Χρόνο με τον χρόνο, χιλιάδες αγρότες τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα συνταξιοδοτούνται και όλο και λιγότεροι νέοι παίρνουν τη θέση τους. Η εικόνα είναι κοινή σε όλη την ΕΕ: Aχυρώνες κλείνουν, η γη ενοικιάζεται σε ολοένα μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις και τα σχολεία των χωριών βάζουν το ένα λουκέτο πίσω από το άλλο. Το αποτέλεσμα το παρουσιάζει γλαφυρά και το Politico σε ρεπορτάζ του: λιγότεροι άνθρωποι παράγουν τρόφιμα, τα ράφια των σούπερ μάρκετ γεμίζουν με εισαγόμενα τρόφιμα και ένα επάγγελμα -αυτό του αγρότη δηλαδή- βυθίζεται σταδιακά σε παρακμή.
Αυτή την αργή αλλά βαθιά κρίση καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα η Κομισιόν, όταν ο Επίτροπος Γεωργίας Κριστόφ Χάνσεν παρουσιάσει τη Στρατηγική της ΕΕ για την Ανανέωση των Γεωργικών Γενεών — ένα σχέδιο που στοχεύει να αποτρέψει τη νέα γενιά παραγωγών τροφίμων από το να εγκαταλείψει το επάγγελμα προτού καν ξεκινήσει.
«Οι νέοι αγρότες ζητούν δράση από τους πολιτικούς εδώ και πάνω από μια δεκαετία», λέει στο Politico ο 25χρονος Πέτερ Μέντεντορπ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Νέων Αγροτών (CEJA). Στις μέρες πριν από την παρουσίαση της στρατηγικής, ο Μέντεντορπ μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στα χωράφια και τις συναντήσεις στις Βρυξέλλες. Αν και έχει αγωνία να δει τι θα παρουσιάσει ο Επίτροπος Γεωργίας, διατηρεί επιφυλάξεις: «Σε ποιο βαθμό μπορούν όλες αυτές οι ωραίες προτάσεις να γίνουν πράξη, αν δεν συνοδεύονται από χρηματοδότηση;», διερωτάται.
Η Κομισιόν θέτει ως στόχο, τα κράτη μέλη να διαθέτουν το 6% των κονδυλίων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) για την ανανέωση των γενεών στη γεωργία — διπλάσιο ποσοστό δηλαδή από το σημερινό. Αν το πετύχουν, η CEJA θα μπορούσε να λάβει πάνω από 17 δισ. ευρώ την περίοδο 2028–2034, μια σημαντική ενίσχυση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Το ερώτημα όμως παραμένει, σύμφωνα με το Politico: μπορεί αυτό το σχέδιο πραγματικά να σταματήσει τoν αφανισμό της ευρωπαϊκής υπαίθρου;
Εκτός παιχνιδιού λόγω κόστους
Περισσότερο από το ένα τρίτο των αγροτών στην Ευρώπη είναι άνω των 65 ετών, ενώ λιγότεροι από ένας στους οκτώ είναι κάτω των 40 ετών. «Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι νέοι δεν θέλουν να γίνουν αγρότες — είναι ότι είναι σχεδόν αδύνατο να ξεκινήσουν», λέει η Σάρα Τιλ, 21 ετών, αντιπρόεδρος της ένωσης νέων αγροτών του Λουξεμβούργου (LLJ). Οι νέοι δυσκολεύονται να βρουν διαθέσιμη και προσιτή γη. Ένα εκτάριο καλλιεργήσιμης γης στην ΕΕ κοστίζει σχεδόν 12.000 ευρώ, ενώ στην Ολλανδία για παράδειγμα, η τιμή αγγίζει κατά μέσο όρο 90.000 ευρώ, από 56.000 ευρώ πριν από μια δεκαετία.
«Όταν ξεκινάς, οι τράπεζες ζητούν εγγυήσεις που οι γονείς σου δεν μπορούν να δώσουν — είναι ένας φαύλος κύκλος», λέει στο Politico ο 29χρονος Φλοριάν Πονσελέ, κτηνοτρόφος βοοειδών και επικεφαλής της περιφερειακής ένωσης νέων αγροτών FJA στο Βέλγιο.
Ο Ρόι Μέιερ, πρόεδρος της ολλανδικής οργάνωσης NAJK, το θέτει ακόμη πιο ωμά: «Οι τράπεζες βλέπουν τους νέους αγρότες ως ρίσκο. Αν είσαι 25 και θες να αγοράσεις γη, ξέχασέ το.» «Οι νέοι αγρότες δεν περιμένουν επιδοτήσεις», τονίζει ο Μέιερ, αντικρούοντας την αντίληψη ότι ζητούν «εύκολο χρήμα» από τις Βρυξέλλες. «Αυτό που θέλουμε είναι σταθερότητα — κανόνες που δεν αλλάζουν με κάθε νέα μεταρρύθμιση και αναγνώριση ότι είμαστε επιχειρηματίες όπως όλοι οι άλλοι.
«Οι άνθρωποι της ηλικίας μου δεν φοβούνται την καινοτομία. Θέλουμε να χρησιμοποιούμε drones, δεδομένα, τεχνητή νοημοσύνη. Αλλά για να επενδύσουμε, χρειαζόμαστε ξεκάθαρους, μακροπρόθεσμους κανόνες. Δεν μπορείς να χτίσεις επιχείρηση πάνω σε κινούμενη άμμο».
Η ΕΕ ανεβάζει τον πήχη
Οι Βρυξέλλες προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να προσελκύσουν νέους αγρότες μέσω της ΚΑΠ, με μέτρια έως τώρα αποτελέσματα. Σήμερα, τα κράτη μέλη αφιερώνουν το 3% των πληρωμών της ΕΕ σε προγράμματα για νέους αγρότες — περίπου 6,8 δισ. ευρώ για την περίοδο 2023–2027. Ο Χάνσεν όμως θέλει να διπλασιάσει τη φιλοδοξία. Σύμφωνα με προσχέδιο της στρατηγικής που δημοσίευσε το Politico, στόχος είναι να διπλασιαστεί το ποσοστό των αγροτών κάτω των 40 ετών σε σχεδόν 25% έως το 2040.
Για να το πετύχει, η Κομισιόν ζητά από τις χώρες να διαθέτουν το 6% των κονδυλίων της ΚΑΠ στους νέους αγρότες, να περιορίσουν τις πληρωμές προς συνταξιούχους και να προσφέρουν δάνεια έως 300.000 ευρώ για νέους επαγγελματίες. Προτείνει επίσης φορολογικές μεταρρυθμίσεις και πολιτικές διαχείρισης γης που θα κάνουν τη γεωργία πιο ελκυστική, ενώ σχεδιάζει να παρουσιάσει τον επόμενο μήνα και νέα στρατηγική για τη βιοοικονομία.
Οι ενώσεις νέων αγροτών φοβούνται ωστόσο ότι οι φιλοδοξίες υπερβαίνουν τα μέσα. Σε αντίθεση με το τρέχον πρόγραμμα, που καθορίζει υποχρεωτικό ελάχιστο 3%, ο στόχος του 6% είναι μόνο ενδεικτικός — γεγονός που προκαλεί ανησυχία πως ορισμένες κυβερνήσεις μπορεί να δαπανήσουν ακόμη λιγότερα. Οι νέοι αγρότες ανησυχούν επίσης ότι η ανανέωση των γενεών θα δυσκολευτεί να ανταγωνιστεί άλλες προτεραιότητες χρηματοδότησης και ότι η επιτυχία της στρατηγικής εξαρτάται τελικά από τη νέα μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, η οποία ήδη δέχεται πιέσεις τόσο από τα αγροτικά λόμπι όσο και από τους ευρωβουλευτές.
Αξιωματούχοι της Κομισιόν απαντούν πως οι νέοι αγρότες θα έχουν πρόσβαση σε πολλαπλές πηγές χρηματοδότησης μέσω του νέου «starter pack» της επόμενης ΚΑΠ και της επικείμενης στρατηγικής για την ανανέωση των γενεών. Εξετάζουν επίσης την ανακατανομή των επιδοτήσεων — από τους μεγάλους παραγωγούς προς τους μικρότερους και νεότερους.
Παρά ταύτα, ο Μέντεντορπ της CEJA επιμένει: «Το να μην υπάρχει ρητή δέσμευση χρημάτων για τους νέους αγρότες είναι μήνυμα από μόνο του. Έχουμε έναν Επίτροπο που αυτοπαρουσιάζεται ως υπέρμαχος των νέων αγροτών, αλλά προτείνει μια ΚΑΠ χωρίς ειδική χρηματοδότηση για αυτούς.»
Τα ελληνικά δεδομένα και η καλοκαιρινή δέσμη προτάσεων
Όπως φαίνεται και από τον παρακάτω πίνακα, στην ΕΕ μόλις το 11,9% νέων είναι επικεφαλής αγροτικών εκμεταλλεύσεων, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό είναι πολύ χαμηλότερο και αγγίζει το 7,2%, ξεπερνώντας μόνο τα αντίστοιχα ποσοστά της Πορτογαλίας (6,4%) και της Κύπρου (5,1%).
Ποσοστό νέων που είναι επικεφαλής αγροτικών εκμεταλλεύσεων
Υπενθυμίζεται, ότι κατά τη διάρκεια του Άτυπου Συμβουλίου Υπουργών Γεωργίας και Αλιείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που πραγματοποιήθηκε στη Βαρσοβία στις 15-17 Ιουνίου, ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας, με το βλέμμα στα παραπάνω, εστίασε στην ανάγκη περαιτέρω στήριξης των νέων γεωργών, ώστε να διασφαλισθεί η συμβολή τους στον εκσυγχρονισμό του πρωτογενούς τομέα.
Ο κ. Τσιάρας προέβαλε τη γενεακή ανανέωση ως στρατηγική προτεραιότητα για το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας, επισημαίνοντας ότι η είσοδος νέων, μορφωμένων και τεχνολογικά εξοικειωμένων ανθρώπων στον αγροτικό τομέα αποτελεί προϋπόθεση για την επιβίωση, την καινοτομία και τη βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού αγροδιατροφικού μοντέλου.
Χαρακτηρίζοντας τους νέους γεωργούς ως φορείς αλλαγής, πρόσθεσε ότι φέρνουν μαζί τους δεξιότητες στην ψηφιακή τεχνολογία, τη γεωργία ακριβείας, τη βιώσιμη διαχείριση των πόρων, συμβάλλοντας στη μετάβαση προς ένα πιο πράσινο, αποδοτικό και ανταγωνιστικό μοντέλο παραγωγής.
Στην παρέμβασή του, ο υπουργός υπογράμμισε τη σύνδεση καινοτομίας και γενεακής ανανέωσης, επισημαίνοντας πως η ανάπτυξη «έξυπνων» λύσεων, όπως τα αυτοματοποιημένα μηχανήματα, η αγρο-ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη, μετατρέπουν τη γεωργία σε ένα πιο προσιτό, ασφαλές και κερδοφόρο επάγγελμα για τη νέα γενιά.
Παράλληλα, τόνισε πως η πολιτική προσέγγιση πρέπει να είναι ολιστική, καθώς οι νέοι δεν αρκούνται σε ιδεαλιστικά κίνητρα για να παραμείνουν στην ύπαιθρο, αλλά χρειάζονται απτά εργαλεία και συνθήκες που θα τους εξασφαλίζουν επαγγελματική και οικογενειακή προοπτική.
Προς αυτή την κατεύθυνση κατέθεσε τις ακόλουθες προτάσεις:
-Οικονομικά κίνητρα: Ενίσχυση των επενδύσεων για νέους γεωργούς, παροχή χαμηλότοκων δανείων, φορολογικές ελαφρύνσεις και στήριξη για την αγορά γης και εξοπλισμού.
-Εκπαίδευση και συμβουλευτική: Θεσμοθέτηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων με έμφαση στις ψηφιακές δεξιότητες, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, καθώς και παροχή τεχνικής υποστήριξης.
-Αναβάθμιση αγροτικής ζωής: Ενίσχυση της πρόσβασης σε ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες (υγεία, εκπαίδευση, μεταφορές, παιδική φροντίδα), ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων και βελτίωση της προσβασιμότητας, ιδίως στις ορεινές και νησιωτικές περιοχές.
-Πολυλειτουργικότητα γεωργίας: Στήριξη δράσεων όπως ο αγροτουρισμός, η μεταποίηση, τα τοπικά προϊόντα και οι αγρο-οικολογικές πρακτικές, που προσδίδουν προστιθέμενη αξία στην ύπαιθρο.
-Θεσμικά μέτρα για δίκαιο ανταγωνισμό: Αντιμετώπιση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών και προστασία της εσωτερικής αγοράς από εισαγωγές που δεν πληρούν τα ευρωπαϊκά πρότυπα ποιότητας, περιβάλλοντος και ευζωίας.
Διαβάστε ακόμη
Τεχνολογικοί γίγαντες στο τραπέζι: Οι CEO των Nvidia, Samsung και Hyundai σε φαστφουντάδικο (vid)
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα
Σχολίασε εδώ
Για να σχολιάσεις, χρησιμοποίησε ένα ψευδώνυμο.