Το εμπορικό τρίγωνο αλλάζει πρόσωπο

Της Στεφανίας Σούκη

Εν μέσω των κυβερνητικών εξαγγελιών -για μία ακόμη φορά- για τον φορέα που θα αναλάβει υπό την εποπτεία του υπουργού Επικρατείας Αλέκου Φλαμπουράρη την ανάπλαση της Αθήνας λειτουργώντας ως συντονιστικό κέντρο για τα επιμέρους έργα, μία περιοχή 110 στρεμμάτων του εμπορικού τριγώνου αλλάζει σταδιακά πρόσωπο, φιλοδοξώντας να φέρει ευρωπαϊκό αέρα στην καρδιά της πρωτεύουσας. To Πρόγραμμα Αναβάθμισης Εμπορικού Τριγώνου του Δήμου Αθηναίων βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε πλήρη εξέλιξη, έχει επιφέρει ήδη και εκτιμάται ότι θα επιφέρει περαιτέρω αλλαγές στον χάρτη της γύρω περιοχής, με τουλάχιστον επτά νέα ξενοδοχεία αλλά και χώρους βραχυπρόθεσμης ενοικίασης κατοικιών από εξειδικευμένες, ανερχόμενες εταιρείες (βλ. blueground), νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες, αλλά και μετατροπή πρώην επαγγελματικών χώρων σε κατοικίες από τους ιδιοκτήτες τους είτε για εκμίσθωσή τους σε τουρίστες (μέσω π.χ. Airbnb), είτε, πιο δειλά, για νέους Αθηναίους που θέλουν να επιστρέψουν στο κέντρο.

Το πρόγραμμα του δήμου, ο οποίος, σημειωτέον, εξέφρασε την αντίδρασή του στο κυβερνητικό σχέδιο για τη σύσταση εταιρείας αναπλάσεων στην Αθήνα με τον δήμαρχο Γιώργο Καμίνη να δηλώνει ότι «η κυβέρνηση αντί να δώσει στον δήμο αρμοδιότητες μητροπολιτικής διακυβέρνησης, προσπαθεί να γίνει η ίδια δήμος», ενισχύει δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) με τον συντονισμό του Athens Partnership, της ανεξάρτητης μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που δημιουργήθηκε το 2015 με πρωτοβουλία του δήμου και με καθοριστική υποστήριξη από το ΙΣΝ. «Οταν οι παρεμβάσεις επεκταθούν σε όλο το τρίγωνο, μεταξύ Συντάγματος, Μοναστηρακίου και Ομόνοιας, τότε η Αθήνα θα έχει αποκτήσει ένα ευρωπαϊκό κέντρο», δηλώνει στο «business stories» o κ. Καμίνης. Επισημαίνει μάλιστα ότι «η αποκατάσταση του εμπορικού τριγώνου είναι ένα πολύ σημαντικό έργο όχι μόνο επειδή προβλέπει την αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση ενός από τα πιο κομβικά σημεία για την οικονομική αναζωογόνηση της Αθήνας, αλλά γιατί μέσα από αυτό μπορούμε να αποδείξουμε ότι η πόλη μπορεί να δουλεύει με κανόνες. Το εμπορικό τρίγωνο μπορεί να γίνει τρίγωνο-πρότυπο χωρίς αυτοκίνητα, με οριοθετημένα τραπεζοκαθίσματα, με κανόνες στο ωράριο τροφοδοσίας και αποκομιδής απορριμμάτων, με τοίχους χωρίς γκραφίτι και αφίσες».

Ακριβώς σε αυτό το σημείο έγκειται και η… φιλοδοξία του εγχειρήματος αν ληφθεί υπ’ όψιν η κατάσταση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια: «Πριν από την έναρξη των εργασιών στο εμπορικό τρίγωνο η περιοχή ήταν ένα απέραντο πάρκινγκ, ενώ στόχος πλέον είναι να λειτουργήσει εύρυθμα, αποτελώντας έναν προορισμό περιπάτου και αναψυχής για όλους και όχι για μηχανάκια, αυτοκίνητα και φορτηγά», αναφέρει στο «b.s.» η κυρία Eλίνα Δάλλα, υπεύθυνη του Προγράμματος Αναβάθμισης Εμπορικού Τριγώνου. «Με στόχο τη συνολική αναζωογόνηση της περιοχής, αναβαθμίζουμε τις υποδομές, πεζοδρομούμε μια περιοχή 110 στρεμμάτων, επανασχεδιάζουμε τις υπηρεσίες καθαριότητας και Δημοτικής Αστυνομίας, ανανεώνουμε τον αστικό ιστό. Οι εργασίες πεζοδρόμησης και αναβάθμισης των δικτύων καλύπτονται από δημοτικούς πόρους, ενώ οι πρόδρομες δράσεις και η αναβάθμιση του αστικού εξοπλισμού υλοποιούνται με την αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος».

Ο παλιός και ο νέος χάρτης της περιοχής

Η ίδια αναφέρει ότι παραδοσιακά η γειτονιά του εμπορικού τριγώνου έχει καταστήματα λιανικού εμπορίου αλλά και χονδρεμπορίου με δρόμους μονοθεματικής χρήσης: «Yφάσματα, είδη ραπτικής, είδη συσκευασίας, χρώματα, πόμολα και είδη οικοδομής. Πολλές φορές πρόκειται για οικογενειακές εμπορικές επιχειρήσεις που μετράνε έως και 120 χρόνια ζωής. Παράλληλα, εδώ υπάρχει μια μεγάλη παράδοση με εκδότες, βιβλιοπώλες και τυπογράφους, αλλά και γραφεία με αρχιτέκτονες, γραφίστες και ζωγράφους διάσπαρτα σε όλη τη γειτονιά.

Για τη δημοτική αρχή είναι σημαντικό να διατηρηθεί ο χαρακτήρας του εμπορικού τριγώνου και να μη μετατραπεί σε μια γειτονιά μόνο με καφέ, μπαρ και εστιατόρια. Προς την κατεύθυνση αυτή το Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας ψήφισε την απαγόρευση τραπεζοκαθισμάτων σε όλους του νέους πεζόδρομους για τα επόμενα δύο χρόνια. Καρόρη, Αβραμιώτου, Νικίου, Αγάθωνος, Καΐρη, Βύσσης, Χρυσοσπηλιωτίσσης, Βλαχάβα και Πολυκλείτου θα παραμείνουν πεζόδρομοι. Επίσης, σε δρόμους στενότερους των 5,5 μέτρων δεν δίνονται πλέον άδειες για τραπεζοκαθίσματα», επισημαίνει η υπεύθυνη του Προγράμματος Αναβάθμισης.

Αυτές οι παρεμβάσεις σε συνδυασμό με την άνοδο του τουρισμού της Αθήνας έχουν κινητοποιήσει ιδιοκτήτες αλλά και ενδιαφερόμενους επενδυτές προς την κατεύθυνση της αξιοποίησης παλιών ή εγκαταλειμμένων -και λόγω της κρίσης- κτιρίων, με το real estate της περιοχής να έχει ανέβει, ιδιαίτερα όσον αφορά τις μισθώσεις αλλά και τις αγορές ολόκληρων ορόφων στα μικρά επαγγελματικά κτίρια για τη μετατροπή τους σε κατοικίες.

«Οπως σε όλο το κέντρο της Αθήνας, έτσι και στην περιοχή του εμπορικού τριγώνου υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ξενοδοχεία αλλά και για χώρους βραχυπρόθεσμης ενοικίασης, κάτι που έχει δημιουργήσει μια νέα αγορά: η περιοχή απέκτησε το πρώτο της budget ξενοδοχείο, το πρώτο της σούπερ μάρκετ και την πρώτη της κάβα. Επίσης, χάρη στο πρόγραμμά μας υπάρχει εξαιρετικά αυξημένο ενδιαφέρον για επενδύσεις στην περιοχή, ενώ ενδιαφέρον υπάρχει και για την αξιοποίηση κενών ή παραμελημένων κτιρίων, που ήταν αφημένα στην τύχη τους για πάνω από 20 χρόνια, π.χ. το κτίριο Αθηναΐδος και Αιόλου που επισκευάζεται και σύντομα θα λειτουργήσει», αναφέρει η κυρία Δάλλα.

«Σε ό,τι αφορά ειδικά τα κενά κτίρια, είναι δεδομένη η θέληση του δήμου για την επίλυση του προβλήματος. Ηδη από το 2013 ξεκίνησε μελέτη γι’ αυτό με το Πανεπιστήμιο Θεσσα­λίας. Και το 2014 αλλά και το 2016 ο Δήμος Αθηναίων κατέθεσε σχέδιο νόμου για την αντιμετώπιση του προβλήματος, δυστυχώς χωρίς ανταπόκριση. Σε ό,τι αφορά τα εγκαταλελειμμένα κτίρια που ανήκουν σε ιδρύματα και βρίσκονται σε καλή κατάσταση, μέσω του προγράμματός μας έχουμε προσπαθήσει να τους δώσουμε ζωή, όπως π.χ. έχουμε κάνει με την παλιά αποθήκη χάρτου Σπηλιωτόπουλος στην οδό Χρυσοσπηλιωτίσσης 3, την οποία καθαρίσαμε και δώσαμε στο κοινό για πρώτη φορά μετά από 17 χρόνια με την ευγενική παραχώρηση του ιδιοκτήτη, δηλαδή του Ιδρύματος Χατζηκώνστα. Σε ό,τι αφορά τα ιδιωτικά εγκαταλελειμμένα κτίρια της περιοχής, με το ισχύον νομικό πλαίσιο είναι δύσκολο να επέμβουμε. Είμαστε, όμως, αισιόδοξοι ότι αυτή η μεγάλη παρέμβαση θα καταφέρει να κινητοποιήσει ακόμη περισσότερους ιδιοκτήτες ή ενδιαφερόμενους, δίνοντας ακόμη περισσότερη ζωντάνια στην καρδιά της πόλης».

Οπως επισημαίνουν στο «b.s.» στελέχη της αγοράς ακινήτων που παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις στην αγορά του κέντρου της Αθήνας, ένα απτό παράδειγμα είναι αυτό της blueground, της ελληνικής εταιρείας με δραστηριότητα εκτός της Ελλάδας, στην Κωνσταντινούπολη, στο Ντουμπάι και τη Νέα Υόρκη, που μισθώνει και διαχειρίζεται ακίνητα τα οποία και μεταμορφώνει σε πλήρως εξοπλισμένα καταλύματα υψηλών προδιαγραφών και στη συνέχεια τα παρέχει, κυρίως, σε εταιρικούς ταξιδιώτες για μεσαία και μεγάλα χρονικά διαστήματα διαμονής. Ειδικά για την Αθήνα, όπως και στα δημοφιλή ελληνικά νησιά, η blueground προσφέρει και επιλογές για διαμονή μικρής διάρκειας και έχει τοποθετηθεί σε ουκ ολίγα ακίνητα στην περιοχή του ιστορικού κέντρου και του εμπορικού τριγώνου.

Πέρα από τα επιπλωμένα διαμερίσματα, μεγάλη κινητικότητα εμφανίζει ο τομέας των μικρών ξενοδοχείων με τη μετατροπή πρώην επαγγελματικών κτιρίων. Ετσι, μετά το «Bedbox Hostel», το budget ξενοδοχείο της οδού Πολυκλείτου, που παρουσιάζει μάλιστα και υψηλές πληρότητες, στην οδό Νικίου 12 ένα ακόμη κτίριο έχει λάβει έγκριση από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τη χρήση του ως ξενοδοχείου 2 αστέρων. Επιπλέον, πεντάστερο κατάλυμα -μετά το τετράστερο «Emporikon» στην οδό Αιόλου που άνοιξε τον δρόμο προ τριετίας- θα αποκτήσει η πλατεία Αγίας Ειρήνης σε κτίριο επί της οδού Βασιλικής, το οποίο μάλιστα αποτελεί το νέο εγχείρημα της επόμενης γενιάς γνωστής επιχειρηματικής οικογένειας με πολυετή δραστηριότητα στον χώρο της ένδυσης και όχι μόνο. Στην ίδια περιοχή, για ξενοδοχείο προορίζεται ένα ακόμη παλιό κτίριο επί της οδού Αγίας Ειρήνης στη συμβολή με την Αθηνάς, όπως και στην οδό Κολοκοτρώνη.

Σε πολύ κοντινή απόσταση, επί της οδού Αρμοδίου 12, ενδιαφέρον παρουσιάζει ο διαγωνισμός του Μπάγκειου Ιδρύματος που βρίσκεται σε εξέλιξη για την αξιοποίηση και παραχώρηση έως 30 χρόνια αυτοτελούς κτιρίου με προτεινόμενη ξενοδοχειακή χρήση. Ενας ακόμη διαγωνισμός -απόδειξη ότι κληροδοτήματα, ιδρύματα και γενικότερα φορείς κοιτάνε τώρα να εκμεταλλευτούν τη θετική συγκυρία και να αξιοποιήσουν την ακίνητη περιουσία τους στο κέντρο της Αθήνας- είναι αυτός της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, της Ιεράς Μονής Ασωμάτων Πετράκη. Στις 25 Απριλίου πρόκειται να κατατεθούν οι προσφορές από τους ενδιαφερόμενους επενδυτές για τη μίσθωση εξαώροφου κτιρίου στην περιοχή του Ψυρρή επί της οδού Σαρρή 26, ιδιοκτησίας της μονής για χρήση, επίσης, ξενοδοχείου.

Αντίστοιχα, επί της μεγαλύτερης εμπορικής πιάτσας της Ελλάδος, στην οδό Ερμού 15, δύο όμορα επαγγελματικά επταώροφα κτίρια, εκ των οποίων το ένα ανήκει στο Μετοχικό Ταμείο Ναυτικού και το άλλο σε ιδιώτη, θα ενωθούν λειτουργικά για να μετατραπούν σε ξενοδοχείο, από τη μισθώτρια εταιρεία Θέρισσο Ξενοδοχειακές και Κατασκευαστικές Επιχειρήσεις του Κρητικού επιχειρηματία Γιώργου Καντηλιεράκη (Elia Hotels). Οι πληροφορίες αναφέρουν μάλιστα ότι πιθανότατα η νέα μονάδα, ανώτερης κατηγορίας, θα φέρει την υπογραφή ξένου ξενοδοχειακού brand.

Εκτός του τομέα της φιλοξενίας, όσοι παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις στην αγορά του κέντρου της Αθήνας δεν παραλείπουν να αναφερθούν και στο ενδιαφέρον πλέον νέων Αθηναίων να επιστρέψουν στο κέντρο, σε μικρά διαμερίσματα.

Οι παρεμβάσεις και η καθαριότητα

Για να επιτύχει πάντως το εγχείρημα της αναβάθμισης των 110 στρεμμάτων της περιοχής του εμπορικού τριγώνου, ένα από τα φλέγοντα ζητήματα είναι αυτό των σκουπιδιών, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα για τον τουρισμό της ελληνικής πρωτεύουσας. Στο ερώτημα αν οι παρεμβάσεις στο εμπορικό τρίγωνο περιλαμβάνουν και πρωτοβουλίες για το θέμα αυτό, η κυρία Δάλλα αναφέρει ότι «στην περιοχή παρέμβασης για την οποία συζητάμε, σ’ αυτά τα 110 στρέμματα στο κέντρο της Αθήνας, έχει γίνει λεπτομερής σχεδιασμός σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Καθαριότητας του Δήμου Αθηναίων. Εχουν αγοραστεί νέα μικρά οχήματα καθαριότητας και πλέον η αποκομιδή των απορριμμάτων γίνεται πολύ συχνά, ακόμη και με ραντεβού με τους καταστηματάρχες. Αρκεί να σημειώσουμε ότι υπάρχουν σημεία γύρω από το τρίγωνο στα οποία η αποκομιδή γίνεται έως και 4 φορές την ημέρα ώστε να διατηρείται το κέντρο καθαρό».

Συνολικά, στο πλαίσιο του Προγράμματος Αναβάθμισης Εμπορικού Τριγώνου θα αναμορφωθούν 22 δρόμοι: Βύσσης, Καΐρη, Αγάθωνος, Καρόρη, Νικίου, Χρυσοσπηλιωτίσσης, Βλαχάβα, Πολυκλείτου, Αιόλου, Βασιλικής, Λιμπόνα, Σκουζέ, Καλαμιώτου, Κλειτίου, Ευαγγελίστριας, Ρόμβης, Θησέως, Αγίου Μάρκου, Μιλτιάδου, Χαβρίου, Λεωχάρους, Αβραμιώτου.

«Και οι 22 δρόμοι έχουν χαρακτηριστεί πεζόδρομοι με διαφορετικά ΦΕΚ από το 1979 ως το 2001», αναφέρει η κυρία Δάλλα. «Προχωράμε εφαρμόζοντας αυτό που έχει ορίσει ο νομοθέτης, πηγαίνοντας ταυτόχρονα ένα βήμα παραπέρα. Ακούσαμε τις ανάγκες και τις προτεραιότητες καταστηματαρχών και επισκεπτών μέσα από έρευνα που κάναμε τον Ιανουάριο του 2017 σε 1.500 επισκέπτες και πάνω από 100 καταστημάταρχες και τις ενσωματώσαμε στις παρεμβάσεις μας. Οι επισκέπτες δήλωσαν ότι θα επισκέπτονταν συχνότερα το εμπορικό τρίγωνο αν είχαν περισσότερους ανοιχτούς χώρους. Το 57,5% είπε ότι θα ήθελε λιγότερες μουντζούρες στους τοίχους και παραπάνω καθαριότητα, ενώ το 56% των επισκεπτών δήλωσε ότι θα ήθελε περισσότερο χώρο για περπάτημα. Σε ό,τι αφορά τους καταστηματάρχες, το 68,3% θεωρεί σοβαρό πρόβλημα την παράνομη στάθμευση, το 66,7% την έλλειψη αστυνόμευσης, το 65% την έλλειψη φωτισμού και το 70% την καθαριότητα.

Πριν από έναν χρόνο, τον Απρίλιο του 2017, άρχισε η υλοποίηση των πρόδρομων δράσεων του Προγράμματος Εμπορικού Τριγώνου και πλέον, από τότε μέχρι σήμερα, ήδη 9 δρόμοι λειτουργούν ως πεζόδρομοι (Βύσσης, Καΐρη, Αγάθωνος, Καρόρη, Νικίου, Χρυσοσπηλιωτίσσης, Βλαχάβα, Πολυκλείτου, Αβραμιώτου), οι οποίοι μαζί με τους ήδη υλοποιημένους πεζοδρόμους δίνουν 54 στρέμματα κοινόχρηστου χώρου στο κοινό».

H κυρία Δάλλα επισημαίνει ότι στο πλαίσιο του προγράμματος σχεδόν 7.000 τ.μ. προσόψεων κτιρίων έχουν καθαριστεί από μουντζούρες και περαστεί με anti-tagging υλικό, 4 κτίρια έχουν ανοίξει μετά από χρόνια στο κοινό, μηχανήματα καθαριότητας τελευταίας τεχνολογίας (απορριμματοφόρα, σάρωθρα και πλυστικά) έχουν παραληφθεί και σύντομα θα κυκλοφορήσουν στην περιοχή. Η επιτυχία του προγράμματος αντανακλάται και στο αυξημένο ενδιαφέρον ιδιωτικών εταιρειών γι’ αυτό.

«Επιπλέον, ξεκινήσαμε δύο σημαντικές δράσεις που συνδέουν την τέχνη με τον δημόσιο χώρο: η πρώτη ονομάζεται “Τέχνη στα ΚΑΦΑΟ”. Μετά από ανοιχτό κάλεσμα σε νέους καλλιτέχνες τα ΚΑΦΑΟ του εμπορικού τριγώνου, αυτά τα μονόχρωμα συνήθως πράσινα σκούρα κουτιά που βρίσκονται στην άκρη των πεζοδρομίων και στεγάζουν αμέτρητα καλώδια, μετατρέπονται σταδιακά σε έργα τέχνης. Μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί 22 και συνεχίζουμε με πολλές συμμετοχές.

Πολύ σημαντική είναι και η δράση “Αθήνα εικόνες χορού”: Μεγάλα πανό κάλυψης με εικόνες από έργα νέων Ελλήνων χορογράφων αγκαλιάζουν κτίρια προς ανακατασκευή στο κέντρο της Αθήνας. Ηδη τέσσερα κτίρια (Αιόλου 38, στη γωνία των οδών Αγίας Ειρήνης και Αιόλου, Πραξιτέλους 24 και Σταδίου & Αμερικής) έχουν αλλάξει πρόσοψη ομορφαίνοντας έτσι τον περιβάλλοντα χώρο τους. Από την αρχή του προγράμματος μέχρι σήμερα έχουν οργανωθεί 25 εκδηλώσεις και δράσεις με τη συμμετοχή 100 καλλιτεχνών, τις οποίες έχουν επισκεφτεί πάνω από 14.000 Αθηναίοι και επισκέπτες. Από τις αρχές Ιανουαρίου, δε, ξεκίνησαν οι βαριές εργασίες, ήτοι τα έργα υποδομής, πρώτα στις οδούς Μιλτιάδου, Λεωχάρους και Χαβρίου. Τα έργα θα προχωρούν σταδιακά, προκειμένου να περιοριστεί η όχληση των επαγγελματιών της περιοχής, και ο ορίζοντας ολοκλήρωσης είναι 18 μήνες».

Στις τρεις οδούς προβλέπεται δαπεδόστρωση με κυβόλιθους, εκσυγχρονισμός των δικτύων αποχέτευσης και ηλεκτροδότησης και εγκατάσταση υποδομών Ιντερνετ, ενώ πολλές από τις εργασίες πραγματοποιούνται τις βραδινές ώρες. Τα έργα, πολύπλοκα στον σχεδιασμό τους δεδομένου ότι αφορούν εργασίες διαφορετικού αντικειμένου, θα συνεχιστούν τμηματικά σε 19 δρόμους του εμπορικού τριγώνου, ενώ από αυτούς οκτώ είναι ήδη πεζόδρομοι (Μιλτιάδου, Σκουζέ, Καλαμιώτου, Ευαγγελιστρίας, Κλειτίου, Ρόμβης, Θησέως και Αγίου Μάρκου).

Από την πλευρά τους, οι καταστηματάρχες του τριγώνου αναγνωρίζουν μεν ότι τα έργα ανάπλασης θα δώσουν εμπορική πνοή στην περιοχή, ωστόσο δεν λείπουν και τα παράπονα περί καθυστερήσεων, γεγονός το οποίο γνωστοποίησε και ο Εμπορικός Σύλλογος Αθηνών σε σχετική επιστολή του προς τον δήμαρχο Αθηναίων, ζητώντας επίσπευση των εργασιών.