Πόλεμος στη ναυτιλία για την πράσινη μετάβαση: Ο ΙΜΟ σφίγγει τα λουριά, ΗΠΑ και νηογνώμονες αντιδρούν

Η ναυτιλία βρίσκεται στο επίκεντρο ενός σκληρού παγκόσμιου μπρα ντε φερ. Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) προχωρά με το νέο Πλαίσιο Μηδενικών Εκπομπών (Net-Zero Framework – NZF), που φιλοδοξεί να καταστήσει νομικά δεσμευτική την απο-ανθρακοποίηση του κλάδου μέχρι το 2050. Η πρόταση, που θα τεθεί σε ψηφοφορία τον Οκτώβριο, περιλαμβάνει όρια στην ένταση καυσίμου, μηχανισμό τιμολόγησης του άνθρακα και κίνητρα για συμμόρφωση – ένα πακέτο πρωτόγνωρο για παγκόσμια βιομηχανία.

Όμως οι αντιδράσεις είναι σφοδρές. Τον χορό άνοιξε ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος προειδοποίησε ότι η κυβέρνηση του δεν θα διστάσει να λάβει μέτρα εναντίον χωρών που θα στηρίξουν τον κανονισμό, ανοίγοντας μέτωπο γεωπολιτικής αντιπαράθεσης. Ακολούθησε ο νορβηγικός νηογνώμονας DNV, επέκρινε τον ΙΜΟ για «θεσμικό ρομαντισμό» και αδιαφορία απέναντι στην πραγματικότητα της αγοράς. Λίγες μέρες μετά, στις θέσεις του συντάχθηκαν ο αμερικανικός ABS με αποτέλεσμα η διαμάχη να κυριαρχήσει στη Διεθνή Εβδομάδα Ναυτιλίας του Λονδίνου (London International Shipping Week).

Με βάση τη στρατηγική GHG 2023, ο ΙΜΟ στοχεύει σε μείωση της έντασης άνθρακα κατά 40% έως το 2030, 70% έως το 2040 και πλήρη μηδενισμό εκπομπών έως το 2050, σε σχέση με τα επίπεδα του 2008. Το NZF, που εγκρίθηκε σε πρώτη φάση τον περασμένο Απρίλιο (MEPC 83), αναμένεται να υιοθετηθεί τον Οκτώβριο και να εφαρμοστεί από το 2028, καλύπτοντας πλοία άνω των 5.000 GT.

Πρόκειται για το πρώτο νομικά δεσμευτικό πλαίσιο που συνδυάζει όρια καυσίμου με μηχανισμό τιμολόγησης εκπομπών. Ο γενικός γραμματέας του ΙΜΟ, Αρσένιο Ντομίνγκεζ, εμφανίζεται αισιόδοξος: «Ξέρω τον ΙΜΟ και τη δέσμευση των μελών του. Έχει γίνει πολλή δουλειά και οι ανησυχίες που εκφράστηκαν θα αντιμετωπιστούν. Είμαι σίγουρος ότι θα προχωρήσουμε».

Κύκλοι της ναυτιλίας με τους οποίους επικοινώνησε το newmoney ανέφεραν: “Το σχέδιο θα ψηφιστεί να είστε σίγουροι. Δεν είναι τέλειο αλλά θα έχει παγκόσμια ισχύ και αυτό είναι σημαντικό. Θα αδρανοποιήσει όλες τις περιφερειακές νομοθεσίες, όπως της ΕΕ και των ΗΠΑ”.

Πρόκειται για την πρώτη φορά παγκοσμίως που υιοθετείται ένα δεσμευτικό πλαίσιο με ανώτατα όρια εκπομπών και τιμολόγηση GHG σε ολόκληρο κλάδο της βιομηχανίας.

Οι ρυθμίσεις θα είναι υποχρεωτικές για τα πλοία άνω των 5.000 κόρων ολικής χωρητικότητας (GT), τα οποία ευθύνονται για το 85% των συνολικών εκπομπών CO₂ της διεθνούς ναυτιλιακής βιομηχανίας.

Ο DNV σηκώνει τη σημαία της αντίδρασης

Η πιο έντονη κριτική ήρθε πρώτη από τον νορβηγικό νηογνώμονα DNV, τον μεγαλύτερο τεχνικό οργανισμό πιστοποίησης της ναυτιλίας παγκοσμίως. Ο διευθύνων σύμβουλος της DNV Maritime, Knut Orbeck-Nilssen, κατηγόρησε τον ΙΜΟ ότι «κλείνει την πόρτα» σε μια ρεαλιστική μετάβαση, υπονομεύοντας επενδύσεις δισεκατομμυρίων στο LNG.

«Ο πραγματισμός πρέπει να επικρατήσει. Όλες οι οδοί πρέπει να είναι ανοιχτές», τόνισε, υπενθυμίζοντας ότι σήμερα λειτουργούν περισσότερα από 770 πλοία διπλού καυσίμου, με άλλα 626 υπό παραγγελία, ενώ έχουν ήδη αναπτυχθεί παγκοσμίως υποδομές ανεφοδιασμού LNG. Για τον DNV, η απαξίωση του LNG από το νέο πλαίσιο ισοδυναμεί με φρένο στις νέες παραγγελίες και μείωση της ασφάλειας επενδύσεων.

Ο διευθύνων σύμβουλος του αμερικανικού νηογνώμονα ABS, Christopher Wiernicki, ζήτησε «παύση και επανεξέταση» του πλαισίου, υπογραμμίζοντας ότι «ο ΙΜΟ και η βιομηχανία βρίσκονται σε διαφορετικές τροχιές». Για τον ίδιο, η έλλειψη διαθέσιμων πράσινων καυσίμων και υποδομών καθιστά το Net-Zero Framework ουτοπικό.

Παράλληλα, όπως προαναφέραμε στον πρόλογο. πολιτικοί κύκλοι στην Ουάσινγκτον, σύμφωνα με πληροφορίες, προειδοποιούν ότι η κυβέρνηση Τραμπ δεν θα διστάσει να λάβει μέτρα εναντίον χωρών που θα στηρίξουν τον κανονισμό, ανοίγοντας μέτωπο γεωπολιτικής αντιπαράθεσης.

Οι ελληνικές ανησυχίες

Ο Πάνος Κουρκουντής, πρόεδρος της Martecma και τεχνικός διευθυντής της Sea Traders, μιλά για «θεμελιωδώς ελαττωματικούς κανονισμούς». Όπως τονίζει, το πλαίσιο όχι μόνο δεν προάγει τα καθαρότερα καύσιμα αλλά «τιμωρεί ακούσια» LNG και βιοκαύσιμα, δημιουργώντας διεστραμμένα κίνητρα για συνέχιση της χρήσης μαζούτ.

Μελέτες που επικαλείται η Martecma δείχνουν ότι σε αρκετά σενάρια συμμόρφωσης, το βαρύ καύσιμο παραμένει οικονομικά πιο βιώσιμο από τις πράσινες εναλλακτικές. Έτσι, ο κανονισμός κινδυνεύει να μετατραπεί σε «φόρο ρύπανσης» αντί για πραγματικό μοχλό καινοτομίας. Το θέμα έθιξε και υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, ο Βασίλης Κικίλιας στη συνάντηση που είχε προχθές με τον γ του ΙΜΟ Αρσένιο Ντομίνγκεζ,στην έδρα του ΙΜΟ, στο Λονδίνο. Του είπε ότι στο εφαρμοστικό πλαίσιο του ΙΜΟ Net-Zero Framework απαιτούνται βελτιωτικές προσαρμογές, καθώς η έλλειψη πράσινων καυσίμων απαιτεί πιο ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα, δίκαιη μεταχείριση των μεταβατικών καυσίμων – όπως το LNG – αλλά και έξυπνη χρήση του μηχανισμού ανταμοιβής.

Το αντίπαλο στρατόπεδο

Από την άλλη πλευρά πολλές είναι οι φωνές που στηρίζουν το νέο πλαίσιο. Ο Συνασπισμός Getting to Zero του Global Maritime Forum, που εκπροσωπεί 180 εταιρείες, κάλεσε τα κράτη να ψηφίσουν υπέρ, τονίζοντας ότι «η πολυμέρεια είναι το θεμέλιο μιας αξιόπιστης παγκόσμιας ρύθμισης».

Παράλληλα, ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ναυτιλίας, Joe Kramek, χαρακτήρισε το πλαίσιο «σοβαρό και εφαρμόσιμο σχέδιο», αποτέλεσμα ετών διαπραγματεύσεων μεταξύ άνω των 100 κυβερνήσεων.

Η συνεδρίαση της Επιτροπής Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος του ΙΜΟ (MEPC) τον Οκτώβριο θα είναι καθοριστική. Αν το πλαίσιο εγκριθεί, θα ξεκινήσει μια νέα εποχή για τη ναυτιλία, με παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης ρύπων. Αν απορριφθεί ή «παγώσει», η σκυτάλη θα περάσει σε περιφερειακούς κανόνες όπως το ETS της ΕΕ και το FuelEU Maritime, με κίνδυνο κατακερματισμού της αγοράς.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι η ναυτιλία – από τα ελληνικά δεξαμενόπλοια μέχρι τα κοντέινερ της Ασίας – βρίσκεται μπροστά σε μια πρωτοφανή πρόκληση. Και όπως δείχνει η αντιπαράθεση που ξεκίνησε με το «καμπανάκι» του DNV και γρήγορα μετατράπηκε σε διεθνές μέτωπο, το στοίχημα για μηδενικές εκπομπές δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό. Είναι βαθιά πολιτικό, τεχνικό και οικονομικό – και το φθινόπωρο θα δείξει ποια γραμμή θα επικρατήσει.

Επόμενα βήματα

-Οκτώβριος 2025:Επίσημη υιοθέτηση των τροποποιήσεων από έκτακτη συνεδρίαση της MEPC

-Άνοιξη 2026:Έγκριση αναλυτικών κατευθυντήριων οδηγιών

– 2027:Έναρξη ισχύος των κανονισμών, 16 μήνες μετά την υιοθέτηση.

Οι νέοι κανόνες προβλέπουν:

-Παγκόσμιο πρότυπο καυσίμων (Global Fuel Standard):

Τα πλοία θα πρέπει να μειώνουν σταδιακά την ένταση των εκπομπών ανά μονάδα ενέργειας (GHG Fuel Intensity – GFI), υπολογισμένη με βάση τον κύκλο ζωής του καυσίμου («well-to-wake»).

-Παγκόσμιο οικονομικό μέτρο (Global Economic Measure): Πλοία με εκπομπές άνω των ορίων GFI θα πρέπει να αποκτούν «διορθωτικές μονάδες» (remedial units) για να εξισορροπούν το πλεόνασμα εκπομπών. Αντιθέτως, πλοία που χρησιμοποιούν καθαρές ή σχεδόν μηδενικές τεχνολογίες θα επιβραβεύονται οικονομικά.

-Συμμόρφωση και ανταλλαγή μονάδων

-Θεσπίζονται δύο επίπεδα στόχων για τη συμμόρφωση: ένας Βασικός Στόχος (Base Target) και ένας Στόχος Άμεσης Συμμόρφωσης (Direct Compliance Target), ο οποίος επιτρέπει στα πλοία να αποκτούν «πλεονάζουσες μονάδες» (surplus units).

Η εξισορρόπηση εκπομπών θα μπορεί να επιτευχθεί μέσω:

-Μεταφοράς μονάδων από άλλα πλοία

-Χρήσης αποθηκευμένων μονάδων

-Συμβολής στο Ταμείο Net-Zero του ΙΜΟ (IMO Net-Zero Fund)

-Ταμείο Net-Zero

-Το νέο ταμείο θα συλλέγει έσοδα από τις τιμολογημένες εκπομπές και θα τα διανέμει για:

– Επιβράβευση χαμηλών εκπομπών.

– Χρηματοδότηση καινοτομίας, έρευνας, υποδομών και δίκαιης μετάβασης στις αναπτυσσόμενες χώρες.

– Κατάρτιση, μεταφορά τεχνολογίας και ενίσχυση ικανοτήτων για την υλοποίηση της στρατηγικής GHG του ΙΜΟ.

– Στήριξη ευάλωτων κρατών, όπως μικρά νησιωτικά κράτη και λιγότερο αναπτυγμένες χώρες.

Διαβάστε ακόμη

«Θερμοκήπιο» επενδυτικών deals το Ταμείο Καινοτομίας και Υποδομών