Τον Απρίλιο του 2025, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) έγραψε ιστορία με την υιοθέτηση ενός φιλόδοξου πλαισίου για την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών, του πρώτου παγκόσμιου μηχανισμού τιμολόγησης άνθρακα για τη ναυτιλία. Το νέο σύστημα GFI και ο σχετικός φόρος CO αναμένεται να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο που λειτουργεί η παγκόσμια ναυτιλία. Η Ελλάδα, με έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στόλους στον κόσμο, βρίσκεται στο επίκεντρο αυτών των εξελίξεων.
Μιλήσαμε με τον δρα Νίκο Λιάπη, πρόεδρο του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Τεχνολογίας (ΕΛΙΝΤ), για να κατανοήσουμε τις ευκαιρίες και τις απειλές που συνεπάγεται το νέο πλαίσιο για τη χώρα μας, τη ναυτιλία μικρών αποστάσεων, τις ελληνικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις, αλλά και για το μέλλον της τεχνολογίας στη θάλασσα. Μια συνέντευξη που αποκαλύπτει γιατί το πράσινο μέλλον της ναυτιλίας δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό ζητούμενο, αλλά και στρατηγικό στοίχημα για την Ελλάδα.
– Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) προχώρησε πρόσφατα σε μια ιστορική συμφωνία με την υιοθέτηση του Net-Zero Framework και τη θέσπιση παγκόσμιου μηχανισμού τιμολόγησης εκπομπών άνθρακα για τη ναυτιλία. Πώς αξιολογείτε αυτή την εξέλιξη;
Πρόκειται, αναμφίβολα, για ένα ορόσημο στην παγκόσμια ναυτιλιακή πολιτική. Το γεγονός ότι ο IMO κατάφερε να συμφωνήσει σε ένα κοινό πλαίσιο για την τιμολόγηση των εκπομπών και την υιοθέτηση στόχων GHG fuel intensity -ένταση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ανά μονάδα καυσίμου- σηματοδοτεί την αρχή μιας πιο συντονισμένης παγκόσμιας προσπάθειας για την απανθρακοποίηση του κλάδου. Η απόφαση αυτή ενισχύει τη δέσμευση του ναυτιλιακού τομέα για επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών έως το 2050, μια εξέλιξη που μέχρι πρόσφατα φάνταζε αβέβαιη. Ωστόσο, ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες – η υλοποίηση του πλαισίου, οι αντιστάσεις και η ρυθμιστική πολυπλοκότητα δημιουργούν προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν με σοβαρότητα και τεχνογνωσία.
– Ποιες είναι οι βασικές ανησυχίες σχετικά με το νέο σύστημα και πώς επηρεάζει αυτό τον παγκόσμιο ναυτιλιακό χάρτη;
Το Net-Zero Framework εισάγει υποχρεωτικούς στόχους έντασης εκπομπών στα καύσιμα (GFI), καθώς και ένα πολυεπίπεδο σύστημα τιμολόγησης για τα πλοία άνω των 5.000 κόρων ολικής χωρητικότητας, δηλαδή για περίπου το 85% των παγκόσμιων εκπομπών της ναυτιλίας. Οι στόχοι -8% μείωση ως το 2030, 30% το 2035 και 65% ως το 2040- είναι φιλόδοξοι, αλλά κατά πολλούς όχι αρκετά. Ορισμένοι περιβαλλοντικοί φορείς επισημαίνουν ότι δεν ευθυγραμμίζονται με τον στόχο του Παρισιού για 1,5°C. Επιπλέον, η πολυπλοκότητα του συστήματος τιμολόγησης και η αβεβαιότητα σχετικά με τη χρήση των εσόδων δημιουργούν σκεπτικισμό. Η απόσυρση των ΗΠΑ από τη συνεδρίαση MEPC 83 ανέδειξε και τις γεωπολιτικές εντάσεις που περιπλέκουν την εφαρμογή.
– Ποια είναι η θέση της Ελλάδας και πώς μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτές τις προκλήσεις;
Η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Ως ηγέτιδα δύναμη της παγκόσμιας ναυτιλίας, οφείλει να δείξει ηγεσία και υπευθυνότητα. Οι Ελληνες εφοπλιστές καλούνται να εκσυγχρονίσουν τον στόλο τους, να επενδύσουν σε τεχνολογίες καθαρών καυσίμων και να αναπτύξουν στρατηγικές συνεργασίες. Είναι μια πρόκληση, αλλά και μια ευκαιρία για αναβάθμιση του ρόλου της ελληνικής ναυτιλίας στη διεθνή σκηνή. Σε αυτό το πλαίσιο, το ΕΛΙΝΤ έχει προτείνει την ίδρυση Κέντρου Ναυτικής Καινοτομίας στον Πειραιά. Το Κέντρο αυτό θα λειτουργεί ως κόμβος γνώσης συνδέοντας την έρευνα, τη βιομηχανία και τις επιχειρήσεις, ενισχύοντας την τεχνολογική αυτάρκεια της χώρας και προσελκύοντας επενδύσεις.
– Η ευρωπαϊκή ναυτιλία μικρών αποστάσεων βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο. Πώς επηρεάζεται από τις εξελίξεις;
Η ναυτιλία μικρών αποστάσεων αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής εφοδιαστικής αλυσίδας και είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τις νησιωτικές περιοχές. Ωστόσο, βρίσκεται ενώπιον μιας «διπλής πίεσης»: αφενός από το ευρωπαϊκό ETS και αφετέρου από τους κανονισμούς GFI του IMO. Η σωρευτική επίδραση μπορεί να επιβαρύνει ιδιαίτερα τις μικρές ναυτιλιακές επιχειρήσεις με αυξημένο κόστος συμμόρφωσης, καθιστώντας τες λιγότερο ανταγωνιστικές. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος αποστροφής από τη ναυτιλία υπέρ των οδικών μεταφορών, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τους κλιματικούς στόχους της Ε.Ε. Παράλληλα, μπορεί να οδηγήσει σε συγκέντρωση της αγοράς και να πλήξει οικογενειακές επιχειρήσεις που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ναυτιλίας μας.
– Υπάρχουν χρηματοδοτικά εργαλεία που μπορούν να λειτουργήσουν ως ανάχωμα;
Απολύτως. Υπάρχουν ήδη διαθέσιμα εργαλεία όπως το Connecting Europe Facility (CEF), το Innovation Fund και το RePowerEU που μπορούν να στηρίξουν την πράσινη μετάβαση. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων σχεδιάζει νέα προϊόντα για τη ναυτιλία μικρών αποστάσεων. Η Ενωση Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων (ΕΕΝΜΑ), της οποίας έχω την τιμή να είμαι μέλος του Δ.Σ., δραστηριοποιείται ενεργά προς αυτή την κατεύθυνση τόσο σε εθνικό όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ανάληψη της προεδρίας του ESN από την Ελλάδα του Ευρωπαϊκού Δικτύου που υποστηρίζει και προωθεί τη ναυτιλία μικρών αποστάσεων είναι σημαντική εξέλιξη, καθώς μας δίνει ρόλο συντονιστή σε κρίσιμες πολιτικές πρωτοβουλίες για τη βιώσιμη ναυτιλία.
– Η πρόταση του Μάριο Ντράγκι για μια νέα ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική έχει προκαλέσει συζήτηση. Πώς συνδέεται με τη ναυτιλία;
Η πρόταση Ντράγκι για ενίσχυση της ευρωπαϊκής παραγωγικής βάσης και στρατηγικής αυτονομίας έχει άμεση συνάφεια με τη ναυτιλία, ιδιαίτερα με την ενίσχυση των ευρωπαϊκών ναυπηγείων και της τεχνολογίας πράσινης πρόωσης. Αν η Ευρώπη θέλει να διατηρήσει τον τεχνολογικό της ρόλο και να προχωρήσει σε μια δίκαιη πράσινη μετάβαση, η ναυτιλία μικρών αποστάσεων πρέπει να ενταχθεί ως προτεραιότητα στη νέα βιομηχανική στρατηγική. Δεν είναι μόνο θέμα περιβάλλοντος, αλλά και στρατηγικής ανθεκτικότητας και οικονομικής συνοχής.
– Κλείνοντας, ποιο μήνυμα θέλετε να στείλετε προς τη ναυτιλιακή και πολιτική ηγεσία της χώρας;
Η εποχή των μικρών παρεμβάσεων έχει παρέλθει. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη παγκόσμια μεταμόρφωση της ναυτιλίας. Αν η Ελλάδα θέλει να διατηρήσει και να ενισχύσει τον ηγετικό της ρόλο, πρέπει να κινηθεί συντονισμένα, τολμηρά και με όραμα. Η δημιουργία ενός διεθνούς κέντρου ναυτικής καινοτομίας στον Πειραιά, η επένδυση στην εκπαίδευση και την τεχνολογία και η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων είναι θεμέλια για το μέλλον. Το ΕΛΙΝΤ είναι εδώ για να στηρίξει αυτή την προσπάθεια με τεκμηριωμένες προτάσεις και επιστημονική γνώση.
Διαβάστε ακόμη
Γιατί το εμπορικό έλλειμμα αποτελεί νάρκη για την οικονομία
Οι Τούρκοι κάνουν τουρισμό στην Ελλάδα (πίνακες)
Στεγαστική κρίση: Οι Ελληνες αγοραστές στρέφονται σε μικρότερα σπίτια (πίνακες + pics)
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα