Η αξία των τουριστικών ταξιδιών με ποδήλατο στην Ευρώπη υπερβαίνει τα 44 δισ. ευρώ τον χρόνο. Στη χώρα μας μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου προσελκύοντας ταξιδιώτες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Του Χρήστου Μακρυγιάννη
Μελέτες που κατά διαστήματα δημοσιεύονται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν ότι το ποδήλατο δεν είναι μόνο ένα οικολογικό μέσο μετακίνησης μέσα στις μεγάλες πόλεις, αλλά και αναπόσπαστο κομμάτι του τουρισμού.
Ειδικότερα, σύμφωνα με μια μελέτη που παράγγειλε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2012, εκτιμάται ότι πραγματοποιούνται 2.295 εκατομμύρια τουριστικά ταξίδια με ποδήλατο στην Ευρώπη και η αξία τους υπερβαίνει τα 44 δισ. ευρώ το έτος. Αυτό είναι το εκτιμώμενο σύνολο των εγχώριων και των διεθνών τουριστικών ταξιδιών με ποδήλατο. Παράλληλα, ο αριθμός των τουριστών με ποδήλατο που διανυκτερεύουν είναι 20,4 εκατομμύρια, ενώ ετησίως ξοδεύουν περίπου 9 δισ. ευρώ.
Τα νούμερα αυτά δείχνουν ότι έχουν ωριμάσει αρκετά οι συνθήκες που θα μπορούσαν να ωθήσουν και την Ελλάδα να ξεφύγει από το μαζικό τουριστικό μοντέλο «ήλιος-θάλασσα» και να αναδείξει επιτέλους τον θεματικό τουρισμό ως βιώσιμο προϊόν που μπορεί να τονώσει τη ζήτηση καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ανάπτυξη του τουρισμού με ποδήλατα, τόσο από την άποψη της προσφοράς όσο και της ζήτησης, είναι ανομοιόμορφη στην Ευρώπη.
Σε χώρες όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Δανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελβετία και οι Κάτω Χώρες ο τουρισμός με ποδήλατο είναι σημαντικός.
Από έναν επαναληπτικό γύρο της έρευνας του 2009 προέκυψε ότι οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες πιστεύουν σήμερα πως η αγορά τουρισμού με ποδήλατο στις χώρες τους αυξάνεται (σε σύγκριση με την προηγούμενη κατάσταση στασιμότητας) παρά το τρέχον οικονομικό κλίμα.
Το παραπάνω γεγονός έχει οδηγήσει αρκετούς επιχειρηματίες του τουρισμού στην Ελλάδα να αποκτήσουν και πιστοποίηση για ξενοδοχεία φιλικά στο ποδήλατο (π.χ. το σήμα Bike Friendly), η οποία μπορεί να φέρει επιπλέον αφίξεις καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και έτσι να επιμηκύνει τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου κυρίως σε ορεινούς προορισμούς ή ακόμη και σε χιονοδρομικά κέντρα που παραμένουν αναξιοποίητα σε περιόδους που δεν έχει χιόνια.
Σημαντικές προσπάθειες γίνονται και από ποδηλατικά σωματεία τα οποία μέσα από τη διοργάνωση αθλητικών γεγονότων προσπαθούν από τη μία να αναδείξουν τις ομορφιές της ορεινής Ελλάδας (μονοπάτια, βουνά, απομονωμένα χωριά κ.λπ.) και από την άλλη να προσελκύσουν μέσω του ποδηλάτου επισκέπτες αναψυχής καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Το Bike Odyssey
Ενα τέτοιο αθλητικό γεγονός -το μεγαλύτερο και σημαντικότερο στην Ελλάδα- ορεινής ποδηλασίας είναι το Bike Odyssey (https://www.bikeodyssey.gr/en/).
Πρόκειται για έναν οκταήμερο αγώνα ορεινής ποδηλασίας στην ευρύτερη περιοχή των Νομών Γρεβενών, Τρικάλων, Ευρυτανίας, Φωκίδας και Αιτωλοακαρνανίας που πραγματοποιείται κάθε Ιούνιο (για το 2019 από τις 16 έως τις 23 Ιουνίου). Η διαδρομή έχει συνολικό μήκος 620 χλμ., 19.800 υψομετρικές διαφορές και περνάει από 57 χωριά της ορεινής Ελλάδας διασχίζοντας την οροσειρά της Πίνδου.
Η έναρξη γίνεται στο χωριό Σμίξη του Δήμου Γρεβενών και διασχίζει όλη την οροσειρά της Πίνδου τερματίζοντας στη Ναύπακτο, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες, μα και τους συνοδούς τους, να γνωρίσουν την άλλη Ελλάδα που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή, αλλά είναι εξίσου όμορφη.
Τα τελευταία χρόνια ο συγκεκριμένος αγώνας προσελκύει σχεδόν το 50% των συμμετοχών από ξένες χώρες, ζωντανεύει απομονωμένα χωριά και γεμίζει ξενοδοχεία.
Ποδηλατικός τουρισμός
Ο ποδηλατικός τουρισμός έχει όλα τα χαρακτηριστικά που μπορούν να τον καταστήσουν οδηγό στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, καθώς οι ποδηλάτες προτιμούν ήπιες θερμοκρασίες, οπότε ταξιδεύουν κυρίως άνοιξη και φθινόπωρο.
Ακόμη, το ποδήλατο ως μέσο φιλικό προς το περιβάλλον μπορεί να συμβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη των προορισμών, ενώ οι επενδύσεις που απαιτούνται είναι χαμηλές τόσο από πλευράς των επιχειρήσεων όσο και των υποδομών, καθώς ο σχεδιασμός των ποδηλατικών μονοπατιών γίνεται με τις ελάχιστες δυνατές παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον.
Τα κίνητρα για τουρισμό με ποδήλατο είναι πολλά, αλλά κυρίως είναι η φύση και η ευκαιρία χαλάρωσης από την ένταση της καθημερινότητας. Παρότι η φύση του τουρισμού με ποδήλατο συνάδει με τις τρέχουσες πολιτικές της Ε.Ε. σχετικά με τον βιώσιμο τουρισμό, υπάρχουν ορισμένα εμπόδια στην ανάπτυξή του.
Για παράδειγμα, η έλλειψη κάλυψης μεταξύ των μέσων μεταφοράς και η απουσία του από την αγορά. Από την άποψη του βιώσιμου τουρισμού, το πακέτο «τρένο-ποδήλατο» είναι το σημαντικότερο. Η μεταφορά ενός ποδηλάτου μέσω σιδηροδρόμου είναι σχετικά οικονομική, αλλά δεν είναι πάντα δυνατή και σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι εύκολη. Ενα άλλο εμπόδιο είναι η έλλειψη ποιοτικών ποδηλατοδρόμων και δικτύων μεγάλων αποστάσεων σε πολλές χώρες που έχουν σημαντική παρουσία στην αγορά τουρισμού.
Επιπλέον, η ενασχόληση των ταξιδιωτικών και τουριστικών γραφείων με τον τουρισμό με ποδήλατο είναι περιορισμένη. Από τα στοιχεία που εξετάστηκαν στην παραπάνω μελέτη προκύπτει ότι οι τουρίστες με ποδήλατο αποφέρουν σημαντικά οφέλη στις τοπικές κοινότητες που επί του παρόντος δεν επωφελούνται από την παραδοσιακή τουριστική ανάπτυξη.
Το προφίλ των τουριστών-ποδηλατών
Οι τουρίστες που ανήκουν στην κατηγορία αυτών που ταξιδεύουν είτε χρησιμοποιώντας ως μέσο το ποδήλατο, είτε με σκοπό να κάνουν χρήση του ποδηλάτου σε ειδικές διαδρομές ανήκουν συνήθως στην ηλικιακή ομάδα των 35-55, είναι μέσης και ανώτατης εκπαίδευσης και ξοδεύουν 3-4 φορές περισσότερα χρήματα από όσους ταξιδεύουν οδικώς. Συγκεκριμένα, στην Ευρώπη οι τουρίστες-ποδηλάτες ξοδεύουν ημερησίως περίπου 57 ευρώ, ενώ με μία μέση διαμονή 7,7 ημερών τα συνολικά έξοδά τους σε κάθε ταξίδι ανέρχονται στα 439 ευρώ.
Οι εν λόγω τουρίστες, ακολουθώντας τη διαδεδομένη πλέον τάση της ξεχωριστής βιωματικής εμπειρίας, ψάχνουν να βιώσουν τα τοπικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής και να γίνουν ένα με τους κατοίκους της. Είναι, δηλαδή, ενεργοί τουρίστες, και όχι τουρίστες-θεατές όπως αυτοί του μαζικού τουρισμού.
Οι λόγοι της ανάπτυξης της συγκεκριμένης μορφής τουρισμού εντοπίζονται αφενός στο γεγονός ότι ο οικολογικός τρόπος ζωής αποτελεί διαδεδομένη τάση στις δυτικές κοινωνίες και το ποδήλατο είναι το μοναδικό οικολογικό όχημα, και αφετέρου στην κλιματική αλλαγή, η οποία έχει φέρει άνοδο της θερμοκρασίας και μείωση των χιονοπτώσεων, αναγκάζοντας τους σκιέρ να βρουν υποκατάστατο στην ορεινή ποδηλασία.
