Καθώς το 2025 πλησιάζει στο τέλος του, η μεταβατική περίοδος του Μηχανισμού Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (CBAM) ολοκληρώνεται και από την 1η Ιανουαρίου 2026 ξεκινά η οριστική του φάση. Όπως επισημαίνει ο Νίκος Ταγκούλης, αναλυτής της INTERMODAL, από το νέο έτος οι εισαγωγείς θα έχουν πλέον πλήρεις υποχρεώσεις αναφοράς και συμμόρφωσης για τις εκπομπές άνθρακα που ενσωματώνονται στα προϊόντα που εισάγουν στην ΕΕ, αν και η αγορά των σχετικών πιστοποιητικών CBAM μετατίθεται για τον Φεβρουάριο του 2027.
Ο μηχανισμός CBAM επιβάλλει ουσιαστικά ένα «τέλος άνθρακα» στα σύνορα της ΕΕ για προϊόντα με υψηλό αποτύπωμα εκπομπών. Το πεδίο εφαρμογής του καλύπτει συγκεκριμένους κλάδους έντασης άνθρακα, όπως το αλουμίνιο, ο σίδηρος και ο χάλυβας, το τσιμέντο, η ηλεκτρική ενέργεια, τα λιπάσματα και το υδρογόνο. Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι ο κανονισμός στοχεύει το «μεσαίο» τμήμα της αλυσίδας αξίας, δηλαδή πρώτες και ημιτελείς μορφές προϊόντων – όπως χυτοσίδηρο, κλίνκερ, πλάκες και ράβδους χάλυβα ή σωλήνες – καθώς και ορισμένα απλά τελικά προϊόντα, όπως βίδες και κοχλίες. Αντίθετα, εξαιρούνται τόσο οι ακατέργαστες πρώτες ύλες, όπως το σιδηρομετάλλευμα, όσο και τα σύνθετα τελικά αγαθά, όπως οχήματα και ηλεκτρικές συσκευές.
Σύμφωνα με την ανάλυση της INTERMODAL, ο διπλός στόχος του CBAM είναι αφενός η μείωση των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ωθώντας τους παραγωγούς εκτός ΕΕ σε πιο «πράσινες» πρακτικές, και αφετέρου η προστασία των ευρωπαίων βιομηχάνων από αθέμιτο ανταγωνισμό, δεδομένου ότι ήδη επιβαρύνονται από το κόστος άνθρακα μέσω του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (EU ETS). Με τον τρόπο αυτό, όλα τα προϊόντα που πωλούνται στην ευρωπαϊκή αγορά καλούνται να ανταγωνίζονται με κοινό περιβαλλοντικό κόστος.
Σημαντική παράμετρος αποτελεί και η πρόβλεψη μείωσης του κόστους CBAM για χώρες που εφαρμόζουν δικά τους συστήματα τιμολόγησης άνθρακα. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η Τουρκία, η οποία πρόσφατα υιοθέτησε τον πρώτο της Κλιματικό Νόμο, θέτοντας τη βάση για εθνικό σύστημα εμπορίας εκπομπών. Η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε, μεσοπρόθεσμα, να περιορίσει ή και να εξαλείψει τις επιβαρύνσεις CBAM, κάτι ιδιαίτερα κρίσιμο λόγω των στενών εμπορικών δεσμών της χώρας με την ΕΕ σε χάλυβα, τσιμέντο και αλουμίνιο.
Για τους εξαγωγείς εκτός ΕΕ, ο CBAM συνεπάγεται αυξημένο διοικητικό και οικονομικό κόστος, το οποίο είτε θα συμπιέσει τα περιθώρια κέρδους είτε θα μετακυλιστεί στους τελικούς καταναλωτές. Όπως σημειώνει ο Νίκος Ταγκούλης, οι παραγωγοί προϊόντων υψηλών εκπομπών καλούνται πλέον να επιλέξουν μεταξύ επενδύσεων σε καθαρότερες τεχνολογίες ή ανακατεύθυνσης των εξαγωγών τους προς αγορές εκτός Ευρώπης. Παράλληλα, δεν αποκλείεται μια στροφή προς πιο σύνθετα τελικά προϊόντα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο του CBAM, ως τρόπος αποφυγής της επιβάρυνσης.
Οι επιπτώσεις αναμένεται να φανούν και στις θαλάσσιες μεταφορές ξηρού φορτίου. Η ΕΕ εισάγει σήμερα προϊόντα που καλύπτονται από τον CBAM από χώρες όπως η Τουρκία, η Αλγερία και η Αίγυπτος (τσιμέντο και κλίνκερ), η Κίνα και η Ινδία (χάλυβας) και το Μαρόκο (λιπάσματα). Με την εφαρμογή του μηχανισμού, ορισμένοι εξαγωγείς ενδέχεται να περιορίσουν ή να διακόψουν τις αποστολές προς την Ευρώπη. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Ινδίας, η οποία έχει εκφράσει την αντίθεσή της στο μέτρο και αναμένεται να δει τις εξαγωγές χάλυβα προς την ΕΕ να μειώνονται, καθώς το κόστος για τα εργοστάσια υψηλών εκπομπών αυξάνεται σημαντικά. Ήδη, ινδικές χαλυβουργίες εξετάζουν τη μετάβαση σε ηλεκτρικούς κλιβάνους χαμηλότερων εκπομπών, ενώ παράλληλα αναζητούν εναλλακτικές αγορές, όπως η Μέση Ανατολή και η Αφρική.
Σε μακροοικονομικό επίπεδο, η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης εκτιμά ότι η εφαρμογή του CBAM θα μειώσει τις συνολικές εξαγωγές της Ασίας προς την ΕΕ κατά περίπου 1,1%, επηρεάζοντας τις εμπορικές ροές Ασίας–Ευρώπης. Ωστόσο, σύμφωνα με την INTERMODAL, ο συνολικός αντίκτυπος στα τονομίλια της ξηράς φορτηγού ναυτιλίας αναμένεται να είναι περιορισμένος. Αν και ορισμένες διαδρομές μπορεί να συντομευθούν, αν η ΕΕ στραφεί σε κοντινότερους και «καθαρότερους» προμηθευτές, άλλες ενδέχεται να επιμηκυνθούν, όπως στην περίπτωση πιθανής αύξησης εισαγωγών «πράσινου» χάλυβα από τη Βραζιλία.
Σε κάθε περίπτωση, ο CBAM σηματοδοτεί, όπως καταλήγει ο Νίκος Ταγκούλης, ένα ακόμη βήμα προς ένα βιομηχανικό και εμπορικό περιβάλλον χαμηλότερων εκπομπών, επιβεβαιώνοντας ότι η περιβαλλοντική ρύθμιση αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στη διαμόρφωση του παγκόσμιου εμπορίου και της ναυτιλίας.
Διαβάστε ακόμη
Μια Αμερικανίδα στο τιμόνι της BP: Ποια είναι η πρώτη γυναίκα CEO σε πετρελαϊκό κολοσσό
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα
Σχολίασε εδώ
Για να σχολιάσεις, χρησιμοποίησε ένα ψευδώνυμο.