Το ΔΝΤ είχε γνώση των αστοχιών και των λαθών των προγραμμάτων του από το 2003, γεγονός που αποτυπώνεται στην έκθεση αξιολόγησης “Fiscal Adjustment in IMF – Supported Programs” την οποία είχε εκδώσει την ίδια χρονιά, η Ανεξάρτητη Υπηρεσία Αξιολόγησης (IEO) του ΔΝΤ.

Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει το πρώτο τεύχος του Δελτίου Πολιτικής και Οικονομικής Τεκμηρίωσης για το 2013, που εξέδωσε το Δίκτυο Μελετών και Τεκμηρίωσης του ΣΥΡΙΖΑ.

Με βάση τη μελέτη, η Ανεξάρτητη Υπηρεσία Αξιολόγησης (IEO) του ΔΝΤ  αναφέρει ότι οι διαπιστωμένες προαναφερθείσες αδυναμίες και αστοχίες του ΔΝΤ είχαν σημαντικές συνέπειες για το σχεδιασμό των προγραμμάτων βοήθειας του ΔΝΤ γιατί (α) υποτιμούσαν πιθανά ρίσκα, δηλαδή τα περιθώρια ρίσκου τα οποία υπήρχαν κατά την υλοποίηση των προγραμμάτων και (β) προκαταλάμβαναν την υλοποίηση μιας συστηματικής συζήτησης για τον κατάλληλο ρόλο της δημοσιοοικονομικής πολιτικής κατά την περίοδο σημαντικής οικονομικής ύφεσης.

Σύμφωνα με τον Β.Κυζηράκο που συνέταξε το συγκεκρίμενο κομμάτι της μελέτης, οσον αφορά στο επιχείρημα ότι η έκθεση του IEO αφορά τον παρελθόντα χρόνο, δηλαδή το 2003, το γεγονός αυτό δεν δικαιολογεί τη μη ενσωμάτωση των επισημάνσεών της στα προς υλοποίηση προγράμματα του ΔΝΤ στην Ελλάδα, στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία. Ο λόγος απλός: το ίδιο το ΔΝΤ αναφέρεται συστηματικά και σήμερα, σε άλλες εκθέσεις και κείμενα της περιόδου 2002 όπως, για παράδειγμα, το κείμενο της Anna O’ Krueger, A New Approach to sovereign debt restructuring, IMF, 2002 στις ιδέες του οποίου το Ταμείο επανέρχεται συστηματικά.

Πάντως, τώρα, 10 χρόνια μετά, τα υψηλόβαθμα στελέχη του ΔΝΤ ομολογούν ότι το πρόγραμμα που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα προκάλεσε πολύ μεγαλύτερη ύφεση από αυτή που είχαν υπολογίσει.

Ο οικονομολόγος Olivier Blanchard  στις αρχές του μήνα παραδέχτηκε δημοσίως ότι η συνταγή λιτότητας για την Ελλάδα ήταν πολύ σκληρή και εφαρμόστηκε απότομα. Έπειτα, ήρθε το “κάναμε λάθος, του Paul Thomsen, ο οποίος με τη σειρά του ομολόγησε ότι τα προγράμματα λιτότητας δεν σταθμίστηκαν σωστά. “Στο τελευταίο πρόγραμμα υιοθετήθηκε ένας πολύ υψηλότερος πολλαπλασιαστής καθώς έγινε σαφές ότι οι συνθήκες ήταν διαφορετικές από αυτές που είχαν εκτιμηθεί αρχικά”, ανέφερε χαρακτηριστικά στην δήλωσή του.

Η μελέτη που συνέταξε ο ΣΥΡΙΖΑ, εξετάζει μια σειρά από αλληλένδετες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές εξελίξεις και αναλύει την καταγεγραμμένη αποτυχία της εσωτερικής υποτίμησης σε σχέση με το στόχο της αύξησης των εξαγωγών και τη μετεξέλιξή της σε μια πολιτική προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας μέσω της ραγδαίας επιδείνωσης και παγίωσης της φτώχειας.

Η μελέτη εστιάζει μεταξύ άλλων στην υποτίμηση των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών εκ μέρους του ΔΝΤ, που επέτρεψε την υλοποίηση μιας ιστορικών διαστάσεων πρωτοφανούς αναδιανομής του εισοδήματος σε βάρος των εργαζομένων αλλά και στη μη αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής (και) στα χρόνια εφαρμογής του μνημονίου.

Φοροδιαφυγή

Σχετικά με τη φοροδιαφυγή, όπως επισημαίνεται στη μελέτη, όλα τα διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία δείχνουν ότι η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα, κατά την τριετία εφαρμογής των μνημονίων, αυξήθηκε. Πριν την κρίση, στην Ελλάδα καταγραφόταν μια άκρως παράλογη κατανομή δηλωθέντων εισοδημάτων, όπου το μέσο ετήσιο δηλωθέν εισόδημα του βιομηχάνου ήταν μικρότερο από το μέσο ετήσιο εισόδημα του μισθωτού.
Τρία χρόνια μετά, η κατάσταση στο συγκεκριμένο πεδίο φοροδιαφυγής είναι ακόμη χειρότερη: ενώ το οικονομικό έτος 2008 οι αυτοαπασχολούμενοι (φυσικά πρόσωπα πλην μισθωτών και συνταξιούχων) κατέβαλαν (μέσω των ετήσιων φορολογικών δηλώσεων) φόρους 2,3 δις ευρώ, το οικονομικό έτος 2011 κατέβαλαν μόλις 1,6 δις ευρώ. Αυτό όμως που έχει ακόμα μεγαλύτερη ακόμη σημασία, δεδομένης της μεγάλης μείωσης του ΑΕΠ που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια, δεν είναι τόσο το απόλυτο μέγεθος των φόρων όσο η διαχρονική κατανομή τους στα υποκείμενα της φορολογίας.

Για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, αυτό  που θα έπρεπε να κάνει από την πρώτη στιγμή η εκάστοτε κυβέρνηση, σύμφωνα με τον ΣΥΡΙΖΑ, είναι:

-Να στρέψει ένα μεγάλο μέρος του ελεγκτικού μηχανισμού στον έλεγχο των μετακινούμενων κεφαλαίων στο εξωτερικό.
-Να τοποθετήσει ένα ελεγκτικό κλιμάκιο στην Τράπεζα της Ελλάδας ώστε σε πραγματικό χρόνο να πληροφορείται τις κινήσεις κεφαλαίων.
–Να ελέγξει τις off shore δραστηριότητες των ελληνικών τραπεζών αλλάζοντας το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των τραπεζών.
-Να αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο ώστε να είναι δυνατή η σύγκριση των μετακινούμενων κεφαλαίων με τα δηλωθέντα εισοδήματα, προκειμένου στο τέλος των ελέγχων να είναι εφικτή η βεβαίωση των οφειλόμενων φόρων.

Εξαγωγές

Στη διάρκεια της εφαρμογής των μνημονίων, όχι μόνο οι εξαγωγές δεν κατέστησαν κινητήρας της ανάπτυξης, αλλά παρουσίασαν και επιδείνωση ως προς την συμβολή τους στη μεγέθυνση του ΑΕΠ.
Όπως αναφέρει το δίκτυο μελέτης του ΣΥΡΙΖΑ, οι εξαγωγές δεν αποτελούν μια νέα αναπτυξιακή ελπίδα της χώρας. Αντιθέτως, όπως σημειώνει το ΔΝΤ στην τελευταία έκθεσή του για την Ελλάδα «η μεγέθυνση των εξαγωγών ήταν απογοητευτική».

Ταυτοχρόνως, όμως, με την απογοητευτική πορεία των εξαγωγών και την συνακόλουθη αποτυχία της πολιτικής της εσωτερικής υποτίμησης (που επεδίωκε τις μειώσεις των τιμών ώστε να αυξηθούν οι εξαγωγές και μέσω αυτών το ΑΕΠ) παρουσιάζεται και μία αρκετά γρήγορη βελτίωση στο εξωτερικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών. Η βελτίωση αυτή οφείλεται αποκλειστικά στην ραγδαία μείωση του όγκου των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών.

Επομένως, αντί η προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας να πραγματοποιηθεί με τον τρόπο που προέβλεπε η θεωρία της εσωτερικής υποτίμησης, δηλαδή με αύξηση των εξαγωγών ώστε να κλείσει το εμπορικό έλλειμμα (αγαθών και υπηρεσιών), να δημιουργηθεί πλεόνασμα και να σταματήσει ο εξωτερικός δανεισμός, να αυξηθεί η εξωτερική ζήτηση και το ΑΕΠ, η προσαρμογή πραγματοποιείται με την περιστολή των εισαγωγών , αναφέρει η μελέτη.

Αγοραστική Δύναμη

Η αγοραστική δύναμη των αποδοχών του συνόλου των μισθωτών μειώθηκε σωρευτικά, στη διάρκεια της τριετίας 2010-2012, κατά 31,4%. Επομένως, οι μισθωτοί ως άτομα, καθένας ξεχωριστά, και πριν φορολογηθεί το εισόδημά του, έχει απολέσει το 1/5 της αγοραστικής δύναμης των αποδοχών που είχε το 2009, ενώ οι μισθωτοί ως κοινωνική ομάδα, έχουν απολέσει, εξαιτίας και της υψηλής ανεργίας, το 1/3 της αγοραστικής δύναμης των αποδοχών τους.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατά το 2013 θα μειωθεί περαιτέρω η μέση αγοραστική δύναμη των αποδοχών των μισθωτών κατά 6%. Σε αυτό θα πρέπει να προσθέσουμε και την νέα μείωση του αριθμού των απασχολουμένων κατά 2% αλλά και τις νέες φορολογικές επιβαρύνσεις που απορρέουν από την ιδιότητα του μισθωτού. Έτσι, στο τέλος του 2013 οι μισθωτοί στο σύνολό τους, δηλαδή ως κοινωνική ομάδα, θα έχουν απολέσει τουλάχιστον το 50% της αγοραστικής δύναμης που είχαν το 2009.

Στο τεύχος γίνεται επίσης  παρουσίαση-ανάλυση των πρώτων δημοσκοπήσεων του 2013 των εταιριών Public Issue, VPRC και Metron Analysis. 

Το Ενημερωτικό Δελτίο του Δικτύου Μελετών και Τεκμηρίωσης της Κ.Ο. ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ αναρτάται και στην ιστοσελίδα www.leftlab.gr