Tου Δημήτρη Παφίλα

Απαντήσεις για το καίριο θέμα της φορολόγησης της υπεραξίας των χρηματιστηριακών συναλλαγών δίνει σήμερα αποκλειστικά στο Newmoney.gr ο καθηγητής της χρηματοοικονομικής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και σύμβουλος στο Υπουργείο Οικονομικών κ. Απόστολος Ρεφενές.

Μετά τις αντιδράσεις και τις ενστάσεις που διατυπώθηκαν από φορείς της χρηματαγοράς με την εισαγωγή του νέου φόρου, το “Νewmoney” φιλοξενεί συνέντευξη του Καθηγητή Χρηματοοικονομικής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Απόστολου Ν. Ρεφενέ. Η έκπληξη είναι ότι ο κ. Ρεφενές δηλώνει την αντίθεσή του στο τέλος συναλλαγών και ζητεί τη μείωση ή και την κατάργησή του λέγοντας: “Η φορολόγηση των συναλλαγών (transaction taxes) ειναι η χειρότερη μορφή φορολογησης και το 0,2% πρέπει να καταργηθει ή να μειωθει δραστικά με την πρωτη ευκαιρία, όπως οι άλλοι δύο φοροι συναλλαγών στα ακίνητα και στις μη εισηγμένες”.

Χαρακτηριστικό των ισχυρών αντιδράσεων είναι ότι αναβλήθηκε η ψήφιση των φορολογικών διατάξεων για το Σάββατο μεσημέρι.

Με τον νέο Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος που τίθεται σε ισχύ από την αρχή του νέου έτους εισάγεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο νέος φόρος υπεραξίας κεφαλαίου. Καλύπτει όλα τα περιουσιακά στοιχεία από ακίνητα μέχρι κινητές αξίες και επιβάλλεται επί της διαφοράς που προκύπτει μεταξύ της τιμής κτήσης και πώλησης με συντελεστή 15%.

Πριν την εισαγωγή του φόρου αυτού, η υπεραξία κεφαλαίου ήταν αφορολόγητη. Οι μοναδικοί φόροι που υπήρχαν ήταν φόροι συναλλαγών και οι οποίοι μετά την έναρξη ισχύος του νέου νόμου είτε καταργούνται εν όλω, όπως ο φόρος κατά την πώληση μη εισηγμένων είτε μειώνονται δραματικά (από το 13% στο 3%), όπως ο φόρος μεταβίβασης ακινήτων. Μοναδική εξαίρεση ο φόρος χρηματιστηριακών συναλλαγών κατά την πώληση των μετοχών 0.2%.

–Γιατί φορολογείται η υπεραξία; Ποιος είναι ο σκοπός της φορολογικής μεταρρύθμισης που ξεκίνησε τον περασμένο Ιανουάριο;

Όπως γνωρίζετε, με τον νέο Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, τον νέο Κώδικα Φορολογικών Διαδικασιών και τα νέα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα που καταργούν απαρχαιωμένα νομοθετήματα όπως τον ΚΒΣ/ΚΦΑΣ, η χώρα επιχειρεί την μεγαλύτερη φορολογική μεταρρύθμιση στην ιστορία της. Βασικός πυλώνας αυτής της μεταρρύθμισης είναι να κλείσουν όλες οι μαύρες τρύπες που διαβρώνουν την φορολογική βάση και υποθάλπουν την φοροδιαφυγή.

– Υποστηρίζετε ότι η μη φορολόγηση της υπεραξίας κεφαλαίου διαβρώνει την φορολογική βάση και υποθάλπει την φοροδιαφυγή. Πώς τεκμηριώνεται αυτό;

 Όταν απαλλάσσουμε ή εξαιρούμε μια πηγή εισοδήματος τότε εξ ορισμού έχουμε διάβρωση της φορολογικής βάσης και αναγκαστικά υπερφορολογούμε τις άλλες πηγές. Αν κάποιος θέλει να συνεχίσει να απαλλάσσει το κεφάλαιο από κέρδη υπεραξίας και να μεταφέρει τα βάρη στους μισθωτούς και συνταξιούχους ας το πει καθαρά. Είναι επίσης γνωστό ότι η μη φορολόγηση μίας κατηγορίας εισοδήματος, όσο και μικρή και εάν ειναι σε μέγεθος πέραν του ότι δημιουργεί αλλοιώσεις και arbitrage μεταξύ των άλλων πηγών οδηγεί αναπόφευκτα και στην υπόθαλψη της φοροδιαφυγής.

-Δηλαδή πως ακριβώς υποθάλπεται η φοροδιαφυγή;

Είναι προφανές νομίζω ότι ο κάθε φορολογούμενος που φοροδιαφεύγει, όταν κληθεί να αιτιολογήσει πλούτο που δεν αντιστοιχεί σε δηλωθέντα εισοδήματα μπορεί πολύ απλά να ισχυριστεί ότι ο πλούτος αυτός προέρχεται από την απαλλασσόμενη ή αφορολόγητη πηγή εισοδήματος (αγοραπωλησίες εισηγμένων μετοχών για παράδειγμα). Εφόσον κατά τον χρόνο κτήσης του εισοδήματος, δεν ήταν υποχρεωμένος να το δηλώσει, εξυπακούεται ότι δεν ήταν υποχρεωμένος και να διατηρήσει και τα σχετικά παραστατικά των συναλλαγών του (εξάλλου η χρηματιστηριακή εταιρεία που έκλεισε σε κάποιο σημείο της υφηλίου έτυχε να ήταν η δική του), ούτε βεβαίως έχει το βάρος απόδειξης ότι δεν φοροδιέφυγε. Η φορολογική διοίκηση πρέπει να αποδείξει ότι είναι ένοχος. Μπορεί βέβαια να τον ταλαιπωρήσει, να τον εκφοβίσει, ακόμη και μονομερώς να βεβαιώσει φόρους, αλλά με βάση το Σύνταγμα και τους νόμους μας δεν θα μπορέσει (και ούτε πρέπει να μπορέσει) ποτέ, σε κράτος δικαίου να τον καταδικάσει.

-Η φορολόγηση της υπεραξίας έχει σχέση με τη φορολογική μεταρρύθμιση;

Η φορολόγηση του εισοδήματος που προκύπτει από υπεραξία κεφαλαίου είναι αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της μεταρρύθμισης. Μεταξύ των αναπτυγμενων χωρών, η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα που δεν επιβάλλει υποχρέωση φορολόγησης σε αυτή την πηγή εισοδήματος. Δεν νοείται φορολογική μεταρρύθμιση η οποία αφήνει ορθάνοιχτη μια τέτοια τρύπα στη φορολογική βάση και οι οποία καθιστά τον έλεγχο της φοροδιαφυγής αδύνατο. Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι αν πρέπει να φορολογηθεί η υπεραξία κεφαλαίου, αλλά πως θα εισαχθεί με τρόπο λειτουργικό και λιγότερο επώδυνο για την αγορά, γιατί όπως ξέρετε καμία μεταρρύθμιση δεν μπορεί να είναι ανώδυνη. Την τελευταία δεκαετία είχαμε τουλάχιστον τρεις αποτυχημένες προσπάθειες που είτε προσέκρουσαν σε κακό σχεδιασμό είτε υποχώρησαν στις συνήθεις φωνασκίες και τις κασσάνδριες προβλέψεις.

-Η επιβολή του φόρου υπεραξίας δέχθηκε πολλές επικρίσεις από την αγορά για το τρόπο με τον οποίο επιβλήθηκε, κυρίως για τη διπλή φορολόγηση. Εσείς επιμένετε ότι είναι καλά σχεδιασμένη και λειτουργική;

Χωρίς αμφιβολία. Ας πάρουμε τα ακίνητα. Καταργείται, σχεδόν, ο φόρος συναλλαγών του 13% (πέφτει στο 3%) και αντικαθίσταται από φόρο υπεραξίας κεφαλαίου με συντελεστή 15%. Και ερωτώ: Ως σοβαρός επενδυτής που αγοράζετε ακίνητη περιουσία, τι προτιμάτε; Nα πληρώσετε 13% φόρο μεταβίβασης στη συνολική αξία του ακινήτου κατά την απόκτησή του και προτού καν μπείτε μέσα ή να πληρώσετε 15% στο κέρδος που θα αποκομίσετε όταν το πουλήσετε; Ποιο σας φαίνεται το δίκαιο και αναπτυξιακό μέτρο;

-Ναι, αλλά στις μετοχές; Εδώ έχουμε με διπλή φορολόγηση 15% στην υπεραξία και 0,2% στις συναλλαγές. Αυτό δεν θα καταστρέψει την κεφαλαιαγορά;

Όχι. Με 15%, ο φόρος υπεραξίας κεφαλαίου που επιβάλλει η Κυβέρνηση έχει τον χαμηλότερο συντελεστή σε όλη την Ευρωζώνη. Σας υπενθυμίζω ότι στη Γερμανία ο συντελεστής είναι 35%, στη Γαλλία 32.5% και στη Βρετανία η φορολόγηση της υπεραξίας κεφαλαίου μπαίνει στην κλίμακα με συντελεστή μέχρι και 45%. Ακόμη και στη Βουλγαρία ο συντελεστής είναι συγκρίσιμος στο 10%. Όσο για την καταστροφολογία και την κινδυνολογία που διασπείρεται, επιτρέψτε μου να πω ότι πρόκειται για την πρακτική των συνήθων φωνασκούντων. Η φορολόγηση επηρεάζει μεν, αλλά δεν καθορίζει τις εξελίξεις στην κεφαλαιαγορά. Οι μισές ευρωπαϊκές χώρες επιβάλλουν ταυτόχρονα και τους δυο φόρους και όπως βλέπετε οι κεφαλαιαγορές τα πάνε μια χαρά. Φέτος μάλιστα σημείωσαν και ιστορικά υψηλά. Το πρόβλημα της ελληνικής κεφαλαιαγοράς δεν είναι η φορολογία, αλλά η κρατική χρεοκοπία η οποία προφανώς δεν επήλθε από την υπερβολική φορολόγηση της κεφαλαιαγοράς, αλλά από τις κάθε είδους φοροαπαλλαγές και τη φοροδιαφυγή. Οι τιμές των μετοχών θα ανέβουν όταν οι αγορές πειστούν οτι ο Έλληνες πληρώνουν τους φόρους που τους αναλογούν και όχι οταν δίνουμε ή διατηρούμε αναχρονιστικές φοροαπαλαγές. Συμφωνώ παντως, οτι η φορολόγηση των συναλλαγών (transaction taxes) ειναι η χειρότερη μορφή φορολογησης και το 0,2% πρέπει να καταργηθει η να μειωθει δραστικά με την πρωτη ευκαιρία οπως οι άλλοι δύο φοροι συναλλαγών στα ακινητα και στις μη εισηγμένες.

-Τι γίνεται με τις 3 συναλλαγές που ορίζονται ως επιχειρηματική δραστηριότητα; Θα αναγκαστούν οι συνταξιούχοι επενδυτές να κάνουν έναρξη στον ΟΑΕΕ και να χάσουν τις συντάξεις τους;

Ανοησίες. Από τον κανόνα αυτό εξαιρούνται ρητά οι συναλλαγές σε εισηγμένους τίτλους ή σε ομόλογα που εκδίδονται από εισηγμένες οντότητες, καθώς και σε κρατικά ομόλογα όπου και εάν αυτές λαμβάνουν χώρα, εφόσον δεν γινονται κατ´ επαγγελμα. Συνεπώς δεν τίθεται θέμα τήρησης βιβλίων.

Εξ άλλου, η υποχρέωση για τήρηση βιβλίων προέρχεται όπως γνωρίζεται από τον ΚΦΑΣ, ο οποίος, όπως επίσης γνωρίζετε, αυτοκαταργείται. Συνεπώς καταργείται και η τήρηση βιβλίων όπως την ξέρατε μέχρι τώρα και αντικαθίσταται από ένα απλοποιημένο πρότυπο. Εξυπακούεται ότι οι φορολογούμενοι που φορολογούνται είτε ως ασκούντες επιχειρηματική δραστηριότητα κατ επαγγελμα είτε ως αποκτούντες εισόδημα από υπεραξία κεφαλαίου θα πρέπει να τηρούν κατάλληλα παραστατικά που να τεκμηριώνουν τις συναλλαγές τους. Στην προκειμένη περίπτωση τα κατάλληλα παραστατικά είναι τα παραστατικά που εκδίδουν οι χρηματιστηριακές τους εταιρείες.

-Γιατί δεν θεσπίζεται αφορολόγητο όριο 25.000 ευρώ;

Η αρχική πρόταση των φορέων ήταν για αφορολόγητο όριο €50,000. Αλλά ακόμη και για το όριο των €25,000 θεωρείτε ότι στις παρούσες συνθήκες, είναι δόκιμο να απαλλάσσονται εισοδήματα από υπεραξία κεφαλαίου μέχρι και €25,000 ετησίως, ενώ τα εισοδήματα από μισθωτή εργασία φορολογούνται με 42%;

-Πώς θα προσδιοριστεί το κόστος κτήσης σε περιπτώσεις όπου ο φορολογούμενος δεν διαθέτει παραστατικά;

Από την ημερομηνία αποϋλοποίησης των τίτλων στο ΧΑΑ και μετά, κανείς δεν μπορεί πειστικά να επικαλείται ότι δεν μπορεί να τεκμηριώνει την τιμή κτήσης. Εάν υπάρχει άρνηση τότε η τιμή θα θεωρείται μηδέν. Όσον αφορά σε περιπτώσεις που οι τίτλοι κτήθηκαν σε προγενέστερες ημερομηνίες, ή σε έτερες ιδιαίτερες περιπτώσεις ή διάφορες εταιρικές πράξεις θα εκδοθεί σχετική δευτερογενής νομοθεσία. Η επιλογή του να συλλέγεται αυτός ο φόρος με τη δήλωση του φορολογούμενου και όχι με παρακράτηση έγινε για λόγους λειτουργικότητας και λύνει όλα τα τεχνικά ζητήματα που στο παρελθόν προτάθηκαν ως ανυπέρβλητες τεχνικές δυσκολίες για τη μη εισαγωγή του φόρου.

-Γιατί ο φόρος να μην επιβάλλεται επί του αλγεβρικού αθροίσματος κερδών-ζημιών;

Επειδή, σε αντίθεση με τις ζημιές από επιχειρηματική δραστηριότητα η μεταφορά των οποίων περιοριζεται στην πενταετία, οι ζημιές από υπεραξία κεφαλαίου δεν χάνονται ποτέ αλλά μεταφέρονται επ’ άπειρον χωρίς χρονικό περιορισμό. Συνεπώς δεν μπορεί να μείνουν εντελώς απερίφραχτες, ιδιως όταν εμπλέκοντα παραγωγα.

Εξυπακούεται ότι αν κάποιος θέλει να φορολογηθεί επί του αλγεβρικού αθροίσματος δηλαδή να συμψηφίζει χωρίς φραγμούς και με παράγωγα, όπως κάνουν οι επιχειρήσεις, είναι ελεύθερος να δηλώσει το εισόδημα του ως κέρδος από επιχειρηματική δραστηριότητα, οπότε θα μπορεί όχι μονο να συμψηφίσει επί του αλγεβρικού αθροίσματος αλλά και να εκπέσει όλες τις εκπιπτόμενες δαπάνες του άρθρου 22 και να φορολογηθεί με 26% στο τελικό αποτέλεσμα. Είμαι βέβαιος ότι πολλοί επενδυτές εαν εξέταζαν προσεκτικά το ύψος των προμηθειών και των λοιπών εκπιπτόμενων δαπανών μάλλον θα επέλεγαν να φορολογηθούν με το καθεστώς της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

-Ναι, αλλά ο ΣΜΕΧΑ λέει πως έτσι ο επενδυτής που χρησιμοποιεί παράγωγα για αντιστάθμιση κινδύνου θα φορολογηθεί με 26%.

Ο ΣΜΕΧΑ κάνει λάθος. Εάν πρόκειται για επενδυτή που πραγματοποιεί γνήσια αντιστάθμιση κινδύνου (hedging), όπως διατείνεται ο ΣΜΕΧΑ, τότε το κέρδος είναι εξ ορισμού μηδενικό (το κέρδος του υποκείμενου μηδενίζεται από την ισόποση απώλεια του παραγώγου ή αντιστρόφως) και όπως γνωρίζετε 26% επί μηδενική φορολογική ύλη σημαίνει μηδέν φόρος. Ποιο το πρόβλημα; Ο φορολογούμενος δηλώνει το μηδενικό κέρδος από επιχειρηματική δραστηριότητα και καταβάλλει τον μηδενικό φόρο. Ζήτημα έναρξης στον ΟΑΕΕ δεν υφίσταται. Ούτε ζήτημα διοικητικού κόστους για τήρηση πολύπλοκων βιβλίων, αφού με τον διάδοχο του ΚΦΑΣ, τα κατάλληλα παραστατικά είναι απλώς τα παραστατικά που χορηγούν οι χρηματιστηριακές.

Στην πραγματικότητα όμως, ο ΣΜΕΧΑ ζητάει όλα τα πλεονεκτήματα που προσφέρει το καθεστώς της επιχειρηματικής δραστηριότητας δηλαδή να συμψηφίζει ζημιές χωρίς φραγμούς και να εκπίπτει πλήρεις δαπάνες προμηθειών, πλην όμως να μην φορολογείται με τον εφαρμοστέο συντελεστή 26%, αλλά να φορολογείται με άλλο καθεστώς ως ιδιώτης με τα πλεονεκτήματα του ευνοϊκού συντελεστή 15% και επιπροσθέτως να μεταφέρει ζημίες απεριόριστα στο άπειρο. Ομολογώ ότι ως συντεχνιακό αίτημα διαθέτει αρκετά στοιχεία καινοτομίας, αλλά η τυχόν αποδοχή του θα ισοδυναμούσε με πρακτική κατάλυση της φορολόγησης της υπεραξίας κεφαλαίου.