Ήταν μια συμφωνία τυπικά ευρωπαϊκή, φοριέται «double face»:
Μπορούν δηλαδή να την πουλήσουν οι Ιταλοί στους Ιταλούς και οι Ολλανδοί στους Ολλανδούς – ως νίκη. Αλλά ούτε το μέγεθος του πακέτου είναι επαρκές – είναι μόνο εισαγωγικό – ενώ υπάρχουν και διάφορα σημεία παγίδες που ενδέχεται να περιπλέξουν την υλοποίηση. Σίγουρα δεν το λές εξαιρετικά γεναιόδωρο – δεδομένων των πρωτοφανών συνθηκών που καλείται να αντιμετωπίσει.
Ο Μάριο Σεντένο διαφήμισε ένα πακέτο με τρία δίχτυα ασφαλείας, ένα για τα κράτη, ένα για τις επιχειρήσεις, ένα για τους εργαζομένους.
Κοινή συνιστώσα και των τριών, η μόχλευση: Αυτή η μαγική σχεδόν ικανότητα των χρηματοοικονομικών και νομισματικών θεσμών της Ευρωζώνης να παίρνουν εγγυήσεις από τα κράτη και να τις πολλαπλασιάζουν, προκειμένου να δίνουν πολλαπλάσια ποσά σε φθηνά δάνεια.
- Το δίχτυ για τις χώρες είναι τα δάνεια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM):. Κάθε κράτος μέλος με μια απλή αίτηση θα μπορεί να παίρνει δάνειο ύψους ως 2% του ΑΕΠ. Θα είναι διαθέσιμες πιστωτικές γραμμές ύψους 240 δισεκ. Αρκεί οι χώρες να αποδεικνύουν ότι χρειάζονται τα χρήματα για υγειονομικούς σκοπούς όχι για φοροαπαλλαγές, ή για στήριξη πληττόμενων επιχειρήσεων.
- To δίχτυ για τις επιχειρήσεις είναι τα δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ): Περίπου 200 δισεκ. δάνεια διαθέσιμα για επιχειρήσεις με προβλήματα ρευστότητας. Τα δάνεια αυτά θα πάνε κυρίως σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που δε θα επιδοτηθούν κρατικά ως στρατηγικά σημαντικές και που δεν είναι αρκετά μεγάλες για να επωφεληθούν από τα προγράμματα της ΕΚΤ (αγορές εταιρικών ομολόγων)
- Το δίχτυ για του εργαζομένους είναι τα δάνεια από το νεοπαγές ταμείο SURE: Ένα ταμείο με πλαφόν 100 δισεκ. το οποίο θα δανείζει κυβερνήσεις προκειμένου αυτές να χρηματοδοτούν προγράμματα διατήρησης απασχόλησης (τα προγράμματα των 800 ευρώ). Βέβαια την πρώτη χρονιά του κορωνοϊού το SURE θα έχει πλαφόν δανειοδότησης μόλις 10 δισ., εκ των οποίων τα έξι θα πάνε στις τρεις πλεόν πληττόμενες χώρες – με τα σημερινά δεδομένα την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γαλλία. Τα υπόλοιπα τέσσερα δισ. θα μοιραστούν μεταξύ όλων των υπολοίπων… Ενδεικτικά το κόστος του Ελληνικού προγράμματος μόνο για το επίδομα των 800 ευρώ ως τα τέλη Απριλίου είναι 1,3 δισ ευρώ.
Πόσο ζεστό χρήμα βάζουν οι ευρωπαίοι:
Όχι πολύ: Τη δουλειά την κάνουν τα χρηματοοικονομικά γρανάζια των θεσμών της Ευρωζώνης. Ας δούμε τις απαιτήσεις σε ζεστό χρήμα των “τριών διχτυών ασφαλείας”:
- Ο ESM έχει δύναμη πυρός μεγαλύτερη από 400 δισεκ. αυτή τη στιγμή και αυτά μπορεί να αυγατίσουν περαιτέρω. Δεν αναμένεται να ζητήσει άμεσα νέες εγγυήσεις από τα κράτη μέλη.
- H ΕTEπ χρειάζεται 25 δισεκ. εγγυήσεων από τα κράτη μέλη ως «μαγιά» για να φουρνίσει τα 200 δισ. νέων δανείων.
- Το πρόγραμμα SURE για την πρώτη χρονιά θα χρειαστεί μόλις 2,5 δισ. εγγυήσεων από όλες τις χώρες για να τα μοχλεύσει σε 10 δισεκ για το 2020.
Τα ψιλά γράμματα
Το κείμενο του ανακοινωθέντος του Eurogroup δεν ήταν το κείμενο που αποπνέει αλληλλεγγύη αποφασιστικότητα και κοινή γραμμή. Υπάρχουν αρκετές αναφορές τύπου «disclaimer/δήλωση αποποίησης ευθύνης», που αντανακλούν την Ολλανδική (και όχι μόνο) άρνηση να δεσμευθούν σε οτιδήποτε φέρνει σε κοινό ταμείο, ανοιχτή ημερομηνία λήξης, αμοιβαιοποίηση δανεισμού ή ζημιών.
Τα γκρίζα σημεία εντοπίζονται και στα συμφωνηθέντα/ανακοινωθέντα μέτρα:
– Οι εισφορές εγγυήσεων στο SURE, το “ευρωπαϊκό ταμείο ανεργίας” θα είναι εθελοντικές. Υπάρχει δε αναφορά ότι η σύσταση αυτού του ταμείου δεν προδικάζει στήριξη των χωρών σε αυτό το μηχανισμό μετά το πέρας της κρίσης.
– Τα δάνεια από τον ESM θα είναι χωρίς όρους αλλά μόνο όταν πηγαίνουν απευθείας σε υγειονομικές δαπάνες. Αυτό οι Ιταλοί το υποβαθμίζουν τώρα, αλλά θα το βρούν μπροστά τους: αν επιχειρήσουν να καλύψουν ανάγκες πληττόμενων κλάδων με αυτά τα χρήματα θα πρέπει να υπογράψουν μνημόνιο. Επιπλέον, έχει παραμείνει η υποχρέωση για μελέτη βιωσιμότητας του χρέους – η οποία δε θα βγάλει καλά αποτελέσματα για Ιταλία και Ισπανία.
Τι γίνεται με τα κορωνοομόλογα;
Τίποτα. Ούτε φαίνεται πως θα γίνει: Για Ολλανδούς, Γερμανούς, Φινλανδούς, Αυστριακούς και φίλους, η διαπραγμάτευση έχει κλείσει. Ο Γερμανός υπουργός οικονομίας μιλούσε για τους τρεις πυλώνες που αποφασίστηκαν.
Ο τέταρτος, τα κορωνοομόλογα, «κρύφτηκαν» στο ανακοινωθέν ως γενική αναφορά και πάσα για τη διάσκεψη των ηγετών (οι οποίοι κατά πάσα πιθανότητα, πάσα στο μέλλον θα κάνουν για το θέμα αφού η αντίθεση των Βορείων είναι κάθετη).
Όσο κοιτάς το συμβιβασμό τόσο περισσότερα προβλήματα μπορεί να εντοπίσει κανείς.
Ωστόσο υπάρχει και κάτι που αξίζει να καταγραφεί. Παρά τη μετριότητα της λύσης, παρά το αδιέξοδο που επιβάλλουν πλέον οι ψηφοφόροι της Ολλανδίας και της Ιταλίας για παράδειγμα, παρά τη γραφικότητα του χειροκροτήματος στο οποίο ξέσπασαν οι υπουργοί οικονομικών μετά την κατάληξη του Eurogroup, προκύπτει μια αλήθεια:
Ακόμα και μπροστά στο πλέον ανυπέρβλητο αδιέξοδο και με φόντο αντιδιαμετρικές απόψεις, οι εκπρόσωποι των χωρών μελών της Ευρώπης βρήκαν το κίνητρο και την αυτοπειθαρχία να καταλήξουν σε συμβιβασμό.
Σε μια εποχή που θα απαιτήσει όλο και περισσότερους, η δυνατότητα για συμβιβασμούς αποτελεί ευρωπαϊκό χαρτί που παραμένει ισχυρό.