδη έχουμε υπογράψει μνημόνια συνεργασίας με την Ενωση Λιμένων Ελλάδας (ΕΛΙΜΕ) και την Ελληνική Εταιρεία Logistics, θα ακολουθήσει η υπογραφή αντίστοιχου μνημονίου με την Ομοσπονδία Φορτηγών Αυτοκινητιστών Ελλάδας Οδικών Εμπορευματικών & Επιβατικών Μεταφορών (ΟΦΑΕ) και θα προσπαθήσουμε για μια ανάλογη συμφωνία με το σιδηροδρομικό δίκτυο.

– Πόσο γρήγορα μπορούν να προωθηθούν οι συνδυασμένες μεταφορές στην Ευρώπη;

Η προώθηση των διατροπικών μεταφορών είναι ένα στοίχημα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο οποίο φυσικά έχει κύριο ρόλο το ESN. Στους περιβαλλοντικούς στόχους, η επίτευξη των οποίων προϋποθέτει τη σταδιακή αναβάθμιση και επέκταση των σιδηροδρόμων, την προώθηση πράσινων υποδομών στα λιμάνια και τον εκσυγχρονισμό του οδικού και θαλάσσιου στόλου, πρέπει να συνυπολογιστεί η βιωσιμότητα των επενδύσεων από τους επιχειρηματικούς κλάδους, καθώς και η στήριξη της ανταγωνιστικότητάς τους. Το εγχείρημα δεν θα είναι εύκολο γιατί δεν περιορίζεται η προσπάθεια στον κλάδο της ναυτιλίας, αλλά αντίθετα απαιτεί τον συντονισμό αρκετών κλάδων (logistics, φορτηγό, σιδηρόδρομο, πλοίο, λιμάνια) και την ταυτόχρονη απόφαση του ιδιοκτήτη φορτίου να επιλέξει έναν τρόπο μεταφοράς περιβαλλοντικά φιλικότερο.

Οπως ήδη έχω αναφέρει, σε αυτή την προσπάθεια ο ρόλος της ναυτιλίας μικρών αποστάσεων είναι νευραλγικός αν λάβουμε υπόψη μας ότι το συνολικό gross weight των μεταφερόμενων φορτίων της ευρωπαϊκής shortsea ναυτιλίας το 2022, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, ανήλθε σε 1,7 δισεκατομμύριο τόνους, αποτελώντας το 58,2% των συνολικών θαλάσσιων μεταφορών της Ενωσης προς και από τα κεντρικά ευρωπαϊκά λιμάνια, ενώ το εξωτερικό εμπόριό της στηρίζεται στη ναυτιλία σε ποσοστό 74%.

– Κλείνοντας, θα ήθελα να μου πείτε ποιοι είναι οι στόχοι του νέου Δ.Σ. της ΕΕΝΜΑ

Σκοπός της ΕΕΝΜΑ και με την εκλογή του νέου Διοικητικού Συμβουλίου είναι η συνεπής υποστήριξη των μελών μας στην απαιτητική καθημερινότητά τους, έχοντας όμως πάντα υπόψη και το ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο λειτουργίας της shortsea ναυτιλίας. Εκεί θα επικεντρωθούμε στην ενεργή συμμετοχή μας στη διαμόρφωση του νέου θεσμικού πλαισίου, το οποίο θα απαλείψει παρωχημένες υπάρχουσες διατάξεις και θα θέσει τις βάσεις ρεαλιστικής προώθησης των συνδυασμένων μεταφορών, διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα όλων των κλάδων που συνθέτουν το εμπορικό μεταφορικό δίκτυο της ηπείρου.

Διαβάστε ακόμη

Τι σημαίνει για την Ελλάδα η αναβάθμιση από την S&P’s

Rolex: Μια ιστορία από σταρ, χρυσάφι και ρεκόρ (pics)

Εξωδικαστικός: Διπλάσια όρια, δεκαπλάσιοι δικαιούχοι

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα